ایران و آپارتاید هسته ای

با صدور قطعنامه اخیرشورای حكام آژانس بین المللی انرژی اتمی در باره فعالیت های هسته ای ایران، این موضوع وارد مرحله تازه ای شد. مفاد تصویب شده در واقع متنی بود كه سه كشور اروپایی ارایه داده بودند و متن اروپایی ها نیز همان چیزی را در خود نهفته داشت كه آمریكا اراده كرده بود؛ اگرچه همه در ظاهر آن را تكذیب كردند.
یكی از موارد عمده ای كه در این قطعنامه به آن اشاره و تاكید شد، متوقف كردن دوباره همه فعالیت های ایران در این زمینه است. این مورد اگرچه در قالب عبارت هایی گنجانده شده است كه در خواست برای ادامه اعتماد سازی تلقی می شود، اما در ورای واژه های آن هدف های دیگری نهفته است كه اروپا و آمریكا تلاش می كنند دیگران متوجه آن نشوند.بحث و واشكافی همه هدف ها در یك مقاله نمی گنجد. از این رو، اشاره به برخی از آن ها را پی می گیریم. یكی از مهم ترین هدف هایی كه اروپا و آمریكا و در كنار آن دیگر كشور های دارنده فناوری هسته ای، به ویژه در زمینه سوخت دنبال می كنند، برقراری "آپارتاید هسته ای" است. آپارتاید واژه ای است كه بیشتر كاركرد سیاسی دارد و به معنای برقراری تبعیض و نادیده گرفتن حقوق گروهی در برابر گروه دیگر است. گروهی كه ممكن است اكثریت عددی داشته باشند، اما از نظر سیاسی در اقلیت قرار گرفته اند و صاحب زر و زور و حاكمیت نیستند.آن طور كه به نظر می رسد، برخی كشور های غربی و در راس آن ها آمریكا در صدد هستند تا در برخی زمینه های اقتصادی و فنی (تكنولوژیك) نیز این آپارتاید را بر قرار سازند تا منافع دراز مدت خود را حفظ كنند، به سلطه خود بر جهان دست یابند و استحكام بخشند. یكی از مواردی كه آمریكا بر آن شده است تا سلطه خود و همپیمانانش را تحكیم بخشد، انرژی هسته ای و كاربردهای گوناگون آن در پهنه های علمی و اقتصادی است.برخی خبرهایی كه در گوشه و كنار منتشر می شود نیز حاكی از این امر است. به عنوان نمونه آمریكا از ماه ها پیش در صدد بر آمد تا در كنفرانس بازنگری مفاد پیمان " ان. پی. تی" قید و بند های بیشتری برای تازه واردان به عرصه فعالیت های هسته ای در نظر گیرد. در حالی كه خود می خواهد برنامه های انرژی هسته ای را توسعه دهد و نیرو گاه های بیشتری بسازد.یك نشریه آمریكایی در این زمینه نوشت: "جرج بوش اعلام كرده است كه آمریكا قصد دارد ساختن نیروگاه های هسته‌ای را دوباره از سر گیرد. بوش این مطلب را به قصد فعال كردن لایحه انرژی كه از چهار سال پیش در كنگره متوقف مانده است، اعلام كرد."(۱)
این نیز جالب است كه سال هاست آمریكا در مرتبه نخست بهره گیری از برق اتمی قرار دارد. فرانسه و آلمان و انگلستان نیز مواضع مشابه ای دارند. آن ها نیز در حالی كه خود از تولید كنندگان بزرگ برق از انرژی هسته ای به شمار می روند و در نتیجه از مصرف كنندگان عمده سوخت هسته ای نیز هستند، به شدت تلاش می كنند تا انحصار فعالیت های هسته ای برقرار بماند و بیشتر و گسترده تر هم بشود. (۲) آمارها نشان می دهد كه در سال ۲۰۰۱ پس از آمریكا، فرانسه در جایگاه دوم واقع شده است. آلمان نیز در جایگاه چهارم قرار دارد و انگلستان در جایگاه هفتم قرار گرفته است. برپایه همین داده ها، روسیه و چین و ژاپن نیز در ردیف ۱۰ كشور برتر استفاده كننده از سوخت و تولید انرژی هسته ای بوده اند.(۳) به این گزارش ها اخباری را كه در باره افزایش تولید انرژی هسته ای و كاربردهای علمی این فناوری از برخی كشور ها نظیر هندوستان و ایتالیا منتشر می شود، هم اضافه كنید تا بهتر دریابید كه در جهان چه می گذرد و در این دوران كه كه بسیاری از كشور خیز برداشته اند تا در این مسابقه حساس عقب نمانند، آمریكا چه نقشه ای برای ایران دارد.آمریكا و كشورهای اروپایی طرف گفت و گو با ایران البته از بهانه های نخ نما شده و كهنه ای هم استفاده می كنند و آن هم خطر استفاده دوگانه از این فناوری است. آن ها چشم و گوش خود را روی همه گزارش هایی كه بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران داده اند نیز بسته اند و انگار تنها به حرف اسراییل گوش می كنند كه با تمام قوا تلاش دارد ایران را یك متجاوز خطرناك هسته ای جلوه دهد و هر روز هم این موضوع واهی را دامن می زند. نمونه های بسیار ی در این باره هست كه تنها به نوشته های یك نشریه اسپانیایی اشاره می كنیم. این روزنامه با اشاره به سابقه روابط ایران باآمریكا و اسراییل نوشته است؛ "به ‌نظر می‌رسد اسراییل، هدف اصلی برنامه هسته‌ای ایران ‌است. گرچه خود ایرانی‌ها اهداف هسته‌ای خود را مسالمت‌آمیز عنوان می‌كنند، ولی اسراییل معتقد است كه آنها با بیان این گونه مطالب، بر اهداف نظامی برنامه اتمی خود سرپوش می‌گذارند."(۴) این طور كه شواهد نشان می دهد و به آن ها اشاره ای نیز شد، روسیه و چین هم مشتاق هستند كه انحصار و آپارتاید هسته ای در جهان برقرار شود، اما می خواهند حفظ ظاهر هم بكنند و خیلی به صورت روشن در كنار كشورهای غربی دیده نشوند!روشی كه آن ها استفاده می كنند سیاسی است؛ اما هدفی كه دارند اقتصادی و بسیار كلان است. در واقع این كشورها می خواهند هر طور كه شده درهای بسته این بازار رو به گسترش كه شاید در آینده وزنی به اندازه اوپك پیدا كند، با زور و فشار و انواع تهدیدهای سیاسی و اقتصادی آشكار و تهدید های نظامی پوشیده، همچنان بسته نگهدارند. اگرچه گاهی درباغ سبز هم نشان می دهند و از سیاست "چماق و هویج" نیز غافل نیستند. سیاستی كه به تازگی هم تلاش كردند تا در مورد ایران به آن توسل جویند.(۵)
بنابراین، یكی‎‎ از مهم ترین‎ برنامه‎ های‎ دیپلماسی هستــه‎ ای‎ امـریكـا در دور دوم‎ریــاســت‎ جـمهـوری‎‎ بـوش‎ بازنگری پیمان‎‎ ان .پی‎. تی‎ است‎.
ایالات‎ متحده‎ قصد دارد از طریق‎ تغییر دادن‎‎‎‎ مفاد ایـن پـیمـان دانـش‎ و فـناوری‎ هـستــه‎‎ ای‎ را از دستـرس‎ كشـورهـایـی‎ كـه تاكنون‎ به‎‎‎ جرگـه كشورهای‎ هسته ای‎ نپیـوسـتـه اند به‎‎ كلی‎ و بـرای‎ همیشه خارج‎ كند.
تحقق‎ این‎ هدف‎ امریكا نیاز به‎ استدلال‎ هـای‎ حقوقی‎‎ محكمی در چارچوب‎ مباحـث حقـوق‎ بیـن‎ الملل‎‎ دارد؛ اما استدلال امریكایـی‎ هـا ماهیـت‎ سیاسی‎ دارد. بر اساس‎ این‎ استــدلال‎ مفـاد ماده‎ چهارم‎ پــیمــان‎‎ ان.پــی‎‎.تــی روزنـه‎‎ ای‎‎ خطرناك‎ برای دستیابی‎ كشورهابـه تـسلـیحـات‎ هسته‎ ای‎‎ در پوشش یك حق‎ قانونی‎ است‎ كه‎‎‎ این‎ ماده برای‎‎ هركشوری قـائل‎ شـده است‎. از دیدگاه‎ امریكایی،‎ استیفای‎ این‎ حـق،‎ صلح‎ و امنیت‎ بین‎ المللی‎‎ را به‎ طور اساسـی تهدیـد می‎ كند. از ایـن‎‎ رو، جـامعـه‎ بـیـن المللی‎ حـق‎ دارد آن‎ را محدود و مقیـد بـه‎ قواعد حقوقـی‎‎ و سیاسی سختگیرانه‎ تری‎ كند. ماده‎ چهارم‎ پیمان‎‎ ان.پی‎‎‎.