شرائط مرجع تقلید

▪ مساءله ۱ :
مجتهدی كه انسان از او تقلید می كند باید دارای چنین شرایطی باشد:
مرد باشد، عاقل باشد، شیعه دوازده امامی باشد، حلال زاده باشد، آزاد باشد، زنده باشد، عادل باشد، و بنابر اظهر از مجتهدان دیگر اعلم باشد و مجتهد اعلم كسی است كه در استخراج احكام (از منابع آن ) از مجتهدان دیگر استادتر باشد.
● راه های شناخت مجتهد اعلم
▪ مساءله ۲ :
مجتهد و اعلم را از سه راه می توان شناخت :
) خود انسان یقین كند، مثل اینكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد
۲) آن كه دو نفر عالم عادل كه می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند، به شرط آن كه دو نفر عالم عادل دیگر، با گفته آنان مخالفت نكنند،
۳) آن كه عده ای از اهل علم كه می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند. بلكه از هر راهی كه انسان ، اطمینان به اعلم بودن كسی پیدا كند، بنابر اظهر می تواند به همان اكتفا كند.
▪ مساءله ۳ :
اگر شناختن اعلم ، مشكل باشد و انسان ، گمان به اعلم بودن كسی دارد، در صورتی كه گمان او به حدّ اطمینان برسد، باید از او تقلید كند، بلكه اگر اطمینان برای او حاصل نشد، ترجیح كسی كه فقط به اعلم بودن او گمان دارد یا احتمال می دهد، بعید نیست .
ولی بهتر این است كه در این صورت ، به قول كسی عمل كند كه موافق احتیاط باشد. و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگرانند، و با یكدیگر مساوی باشند، باید از یكی از آنان تقلید كند.
‌● راه های بدست آوردن فتوای مجتهد
▪ مساءله ۴ :
راه های به دست آوردن فتوای مجتهد، عبارت است از:
الف) شنیدن از خود مجتهد
ب) شنیدن از دو نفر عادل كه فتوای مجتهد را نقل كنند
ج) شنیدن از كسی كه مورد اطمینان ، و راستگو است
د) دیدن در رساله مجتهد در صورتی كه به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد،بنابر احوط
▪ مساءله ۵ :
اگر مجتهد اعلم در مساءله ای فتوا دهد، كسی كه از او تقلید می كند، نمی تواند در آن مساءله ، به فتوای مجتهد دیگر عمل كند،ولی اگر مجتهد او فتوا ندهد و بفرماید:((احتیاط آن است كه فلان طور عمل شود.)) مثلا بفرماید: ((احتیاط آن است كه در سه مرتبه تسبیحات اربعه (سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر) بگویند)) ، باید مقلد به این احتیاط - كه احتیاط واجب می گویند- عمل كند و سه مرتبه بگوید و یا بنابر احتیاط واجب ، از مجتهدی كه علم او از مجتهد اعلم كمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است ، عمل كند، پس اگر او یك مرتبه گفتن را كافی بداند، می تواند یك مرتبه بگوید.
▪ مساءله ۶ :
اگر مجتهد اعلم بعد از آن كه در مساءله ای فتوا داده ، احتیاط كند و مثلاً بفرماید: ((ظرف نجس را اگر یك مرتبه در آب كر بشویند، پاك می شود، اگر چه احتیاط آن است كه سه مرتبه بشویند)) مقلّد او نمی تواند در آن مساءله ، به فتوای مجتهد دیگر عمل كند، بلكه باید یا به فتوا عمل كند، یا به احتیاط بعد از فتوا- كه آن را احتیاط مستحب می گویند- عمل كند.
▪ مساءله ۷ :
فقها، برای تقلید ابتدایی ، زنده بودن مجتهد را شرط می دانند، امّا اگر مرجع تقلید انسان از دنیا رفت ، در این كه ((آیا می تواند بر تقلید او باقی بماند یا به مجتهد زنده مراجعه كند؟)) مورد اختلاف است . پس اگر كسی در این مساءله ، مجتهد بود، طبق نظر خودش عمل می كند و گر نه طبق نظر مجتهد زنده اعلم عمل می كند.
▪ مساءله ۸ :
● مسائلی را كه انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد
▪ مساءله ۹ :
اگر مكلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است كه بفهمد به وظیفه واقعی خود عمل كرده است و یا عمل او با فتوای مجتهدی كه وظیفه اش تقلید از او بوده ، یا با فتوای مجتهدی كه فعلاً باید از او تقلید كند، مطابق باشد و عباداتی را كه قبلاً انجام داده ، با قصد قربت انجام داده باشد.
● استفتائات
۱) آیا باقیماندن بر تقلید میّت ، جایز است یا نه .
بسمه تعالی
بنابراقوی جائز است ، در آنچه كه تقلید در آنها محقّق شده است در صورت تساوی میّت و حیّ و اظهر وجوب بقاء است در صورت اعلمیّت از حیّ.
۲) آیا عدول از مجتهد حیّ به حیّ، جایز است یا نه .
بسمه تعالی
جایز است ولی احوط ترك عدول است مگر به اَعْلَم و این احتیاط در غیر وقائع متعدّده غیرمرتبطه ، ترك نشود، و مانند اعلمیّت و اورعیّت علی الاظهر.

منبع : مرکز اطلاع رسانی شهید آوینی