رقص فولکلور، تـلـفیق مـوسیقی و ریـتم

از بزرگان چنین آموخته ایم که همواره به جای ادعا عمل را سرلوحه و سرمشق تمامی برنامه های خویش قرار دهیم ، در طول اعصار ، تاریخ معلم بزرگ بشریت نیز ساخته و پرداخته عمل است . از این جهت تاریخ همچون آئینه بسیار شفافیست که صحت و کذب اعمال نیاکان و پیشینیان ما را به راحتی به نسل جدید بشریت نمایان می سازد . با نگاه به چنان آئینه ای است که در می یابیم نیاکان ما درمقابله با انواع مشکلات در طول هزاران هزار سال چگونه زیستند و جوامع خود را چگونه ساختند .
خداوند به هنگام خلقت بشر ، در وجود وی قدرتی به ودیعه نهاد که از همان دوران نخستین همیشه نگرشی کنجکاوانه و اعمالی متفاوت از دیگر مخلوقات ازخود بروز می داد . درنتیجه همین اعمال کنجکاوانه بود که بشر توانست برای هرچه بهتر کردن زندگی خود آتش را کشف کند و برخی ابزار آلات دفاعی و سایل زندگی برای خود بسازد .
بشر بدین وسیله می توانست از خود در برابر حوادث طبیعی و حملات رقیبان و حیوانات وحشی دفاع کند . توانایی عقلی « احسن الخالقین » بشر را یاری داد تا خود را با وضعیتهای متفاوت جغرافیایی که در اقصی نقاط کره خاکی حاکم بود سازگار نماید . همین سازگاریهاست که نسبت تنوع نژادی و فرهنگی و زبانی ما بین اشرف مخلوقات خداوند یعنی نوع بشر باشد .
مناطقی که انسان برای زندگی بر می گزید بواسطه شرایط جغرافیایی خاص خود طریقه زندگی خاصی را نیز طلب می کرد . در طول میلیونها سال انسان از لحاظ فرهنگی و حتی فیزیکی کاملاً با شرایط اقلیمی و جغرافیایی سرزمین مورد نظر سازگار گردید . از نظر جسمی و فیزیکی رنگ پوست ـ کوتاه و بلند ی قد ـ بزرگ و کوچک بودن لبها و چشمها و رنگ موی سر و غیره و از نظر فرهنگی طرز پوشش و لباس نحوه معماری و ساختمان سازی ـ زبان و گویش و بسیاری مسائل دیگر ازجمله تفاوتهایی هست که ما بین جوامع مختلف بشری در طول تاریخ دراز مدت وی بوجود آمد .
با توجه به این مسئله است که فرهنگ یک جامعه با چگونگی تکامل و سازگاری آن جامعه یا شرایط اقلیمی و سرزمین رابطه تنگاتنگ دارد .
برای درک هرچه بهتر مطلب می توانیم فرض بگیریم که در شرایط اقلیمی ایده آل و غنی اجداد بشر به زندگی راحت و بی درد سر مشغول بودند و عده ای دیگر که دقیقاً در شرایطی متفاوت و سخت می زیستند زندگی سختی داشتند و مجبور به کار و تلاش بسیار زیادی بودند . اینها همه تفاوتهای فرهنگی و زبانی را بوجود آورده است .
البته این تفاوتهای سرزمینی فقط در نحوه زندگی خلاصه انسانها نمی شود . بلکه غنای یک سرزمین موجبات تهاجم و دست درازی دیگران به آن را فراهم آورده است و طول تاریخ بشریت سرشار از جنگها و مبارزات فراوانی است که بر سر تصاحب سرزمینهای ثروتمند و غنی ما بین جوامع مختلف بشری بوجود آمده است . بتدریج با اکتشافات بی شمار علمی و فنی که نصیب بشر شده است ، طمع ورزی به سرزمین های دیگران نیز هر چه پیچیده تر و کارشناسانه تر شده است .
