تامین مالی خرد: راهکاری نوین برای کاهش فقر در جوامع روستایی

در دو دهه اخیر در بسیاری از کشورها تامین مالی خرد راهکاری مناسب جهت مقابله با فقر روستاییان مطرح شده است و برخی از کشورها در این زمینه به موفقیتهای چشمگیری نیز دست یافته اند. اهمیت این دستاورد به گونه ای بوده که بانک جهانی سال ۲۰۰۵ را سال «اعتبارات خرد» نامگذاری و کشورهای در حال توسعه را در به کارگیری این شیوه اعتباری تشویق کرده است.
در این مقاله ابتدا تجربیات برخی از کشورها، بویژه موسسات موفق و پیشرو در زمینه تامین مالی خرد بررسی شده است. با توجه به کمبود توان مالی بخش رسمی، بویژه بانک کشاورزی، در پاسخگویی به تقاضای اعتبارات و تامین مالی کشاورزان، بررسی نهادهای مکمل برای تامین اعتبار در سطح روستا اهمیت می یابد. بر این اساس، مطالعه ای موردی در استان فارس انجام گرفته است. در این بررسی با توجه به جایگزینی موسسات مالی خرد با بخش غیر رسمی، هزینه کشاورزان در دریافت وام از بخش غیر رسمی تعیین و تقاضای اعتبارات و درصد تمایل به همکاری کشاورزان با موسسات مالی خرد بررسی شده است. در تعیین تقاضای اعتبارات از تابع سود محصول- قیمت استفاده شده است. آمار و اطلاعات مورد نیاز نیز از روش پیمایشی و تکمیل ۲۳۵ پرسشنامه از ۱۵ روستای شهرستانهای فسا و مرودشت و ارسنجان در استان فارس به دست آمده است.
نتایج مطالعه نشان داد که اصلی ترین دلیل دریافت اعتبار کشاورزان از منابع رسمی و غیر رسمی اعتباری، مصارف تولیدی و رفع هزینه های تولید است. بررسی هزینه های پنهان دریافت اعتبار نیز تمایان ساخت که هزینه های جنبی دریافت اعتبار از بخش رسمی بالاتر از بخش غیر رسمی است. دیگر نتایج مطالعه نشان داد که قشر کم درآمد روستایی بیشترین سهم دریافت اعتبار را از بخش غیر رسمی داشته اند. همچنین تمایل به همکاری این کشاورزان با موسسات مالی خرد بیشتر بوده که این امر آمادگی کشاورزان جهت تشکیل موسسات مالی خرد را نشان می دهد. در پایان مطالعه نیز راهکارهای مناسب توسعه تامین مالی خرد در کشور، به عنوان جایگزین مناسب بخش غیر رسمی در بازار مالی روستایی ارایه شده است.

بهاالدین نجفی
وحید یعقوبی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی