روزنامه نگاری علمی نویسی و تحولات آن در عصر حاضر

● اشاره
روزنامه نگارانی که زمینه کارشان را علمی نویسی تشکیل می‌دهد، لازم است در حیطه کار خود با مسایل گوناگونی آشنا باشند. این مسایل صرف نظر از رشته کاری، مسایل عام مربوط به فوق تخصص روزنامه نگاری علمی نویسی را نیز در بر می گیرد. از جمله این مسایل، ویژگی های حقوقی و نیز نقش آن در توسعه پایدار است نوشتار زیر در همین راستا، به تشریح موضوع می‌پردازد:
● ارتباطات علمی و مصوبات بین‌المللی
در این زمینه، به چند مصوبه یونسکو به شرح زیر می‌توان اشاره کرد:
- موافقتنامه ایجاد تسهیلات برای توزیع بین المللی مواد دیداری و شنیداری در موضوعات علمی، فرهنگی و آموزشی
- موافقتنامه ورود مواد علمی، فرهنگی و آموزشی باالحاقیه‌ها E,D,C,B,Aو پروتکل الحاقی، ۱۷ ژوئن ۱۹۵۰
- پروتکل موافقتنامه مربوط به ورود مواد علمی، فرهنگی و آموزشی، ۲۶ نوامبر ۱۹۷۶
علاوه بر این کمیته دایم مسوولیت و اخلاق در علوم که ا ز سوی «شورای بین‌المللی اتحادیه‌های علمی» (ICSU) تشکیل شده، در سال ۱۹۹۷ از شش موضوع تعیین شده در دستور کار خود، یکی را تعیین استانداردهایی برای نوشتن و بررسی مقالات در حوزه علوم قرار داده است.
همین کمیته‌ تدوین استانداردهایی برای اطمینان از صحت اطلاعات علمی عرضه شده در اینترنت را نیز به عنوان یک موضوع دیگر در دستور کار خود دارد.
این شورا از جمله سازمان های بین‌المللی غیر دولتی تحت توجه « نظام ملل متحد» به ویژه « یونسکو» به شمار می‌رود که روی آن سازمان ها نفوذ بسیار زیادی دارد . همچنین یونسکو نیز به نوبهٔ خود در پی تشکیل کمیته یاد شده «کمیسیون جهانی اخلاق در دانش علمی و تکنولوژی های جدید تشکیل داده که نخستین نشست آن در سال ۱۹۹۸، در نروژ برگزار شد.
● جوایز و مسابقات بین‌المللی در عرصه‌ی گزارشگری علمی
در مورد جوایزی که در سطح بین المللی که به گزارشگری علمی اعطا می‌شود، می‌توان به چند جایزه زیر اشاره کرد:
- جایزه « کالینگا» (KALINGA PRIZE) این جایزه از سوی یونسکو در رشته عامه فهم کردن علوم و فنون (POPULARIZATION OF SCIENCE AND TECHNOLOGY) ) از سال ۱۹۵۱تا به حال اعطا می‌شود.
از جمله کسانی که برنده این جایزه شده‌اند، یک استاد ارتباطات علمی نیجریه‌ای بود که آن را به طور مشترک با یک استاد ارتباطات علمی مکزیکی تصاحب کرد.
- جایزه حفظ محیط زیست سلطان قابوس؛ یونسکو اعطا می‌کند.
- جایزه علمی یونسکو
- جایزه دانشمند جوان « جواد حسین» ؛ یونسکو اعطا می‌کند و از جمله برندگان آن یک شیمی نویس انگلیسی بود .
- جایزه ( CARLOS FINCAY) ؛ یونسکو اعطا می‌کند.
ـ جایزه بین الملل ( PRPIMO ROVIS) ؛ در نوشته « ارتباطات علمی و عامه فهم کردن علوم » که « بنیاد پیشرفت و ‌آزادی وابسته» به شبکه سازمان های علمی جهان سوم « آن را اعطا می‌کند.