● تـاریخـچه
زمانی که نخستین کانونهای تمدن بشری پا به عرصه وجود نهاد از پیدایش این حرکات نیز تاریخی به قدمت همین تمدنها می توان یاد کرد . انسان با در اختیارگرفتن آتش و الهام ازحرکات شعله های سحرآمیزکاستی ها و فورانهای ناگهانی آن نوعی میل به حرکت را نیز ازعمق وجودش احساس میکرد . هنوز هم در دو تیره بسیار قدیمی از نوع بشر ( سرخ پوستان و سیاه پوستان ) حرکت به دور شعله های آتش انجام می پذیرد .
تکامل این حرکات با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه تنوع خاصی به این رشته داده است آذربایجان که از نظرجغرافیایی در بخشی بسیار سخت و کوهستانی از قرارگرفته مردمی پرورش داده که از لحاظ روحیات سازگار با شرایط سخت زندگی بوده اند بمانند کوههایشان همیشه مغرور و آماده برای نبردهای سخت که در طول تاریخ هیچگاه سر تعظیم برظلمی فرود نیاورده و همیشه در صفوف اول نبرد برای حفظ ایران داشته اند .
● معـنی و مفـهوم
انسانهای نخستین هر زمان به نیروهای ماورایی اعتقاد داشتند و خدایانی برای پرستش بر می گزید ستارگان ، ماه و خورشید،آسمان،زمین،دریا،آتش، خدایان دست ساز ( بتها ) ازجمله اینها ، قبل ظهور ادیان و اثبات خداوند لایزال مورد پرستش بودند منظور و هدف اصلی از انجام این حرکات نشان دادن نحوه زندگی پیشنیان هر قوم و مردمیست که هزاران سال پیش زندگی می کردند ، آئین های عبادی قبل از شروع شکار و جنگ، امور معشیتی شکار بصورت جمعی ، آئین ها مربوط به مسائل عاطفی انسان ، آمادگی و مشقهای نظامی و نبردهای سخت ( دفاعی و هجومی) و در نهایت شادی از موفقیت های بدست آمده که پیروزی درجنگ ، شکار ، تشکیل خانواده و غیره را شامل می شد . چنانچه می بینید هیچ نوعی ازحرکات بی معنی انجام نمی گیرد .
برای درک بهتر مطالب با ذکر مثال مطالب را پی می گیریم ، امور معشیتی ازجمله موارد بسیار مهم بوده و هست . انسان که از نظر توانایی عقلی برتری محسوسی نسبت به دیگر موجودات داشت دریافت که گردش حیات و گذران زندگی به خودی خود نیست و نیروی بس بزرگ اختیار جهان را در دست دارد با توجه به حس کنجکاوی درونی هر زمان در پی این قدرت ماورایی بوده و احتیاجات خویش را از او طلب می کرد ، حرکات عبادی قبل از شروع شکار ازجمله این موارد است که باعث اتحاد می شد و بعد از اتمام عبادت و بقیه مسائل به امر شکار می پرداختند و غالباً نیز موفق بودند قبل از ظهور ادیان انسانها آتش و ستارگان را مقدس می داشتند و به آنها قدرتی ماورائی قائل بودند پس در خواستهای خود رااز آتش و یا ستارگان طلب می کردند . تشکـیل خـا نـواد ه قبل از آنی که تکلم به وجود بیاید و انسان بتواند علاقه خود را با استفاده ازکلمات بیان کند این کار بواسطه حرکات موزون زیبا انجام می پذیرفت که هم اکنون نیز در بین حیوانات این اعمال برای جفت یابی انجام می شود که سبب پیدایش نسلها و قومها گردیده است .
● ابعاد و شرا یـط مـورد لـزوم مـحل و تمـرین و تلـفیق بـا ورزش
از توضیحات و نیز تجارب عملی نتیجه این می شود که انجام دادن بسیاری از این حرکات آمادگی جسمانی بسیار بسیار بالایی را طلب می کند برای رسیدن به این آمادگی باید ترکیبی از تمرینات ورزشهای هنری رزمی و ژیمناستیک انجام شود .
