تجربه ترکمنستان

اقتصادی ترکیه در کشورهای آسیای مرکزی، تابع به کارگیری مجموعه ای از اقدامات هدفمند در چارچوب یک راهبرد عمومی و کلی است. این راهبرد که به نظر می رسد محصول شناخت دقیق تصمیم گیران نظام سیاسی - اقتصادی ترکیه از ظرفیت ها و توانمندی های این کشور در آسیای مرکزی و مزیت های نسبی این کشور در منطقه مذکور است، طی سال های گذشته با پیگیری ویژه مقامات سیاست خارجی و اقتصادی ترکیه اجرا شده است. ایرنا اخیرا طی گزارش مبسوطی از عشق آباد تلاش کرده تا ابعاد مختلف این نفوذ و جامعیت ان در بخش های مختلف را مورد توجه قرار دهد. طبق بررسی های به عمل آمده روابط ترکیه و ترکمنستان نشان می دهد که مناسبات این دو کشور ترک زبان در دوره ریاست جمهوری قربان قلی بردی محمداف بیش از هر زمان دیگر گسترش یافته است.
هر چند روابط آنکارا- عشق آباد در زمان صفرمراد نیازاف رییس جمهوری سابق ترکمنستان نیز مطلوب بود ولی به نظر می رسد از زمان انتخاب رییس جمهوری این کشور آسیای مرکزی در بهمن ماه ۸۵ این روابط گسترش چشمگیری یافته است. این در حالی است که ترکمنستان و ترکیه حداقل از نظر جغرافیایی فاصله نسبتا زیادی با یکدیگر دارند ولی موضوع نژاد، زبان و مذهب از عوامل تسهیل کننده روابط بین دو کشور محسوب می شود.
عبدالله گل رییس جمهوری ترکیه در سفر آبان ماه پارسال در منطقه تاریخی کهنه اورگنج ترکمنستان گفت که همه ما (ترک ها)، ترکمن هستیم. این جمله ای است که ترکمن ها همواره به دنبال آن هستند و معتقدند که ترکمن ها در طول تاریخ نقش بسزایی در فرهنگ و تمدن جهان داشته اند.البته، نیازاف رییس جمهوری سابق ترکمنستان نیز گفته بود که ترکیه و ترکمنستان یک ملت در قالب دو دولت هستند و این سخن بارها در دیدار مقامات دو کشور تکرار می شود.به همین دلیل است که هم اکنون بیش از هفت هزار ترکیه ای در ترکمنستان مشغول فعالیت هستند و به این ترتیب ترک ها بیش ترین اتباع این کشور آسیای مرکزی را تشکیل می دهند.این در حالی است که تعداد کل اتباع دیگر کشورهای خارجی در ترکمنستان رقمی کم تر از این میزان است. کشورهای خارجی نظیر ایران با وجود نزدیکی مسافت و وجود چهار گمرگ فعال، نفوذ اقتصادی و فرهنگی همانند ترکیه در ترکمنستان ندارد.
● مناسبات اقتصادی ترکیه و ترکمنستان
ترکیه و ترکمنستان از روابط اقتصادی مستحکمی برخوردار هستند و حدود ۴۷۹ شرکت ترکیه ای هم اکنون در ترکمنستان فعال هستند.
براساس آمارهای رسمی اعلام شده، شرکت های ترکیه ای تاکنون قرارداد اجرای ۸۰۹ طرح با ترکمنستان را منعقد کرده اند که ارزش این تعداد قرارداد بیش از شش میلیارد دلار و ۷۰۷ میلیون یورو برابر ۶۹میلیارد منات است. البته ترک ها علاوه بر احداث طرح های ساختمانی بیش از ۳۲۷ میلیون دلار و ۱۱ میلیارد منات نیز در بخش نساجی ترکمنستان سرمایه گذاری کرده اند. نرخ هر دلار آمریکا در بازار رسمی ۲۰۰ر۶ منات (واحد پولی ترکمنستان) و در بازار غیررسمی ۱۹هزار و ۸۰۰ منات است.
حضور فعال شرکت های ترکیه ای در امر ساختمان سازی ترکمنستان به حدی است که رسانه های این کشور آسیای مرکزی هر هفته خبر از واگذاری تعدادی از طرح ها به این شرکت ها می دهد. مجموع شرکت های ترکیه که بیش از ۳۳ درصد مجموع شرکت های دیگر کشورها در ترکمنستان را تشکیل می دهد برخی مواقع طرح های واگذار شده را به شرکت های دیگر خارجی واگذار می کنند. شرکت های گات انشات، پلیمکس، شاهین انشات و چالیگ خولدینگ از معروف ترین شرکت های ترکیه در بخش ساختمان سازی هستند. مدیران این شرکت ها سالی چند نوبت با رییس جمهوری ترکمنستان دیدار و گفت وگو می کنند به طوری که برخی مدیران این شرکت ها نظیر احمد چالیگ مشاور رییس جمهوری سابق این کشور آسیای مرکزی بود.