- جایزه ( SCIENCE IN SOCIETY) آمریکا
- جایزه روزنامه نگاری «‌انجمن مؤسسات تحقیقاتی مستقل آمریکا»
- جایزه روزنامه نگاری علمی نویسی (NATE HASELTINE)
- جایزه ارتباطات عمومی جامعه میکروبیولوژی آمریکا
- جایزه (GRADY – STACK) که از سوی انجمن شیمی آمریکا در رشته شیمی نویس اعطا می‌شود.
- جایزه پیشگامان بشر دوستی وابسته به « انجمن بشر دوستان آمریکا»: در مورد این جایزه گفتنی است که برنده آن در سال ۱۹۹۵، سردبیر نشریه ای به نام SKEPTICAL INQUIRERE شد، زیرا تلاش گسترده‌ای در راه مبارزه علیه مطالب شبه علمی، عوام فریبانه سخنان غیر مستند، به عمل آورده بود.
- جایزه و بورس ( KAISER MEDIA) – در آمریکا در رشته بهداشت شهری
- جایزه ( JOHN B.OAKES) در آمریکا در رشته روزنامه نگاری محیط زیست
- جایزه (MAX KARANT) – در آمریکا در رشته روزنامه نگاری هواپیمائی
- جایزه (MILER LITE) در آمریکا در رشته روزنامه نگاری ورزشهای بانوان
● معرفی یک نشریه علمی نمونه در سطح بین‌المللی
این نشریه (SCIENTIFIC AMERICAN) نام دارد که از سال ۱۸۴۵ تاکنون به طور مرتب منتشر می‌شود.
دسترسی به نشریه یاد شده از طریق «اینترنت» میسر است، ضمن آن که تولید آن روی CD-ROM نیز صورت می‌گیرد.
این نشریه پنج رشته برنامه تلویزیونی با عنوان (SCIENTIFIC AMERICAN FRONTIERS) تولید می‌‌کند که از شبکه‌های تلویزیونی دولتی آمریکا پخش می‌شود.
ویرایش های گوناگون نشریه یاد شده ، به زبانهای آلمانی، لهستانی، ایتالیائی، فرانسه ،‌اسپانیولی.، ژاپنی ، چینی و عربی انتشار پیدا می‌‌کند و نیز یک ویژه نامه پزشکی به نام (SCINLFIC AMERICAN MEDECINE ) تولید می‌کند که از شبکه‌های تلویزیونی دولتی آمریکا پخش می‌شود.
ویرایش های گوناگون نشریه یاد شده، به زبانهای آلمانی، لهستانی، ایتالیائی، فرانسه ، اسپانیولی، ژاپنی، چینی و عربی انتشار پیدا می‌‌کند و نیز یک ویژه نامه پزشکی به نام (SCICNLIFIC AMERICAN MEDECINE) دارد.
این مجله عمومی است و هر مقاله آن توسط یک متخصص همان رشته نوشته می‌شود.
استفاده از گزارشگری علمی در دو سویه کردن جریان یک سویه اطلاعات و اخبار بین المللی
روابط عمومی و روابط بین‌الملل های نهادهای درگیر در مقوله پژوهش و توسعه با بهره‌گیری از روزنامه نگاری توسعه‌ای می‌توانند گام مهمی در دو سویه کردن جریان یک سویه اطلاعات و اخبار بین المللی بردارند.
کارشناسان و رابطان مطبوعات و روابط عمومی ها و روابط بین الملل ها، (PRESS OFFICERS) به شرط آشنایی با کم و کیف و تکنیک های این شیوه روزنامه نگاری و تسلط بر زبان های خارجی، می‌توانند با انعکاس تحولات حوزه تحت مسؤولیت خود در این راه بسیار مؤثر باشند.
در این میان گفتنی است موضوعاتی از قبیل نوآوری های علمی و صنعتی، پدیده‌های طبیعی قابل توجه، محیط زیست، گیاهان سنتی و با ارزش از قبیل زعفران و نظایر آن ها می‌توانند نقش بسیار مهمی ایفا کنند.
