فلسفه و علم، راه‌های پیش‌رو

تشخیص تفاوت بین مشكلات فلسفی و مشكلات علمی امر چندان ساده‌ای نیست، برای تشخیص این تفاوت ذكر چند نكته لازم است. اول نباید فراموش كنیم كه ممكن است فیلسوفان به طرح سوال علمی دست بزنند همان‌گونه كه امكان طرح سوال فلسفی از سوی دانشمندان نیز امكان دارد. حد فاصل بین علم و فلسفه چندان قابل تشخیص نیست.
به عنوان مثال در زمان یونان قدیم بعضی از فلاسفه به موضوعات فیزیكی مانند اتم توجه خاصی نشان می‌دادند و امروز نیز شماری از دانشمندان به مباحث فلسفی مانند ارزش‌ها و آزادی‌های بشر می‌پردازند. نكته مهم این است كه شاید تحقیقات علمی بر مباحث فلسفی تاثیرگذار باشند اما علم با وجود تمام پیشرفتش توانایی حل مشكلات فلسفی را ندارد. به عنوان مثال علم هیچگاه نمی‌تواند پاسخی برای این سوال كه «آیا در جامعه آزاد باید سانسور باشد؟» پیدا كند.دومین نكته مهم اینكه فرضیات تجربی می‌توانند بسیار غیرمعمول و بی‌باكانه باشند، در این صورت نباید آنها را با تئوری‌های فلسفی اشتباه گرفت. به عنوان مثال سوالاتی كه در مورد ستاره‌شناسی و تاثیرات ستاره‌ها كه در زمره فرضیات تجربی به شمار می‌روند اغلب به اشتباه در حیطه مسائل فلسفی دسته‌بندی می‌شوند. سومین نكته كه باید مورد توجه قرار گیرد تصور معمول اشتباهی است كه در مورد تفاوت بین فلسفه و علم به وجود می‌آید. بعضی‌ها فكر می‌كنند كه فرضیات تجربی مربوط به جهانی می‌شوند كه قابل دیدن است اما فلسفه به عوامل سری و پنهانی می‌پردازد، این نگاه درستی نیست. بسیار می‌بینیم فیزیكدان‌هایی كه در مورد پدیده‌های نامرئی طبیعی همچون جاذبه زمین صحبت می‌كنند.در مقابل سوالات فلسفی زیادی هستند كه به دنیای مرئی می‌پردازند. به عنوان مثال «چگونه می‌توان تفاوت بین هنر خوب و بد را تشخیص داد؟» سوالی است كه مستقیماً به دنیایی مربوط می‌شود كه قابل دیدن است.نهایتاً آخرین تصور اشتباه، این عقیده است كه ما داده‌های تجربی را بی‌ارتباط به بحث‌های فلسفی می‌دانیم. مثلاً اینكه ما دوست داریم بدانیم حیوانات چگونه دنیای ما را حس و درك می‌كنند، مساله‌ای فلسفی و در عین حال علمی است.

مترجم: مهدیه مفیدی
منبع:A Preface to philosophy, Mark B. Woodhouse, ۱۹۹۹

منبع : روزنامه تهران امروز