البته فعالیت شرکت های ترکیه تنها محدود به بخش ساختمان سازی نیست زیرا این شرکت ها در دیگر بخش ها نظیر احداث کارخانه، فرودگاه و حتی بازسازی بنادر و اسکله نیز فعالیت دارند. به عنوان نمونه مدیر شرکت نفتی سم پترول ترکیه در آبان ماه پارسال پیشنهاد بازسازی بندر ترکمنباشی ترکمنستان را با هزینه بیش از دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو به رییس جمهوری این کشور ارایه کرد. ستکی آیان رییس این شرکت نفتی گفته است که با این هزینه علاوه بر بازسازی بندر ترکمن باشی، تعدادی کشتی نفتکش و کالای مورد نیاز برای تجهیز این بندر نیز خریداری می شود.درصورت موافقت رییس جمهوری ترکمنستان با این طرح در حقیقت بزرگ ترین موافقتنامه تجاری ترکمنستان پس از استقلال این کشور با یک شرکت خارجی خواهد بود. گفته می شود برای اجرای این طرح ۱۵هزار کارشناس و متخصص در زمینه های مختلف نظیر مسایل مالی، بانکی، فنی و مهندسی مورد نیاز خواهد بود. عشق آباد - ترکیه همچنین در اجرای طرح های احداث نیروگاه های تولید برق ترکمنستان نقش اساسی ایفا می کند. ترکمنستان به تازگی قرارداد احداث یک نیروگاه تولید برق به ارزش بیش از ۱۲۰میلیون یورو را با شرکت لتوس تله کومونیکاسیون انشات صنایع ترکیه منعقد کرده است.ظرفیت تولید نیروی برق این نیروگاه بیش از ۲۵۴ مگاوات است که شرکت ترکیه ای آن را تا فوریه (بهمن) ۸۸ سال ۲۰۱۰میلادی احداث خواهد کرد. همچنین یک واحد نیروگاه برق در استان داش اغوز واقع در شمال ترکمنستان که توسط شرکت های ترکیه ای احداث شده است، آبان ماه سال ۱۳۸۶با هزینه ۱۲۰ میلیون دلار به بهره برداری رسید. ظرفیت سالانه تولید انرژی برق این نیروگاه بیش از یک میلیارد و ۵۰۰ کیلووات ساعت است.
● مقام اول صادرات کالا به ترکمنستان
ترکیه علاوه بر حضور قوی در طرح های ساختمان سازی و احداث کارخانجات در صادرات کالا به ترکمنستان مقام اول را دارد.
هر چند آماری از میزان صادرات ترکیه به ترکمنستان اعلام نشده است، ولی براساس آمارهای رسمی حجم مبادلات بازرگانی بین دو کشور در سال ۲۰۰۷ میلادی یک میلیارد و ۲۹۶ میلیون دلار بود که این میزان نسبت به سال ۲۰۰۰میلادی بیش از سه برابر افزایش یافت.
هم اکنون مجموعه تجاری ایمپاش به عنوان تنها مرکز تجاری پیشرفته به سبک اروپایی در شهر عشق آباد فعال است که مجموعه از کالا و اجناس ترکیه ای را عرضه می کند.
حتی برخی از فروشندگان این مرکز مجهز تجار ترکیه ای هستند که اقدام به فروش انواع مواد غذایی، بهداشتی، شوینده و انواع البسه و پوشاک تولید ترکیه می کنند. ترکیه در حقیقت با دایر کردن یکی از شعب فروشگاه های زنجیره ای بین المللی ایمپاش در عشق آباد جای پایی ثابت در بازار این کشور شش میلیون نفری برای خود دست و پا کرده است. این فروشگاه که یکی از نزدیک به ۱۰۰شعبه ایمپاش در مناطق مختلف جهان از جمله اروپا و آسیای مرکزی است ، به واسطه عرضه تمامی کالاهای مورد نیاز و وجود امکانات تفریحی و رستوران، شناخته شده ترین مرکز خرید در ترکمنستان محسوب می شود. با این وجود، ترکیه در واردات کالاهای ترکمنستان، مقام چهارم را بعد از روسیه، ایران و ایتالیا دارد.