همچنین بسته به بزرگ یا کوچک بودن طرح و موضوع، اکثر خبرگزاری های بزرگ بین المللی نظیر «آسوشیتدپرس »، «فرانس پرس» ، « رویتر»، یا شبکه‌های تلویزیونی نظیر “CNN” و “BBC” و غیره آن را منعکس نکنند، نشریات تخصصی رشته‌ای که موضوع به آن مربوط می‌شود و دست کم نشریات تخصصی منطقه‌ای، با رغبت آن را چاپ خواهند کرد.
در مورد تهیه فیلم های مناسب از موضوعات اشاره شده نیز فیلم تهیه شده در صورت تطابق با استانداردهای بین المللی هم از طریق « یونسکو» و هم مستقیم، قابل انتشار در سطح جهانی است.
روزنامه نگاری تحقیقی به مثابه پایه ای برای افشای بند و بست های سیاسی و اقتصادی در عرصه‌ی فعالیت های علمی
یکی از جالب ترین این موارد به افشاگری یک روزنامه سوئد بنام “DAGENS NYHETER" در یکی از شماره‌های ماه سپتامبر ۱۹۹۵ مربوط می‌شود. روزنامه یاد شده در گزارشی که انتشار می‌دهد، فاش می‌کند که چگونه یک شرکت دارویی ایتالیایی به نام “FIDIA” ، تلاش تبلیغاتی و تطمیعی گسترده‌ای به راه انداخت تا اطمینان حاصل شود که جایزه نوبل در رشته پزشکی و فیزیولوژی به یک بانوی اعصاب شناس ایتالیایی به نام “RITA LEVI MONTAL” تعلق می‌گیرد. در این راه شرکت یاد شده به یک اعصاب شناس برجسته سوئدی و نیز برخی از اعضاء پانل و داوران نوبل، هدایای گران قیمتی می‌دهد.
● معرفی یک کتاب نمونه در روزنامه نگاری علمی نویسی
یکی از جدیدترین و جامع‌ترین کتاب هایی که در زمینه گزارشگری علمی به چاپ رسیده است کتابی با عنوان (A FIELD GUIDE FOR SCIENCE WRITERS) ( راهنمای میدانی نویسندگان علمی)، که توسط «انتشارات آکسفورد در سال ۱۹۹۶ به چاپ رسیده است.
کتاب سه بخش و ۳۲ فصل دارد و مقالات مجزایی درباره علمی نویسی در موضوعات بهداشت عمومی ،‌زیست شناسی رفتار، بیماری های عفونی، علوم عصبی، سموم، گزارش رویدادهای پر مخاطره، محیط زیست، علوم زمینی، فیزیک ، تکنولوژی و ستاره شناسی در آن به چشم می‌خورد.
● گزارشگران علمی چقدر دستمزد می‌گیرد؟
اطلاعاتی که در این زمینه ارایه می‌شود مربوط به اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ در آمریکا و براساس جزوه‌ای است که از سوی « شورای پیشبرد علمی نویسی» و نیز « انجمن ملی علمی نویسان آمریکا» در سال ۱۹۹۲ انتشار پیدا کرده است.
▪ جزوه یاد شده در این زمینه می‌نویسد:
یک گزارشگر علمی مجرب و متخصص در روزنامه‌های بزرگ تا سالی ۷۵۰۰۰ دلار و در مجلات سالی ۶۰۰۰۰ دلار دستمزد می‌گیرد . رقم یاد شده برای یک روزنامه نگار آزاد برای هر مقاله که بین چهار تا شش هفته نوشتن آن به طول انجامد، ۳۰۰۰ دلار است.
دستمزد یک روزنامه نگار علمی نویس بسیار مجرب که در یک شبکه بزرگ تلویزیونی کار می‌کند به ۵۰۰۰۰۰ دلار در سال می‌رسد. اما علمی نویسانی که در ادارات روابط عمومی کار می‌کنند، دستمزدشان تا ۳۵۰۰۰ دلار در سال است و همین افراد در رده مدیریت تا سالی ۸۰۰۰۰ دلار دستمزد می‌گیرند.

نویسنده :روزنامه نگاری علمی نویسی و تحولات آن در عصر حاضر

منبع : کارگزار روابط عمومی