تی مـی گوید: كشور هایی‎‎ كه دانش‎ و فناوری هسـتـه‎ ای‎‎ ندارند، می‎تواننــد از كمـك‎ و هـمكـاری سـایـر كشورهـای‎ عضـو ایـن‎‎ پیمان كـه‎ تـوانـایـی‎ هـستـه‎‎‎ ای‎‎‎ دارنـد بـرای توسعه برنامه های هسته‎‎ ای‎ با اهـداف‎ صلـح‎ آمیز بهـره مـنـد شوند. این‎ ماده‎‎ از كشورهای‎‎ هستـه ای نـیـز می‎خواهد دراین‎‎ زمینه‎‎ به كشورهای‎ فاقد این توانایی‎ ها كمك‎ كنند. اكنون‎ دولت‎ امریكـا درصـدد بـرآمـده‎ اسـت‎ تـا این‎ حق‎ قانونی‎ و مشروع كشـورهـا را از میان‎ بـردارد و بـرای‎‎ همـیشـه‎ سـدی نفوذناپذیر میان‎ كشورهای‎‎ هسته‎ ای و سـایـر كشورها كه‎‎‎ تاكنـون‎‎ به این توانایی‎ نرسیده اند، ایجاد كند. به‎ این‎ ترتیب‎ راهبرد اصلی‎ امـریـكـا برقراری‎‎ نوعی‎‎ آپارتاید هسته‎ ای همیشگی است‎ كـه‎ بـر مبنای‎ اصول‎ و قواعد حقـوقـی‎ و در چـارچـوب‎ پیمان‎‎ ان.پی‎‎‎.تی رسـمیـت‎ جهـانـی داشته‎ باشد.در دو دهـه‎‎ گـذشتــه چنــدیــن‎ كشوردرصدد دستیابی‎‎‎ به‎ توانایی غنـی سـازی‎ و بازفراوری‎ اورانیوم‎ برآمـده‎‎ انـد كـه از نظرایالات‎‎ متحده‎ تفاوتـی‎ بـاتـلاش‎ در جـهـت دستیابی‎‎ به‎ تسلـیحـات‎ اتمـی نـدارد. زیـرا به‎ گمان امریكایی‎‎ هاغنی سازی‎‎ و بازفـراوری هسته‎‎ ای‎‎‎ و غیرهـستــه ای تفــاوت‎ مـاهـوی باهم‎ ندارند و هیچ‎ راه‎‎ مطمئن‎‎ وتضمیـن شـده ای‎‎‎ برای جلوگیری از ادامه‎ مـسیــر غـنــی‎ سازی‎ درقالب‎ نظامی‎ وجود ندارد. بنابرایـن،‎ بهتراست‎ كشورهایی‎ كه‎‎ تاكنون‎‎ به دانش‎ و فناوری‎‎‎ هسته‎ ای در حد غنی‎ سازی مستقـل‎ دسـت‎ نیافته‎‎‎‎ اند، از ورود به این‎ مرحله بازداشته شوند و برخی‎ از كشورها نیزكه‎‎ درمیانه این‎ مسیر قراردارند، به‎‎‎ نقطه صفر بازگـردانـده شوند.این موضوع اگر چه دلخواه آمریكا و در كنار آن دیگر كشورهایی است كه به آن اشاره كردیم، اما به یقین نشدنی است. دست كم ایران را نمی توان از آنچه به دست آورده است محروم كرد و اجازه تكان خوردن به آن نداد. این موضوع را همگان می دانند و همه بلند پایگان سیاسی و متولیان و متخصصان هسته ای كشور نیر در این باره همداستانند. به عنوان نمونه "سید محمد خاتمی" چه در دورانی كه رییس جمهور بود و چه اینك كه چند روزی است این جایگاه را ترك كرده و به جانشین خود محمود احمدی نژاد سپرده است بر آن تاكید دارد؛ تاكیدی كه رییس جمهور جدید نیز دارد. خاتمی به تازگی درمشهد اعلام كرد: "امروز جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های علمی پیشرفت های غیرقابل توصیفی داشته و تحمل این عظمت برای آمریكا سخت و دشواراست. این دولت ها پیشرفت های علمی و فناوری های گسترده را به نام فناوری هسته‌ای و تروریسم مانع می‌شوند. دشمنان ایران می‌گویند ما نباید پیشرفت كنیم و با كمك هم پیمانان خود سازمان های بین‌المللی را تحت فشار قرار می‌دهند تا ایران را از بدیهی‌ترین حقوق خود محروم كنند."(۶)
به این ترتیب اگرچه ایران هنوز هم تلاش می كند تا موضوع فعالیت های هسته ای ایران از راه های مسالمت آمیز و گفت و گو و تعامل به نتیجه مطلوب برسد و همگان از این نتیجه بهره مند شوند و در واقع روش "برنده- برنده" را در مذاكره پی گرفته است، اما بی شك هرگز "آپارتاید هسته ای" را نخواهد پذیرفت.
منابع:
۱ - نشریه فاینشیال تایمز؛ اول ژوئن ۲۰۰۵
۲ – خبرگزاری ها؛ آبان ماه ۱۳۸۳
۳ – منبع بالا
۴ - ال‌موندو؛ ۱۸ اگوست ۲۰۰۵
۵ – قطعنامه شورای حكام ؛ آگوست ۲۰۰۵
۶ – خبرگزاری ها؛ ۲۷ مرداد ماه ۱۳۸۴

منبع : روزنامه همشهری