براساس آمارهای موجود، بین ترکیه و ترکمنستان تاکنون ۹۴ سند بین دولتی و حکومتی امضا شده که امضا این اسناد نشان از گستردگی روابط بین دو کشور دارد. ترکیه علاوه بر مناسبات اقتصادی و تجاری در بخش بهداشتی نیز روابط مستحکمی با ترکمنستان دارد.
بیمارستان مرکزی ترک ها در عشق آباد پایتخت ترکمنستان یکی از مراکز درمانی معتبر این کشور آسیای مرکزی است. اعتبار این بیمارستان به حدی است که دیپلمات های مقیم ترکمنستان از کشورهای مختلف برای انجام امور درمانی خود به این مرکز مراجعه می کنند. البته رییس و برخی از کادر درمانی این بیمارستان پیشرفته ، ایرانی هستند که به دلیل طبابت خوب آن ها اعتماد دیپلمات های خارجی به این بیمارستان کاملا جذب شده است. علاوه بر این بیمارستان، برخی از پزشکان ترک نیز با ایجاد کلینیک های خصوصی به ویژه در بخش دندانپزشکی در نقاط مختلف این کشور فعالیت دارند.
به هر حال، ترک ها از این که ترکیه اولین کشوری بود که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت، افتخار می کنند و این موضوع یکی از دلایل گسترش روابط بین دو کشور محسوب می شود.
● حضور قوی ترکیه در عرصه فرهنگی ترکمنستان
ترکیه در بخش فرهنگی، رسانه ای و حتی مذهبی ترکمنستان با توجه به وجود اشتراکات زبانی و تاریخی حضور محسوس تر از دیگر کشورها دارد و مقامات آنکارا همچنان در پی افزایش نفوذ فرهنگی خود با روش های مختلف به ویژه فرهنگی و رسانه ای در این کشور هستند. دانشگاه و مدارس بین المللی ترکمن ترک از ابزارهای موثر حضور ترک ها در عرصه آموزشی و فرهنگی ترکمنستان محسوب می شوند.
دانشگاه بین المللی ترکمن ترک که از سوی ترک ها اداره می شود از سال ۱۹۹۴میلادی فعالیت خود را آغاز کرده و در کنار آن مدارس ترکمن ترک نیز که در تمامی مقاطع تحصیلی پیش از دانشگاه دانش آموز می پذیرد به فعالیت آموزشی و فرهنگی مشغول است. هم اکنون در ترکمنستان ۱۴مدرسه ترکمن ترک، مجموعه آموزش زبان های خارجی باشکنت و مرکز فرهنگی جمهوری ترکیه فعالیت دارند. براساس تازه ترین آمارها، هم اکنون بیش از یکهزار و ۶۵۲ نفر از دانشجویان ترکمن در مدارس آموزش عالی ترکیه در رشته های مختلف تحصیل می کنند.برخی آمارها از آموزش حدود ۳۰ هزار نفر در نهادهای آموزشی ترکیه از ابتدای استقلال ترکمنستان تاکنون حکایت دارد ولی سفیر ترکیه در عشق آباد تعداد آموزش دیدگان مراکز فرهنگی این کشور در ترکمنستان را بیش از ۱۱ هزار نفر عنوان می کند.به گفته حاکی اکیل، بیش از چهار هزار و ۸۰۰ دانشجوی ترکمن نیز از ابتدای استقلال ترکمنستان تاکنون در مراکز آموزش عالی ترکیه تحصیل کرده اند. مرکز آموزش زبان های خارجی و رایانه باشکنت هم اکنون به یکی از مراکز بزرگ فرهنگی و آموزشی ترکمنستان تبدیل شده که علاوه بر ترکمن ها، سایر اقلیت ها و حتی فرزندان دیپلمات ها برای فراگیری زبان انگلیسی و رایانه به این مرکز مراجعه می کنند. ترکیه علاوه بر فعالیت آموزشی در داخل ترکمنستان همانند آمریکا هر سال با برگزاری آزمون از بین دانش آموختگان مقطع متوسطه دانشجو برای تحصیل پذیرش می کند.