برای کسب آمادگی تمامی امکانات علمی و عملی را که دیگر رشته های ورزش دارند را نیاز دارد . گاهاً می شود فرمها و تنظیمات را با عده کمی ۱۰ تا ۱۵ نفر انجام داد اما برای نشان دادن تنظیمات جنگ و نبرد نیاز به ابزار آلات جنگی قدیم ( شمشیر و سپر ) و افراد ، آماده و چابک برای انجام عکس العملهای بسیار سریع و محکم در جهت بهتر ایفا کردن حسی رشادتهای قهرمانان ملی که می توان بسته به موقعیت و امکانات از ۲۰ تا ۱۰۰۰ نفر یعنی بصورت استادیومی انجام داد .
درجهت آمادگی افراد با عنایت به تحصیلات و تجربیات نگارنده که درعلوم ورزشی و تربیت بدنی انجام گرفته سعی در انجام دادن آخرین اصول های ورزشی و انواع بدنسازیهای اصولی از جمله ایستگاهی و غیره در صدد رساندن افراد این رشته به حد نهایت آمادگی جسمانی را می باشد .
● تـلـفیق با مـوسیقی و ریـتم
نقطه عطف این رشته تلفیق با حس و مفهوم موسقیست و ریتمی که در هر زمان در بطن حرکت در جریان است چنانچه می دانید در موسیقی مقامی هر دستگاه معنی و مفهوم خاص خود را دارد به عنوان مثال مرثیه سرایی حزن و اندوه در مقام سه گاه ، عرفان و عبادت در دشتی و حماسه در چهارگاه شادی و بزم و خوشحالی در ماهور معنی می شود با عنایت به این موضوعات و رابطه حرکات با دل و روح بیننده تلفیقش با ریتم و موسیقی درجهت هرچه بهتر نفوذ کردن در دل و روح بیننده امری اجتناب ناپذیر است تا از ترکیب تمام اینها معنی و مفهومی خاصی مورد نظر بر بیننده القا گردد .
درگذشته نیز برای شروع نبرد طبلهای حماسی کوبیده و شیپورها ندای جنگ سر می دادند و شادی با عیش و نوش و آواز و دهل انجام می شد حرکات آئینی عبادی به دور آتش نیز تم مخصوص خود را داشت .
اشتباهی که بسیاری عموم می کنند این است که هر حرکتی با موسیقی انجام می شود نام رقص را بر آن می نهند و این دلیل بر نداشتن اطلاعات و شناخت کافی از موسیقی می باشد .
چگونه می شود دو نفر در صحنه شمشیر به دست با ملودی حماسی در دستگاه چهارگاه با ریتم بسیار تند در حال مبارزه نمادین هستند گفت در حال رقص می باشند ؟ سوالیست که نگارنده از هرکس پرسیده ام به جوابی صحیح و قانع کننده نرسیده ام .
● رقص ، حـرکـات مـوزون و یا چـیز دیـگر ؟
رقص کلمه ایست عربی و مصدر با رق ص یعنی پویه دویدن ، جنبیدن و برجستن ( فرهنگ دهخدا )شاید در بررسی اولیه درست معنی گردداما از نگاهی به این موضوع که ریشه این کلمه عربی بوده و در اعراب جاهل قبل اسلام رقص با چه مفهومی انجام می پذیرفت ،حال نیز در برخی ممالک عربی انجام می گیرد.
این درحالیست که همچنین حرکاتی برای بانوان ما معانی و مفاهیم بسیار زیبا و خاصی را داشته و دارد به عنوان مثال حرکات شالیزار بانوان شمالی مراسم انگور چینی زنان آذربایجانی ، گوسفند چرانی که دراکثر مناطق بوسیله دختران انجام می گردد یا مراسم چایی یا نعلبکی دختران آذربایجانی همچنین آوردن آب بوسیله کوزه از چشمه ها توسط دختران آذربایجانی که در مجالس بصورت نمادین نشان داده می شود و چقدر با متانت و سنگینی خواص صورت می پذیرد که نشان دهند زندگی زن ایرانی و پایاپایی با مرد در جهت زندگی بهتر است.

محقق : خلیل غلامی حامد / آتیلا
http://www.azshenlik.com

منبع : سایت سیمرغ