ترکیه در سال های گذشته چندین مسجد به صورت رایگان در ترکمنستان احداث کرده و هم اکنون نیز یک مسجد در داش اوغوز به صورت رایگان در دست احداث دارد. ترکیه قرارداد احداث و بازسازی مساجد دیگری نیز با ترکمن ها منعقد کرده که این مساجد هم اکنون در مرو و گوگتپه در حال احداث است. رییس جمهوری ترکمنستان هفته گذشته با صدور فرمانی به بانک مرکزی این کشور اجازه داد تا با شرکت سورتوریسم انشات و صناعی ترکیه قرارداد اجرای طرح بازسازی مسجد جامع موسوم به صفرمراد حاجی را منعقد کند. مسجد جامع صفرمراد حاجی واقع در بخش گوگتپه در ۴۵ کیلومتری غرب عشق آباد پس از کسب استقلال ترکمنستان به مناسبت یادبود کشته شدگان نبرد تاریخی گوگتپه احداث شده و پس از مسجد جامع صفرمراد ترکمنباشی در روستای قپچاک دومین مسجد بزرگ این کشور در آسیای مرکزی محسوب می شود.
ارزش قرارداد بانک مرکزی ترکمنستان با شرکت ترکیه ای برای بازسازی این مسجد بیش از ۳۳ میلیون و ۹۲۵ هزار دلار است. البته ترکیه فعالیت رسمی آموزش دینی که در گذشته در کشور ترکمنستان داشت هم اکنون با تعطیلی مراکز آموزشی ویژه دانش آموزان و توقف فعالیت دانشکده الهیات به کم ترین حد رسیده است و آن ها هم اکنون بیش تر در کار مسایل فرهنگی و آموزشی فعالیت دارند.
● رسانه های ترکیه در ترکمنستان فعالند
علاوه بر بحث آموزشی، ترکیه تنها کشوری است که حضور پررنگ رسانه ای در ترکمنستان دارد به طوری که هر یک از رسانه های معتبر دیداری، شنیداری و مکتوب ترکیه نمایندگی در عشق آباد دارند. هم اکنون در عرصه خبری و رسانه ای ترکمنستان شبکه های تلویزیونی تی .آر.تی، سامان یولی، خبرگزاری نیمه دولتی آناتولی، خبرگزاری خصوصی جیهان، اخلاص و روزنامه بین المللی زمان و مجله اقتصادی اکو ویترین حضور دارند. این سازمان های تلویزیونی و خبری هر کدام در عشق آباد دارای دفتر بوده و برخی از آن ها به صورت منطقه ای اخبار آسیای مرکزی را نیز پوشش می دهند. رسانه های جمعی ترک مستقر در ترکمنستان علاوه بر اطلاع رسانی از اوضاع داخلی این کشور برای مردم ترکیه، نسبت به اطلاع رسانی به مردم ترکمنستان از طریق کانال های متعدد شبکه تلویزیونی دولتی ترکیه و با انتشار منظم هفته نامه زمان ترکمنستان اقدام می کند.
شبکه تلویزیونی تی.آر.تی ترکیه از طریق کانال موسوم به تورک تی.آر. تی که یکی از کانال های هفتگانه این شبکه است هر روز عصر به مدت سه ساعت برنامه های خود را برای مردم ترکمنستان، همزمان با ترکیه پخش می کند. این برنامه ها، بخش های متنوعی همچون اخبار، موسیقی، معرفی جاذبه های گردشگری ترکیه و سریال های تلویزیونی با مضامین اجتماعی و خانوادگی را شامل می شود. هفته نامه زمان ترکمنستان مهم ترین ابزار اطلاع رسانی و تبلیغاتی ترک ها در ترکمنستان محسوب می شود. این هفته نامه تنها نشریه وابسته به یک نشریه خارجی است که در ترکمنستان به چاپ می رسد و به دلیل انعکاس رویدادهای مناطق مختلف جهان از نشریات داخلی ترکمنستان متمایزتر است.
البته مطالب این هفته نامه نیز از سوی دولت ترکمنستان کنترل می شود ولی به دلیل چاپ اخبار خارجی مخاطبان زیادی در مقایسه با نشریات داخلی این کشور آسیای مرکزی دارد. هفته نامه زمان در کنار پرداختن به مسایل داخلی ترکمنستان به صورت گسترده اخبار و مسایل مربوط به ترکیه و همچنین کشورهای همجوار این کشور آسیای مرکزی را نیز پوشش می دهد.
تبلیغ فعالیت های شرکت های ترک فعال در ترکمنستان و نیز محصولات تولیدی این کشور در صفحات مختلف نشریه زمان جایگاه خاصی دارد. در میان خبرنگاران خارجی مستقر در ترکمنستان هم اکنون ترک ها بیش ترین تعداد را به خود اختصاص داده و در مناسبت های مختلف خبری تعداد آن ها پرشمارتر از دیگر خبرنگاران است.

منبع : روزنامه سرمایه