دیپلماسی ایران در ایستگاه انقلابیون آمریکای لاتین

● بررسی ابعاد سفر رئیس جمهوری در گفت و گو با كارشناسان وزارت امور خارجه
دیدار سران ایران و آمریكای لاتین جرقه شكل گیری یك بلوك قدرت سیاسی است. این سخن مشترك اغلب ناظرانی است كه دیدار محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران از آمریكای لاتین را رصد می كنند. رئیس جمهور ایران اكنون میهمان سرزمینی است كه زمانی حیاط خلوت آمریكا نامیده می شد. ۳كشور میزبان او ونزوئلا، نیكاراگوئه و اكوادور، هر كدام تاریخ و سرگذشتی طولانی از تاخت و تاز آمریكا دارند.
از همین رو این سفر برای آمریكایی هایی كه از سویی روند واگرایی آمریكای لاتین را تعقیب می كنند و از سوی دیگر، برای انزوای ایران تلاش می كنند، حادثه ای شبیه یك شوك سیاسی است. بنابراین دیدار امروز سران ایران و آمریكای لاتین، دیداری نمادین است كه گذشته از دستاوردها و آثاری كه در عرصه های اقتصادی و مبادلات دوطرف برجای می نهد، همنشینی سران آمریكای لاتین با نماینده جمهوری اسلامی ، پیامی از همسویی در اندیشه و تفكر در دو نقطه جهان است كه به ساختن جهان عاری از سلطه و آكنده از روح عدالت و آزادی می اندیشد. به این بهانه به سراغ كارشناسان وزارت امور خارجه و دست اندركاران میز آمریكا لاتین رفتیم و از نگاه آنان اهمیت و آثار سفر ریاست جمهوری را جویا شدیم.
● دومین میثاق دوستی در كاراكاس
برای هیأت دیپلماسی ایران، امروز كاراكاس نقطه آشنایی است. دكتر محمود احمدی نژاد یك بار در سپتامبر گذشته (شهریور ماه) به كاراكاس سفر كرد و با استقبال گرم هوگو چاوز رئیس جمهوری ونزوئلا و مردم و محافل ونزوئلا روبه رو شد. در مقابل چاوز نیز بارها به ایران سفر كرده و هر دید و بازدیدی بر علاقه مندی او به روابطی مستحكم با ایران افزوده است. از همین روست كه سیاستمدار سرخپوش ونزوئلا همواره در عرصه سیاست بین الملل خود را متحد ایران اعلام كرده است.
حجت الله سلطانی مسئول میز ونزوئلا در وزارت امور خارجه اهمیت سفر رئیس جمهور را با توصیف فضای سیاسی ونزوئلا نشان می دهد: هوگو چاوز از زمانی كه قدرت را در ونزوئلا به دست گرفت (یعنی از ۱۲ بهمن ۷۷)، اساس سیاست خود را بر ملی كردن صنایع مادر گذاشت و ابتدا صنعت نفت این كشور را ملی اعلام كرد.
پس از آن نیز اقدام به ملی كردن صنایع كوچكتر كرد كه آخرین حلقه این سیاست ملی كردن مخابرات ونزوئلا بود. ضمن آن كه در طول این مدت او اقدام به تقویت صنایع كوچكتر ونزوئلا كرده و به صنعتكاران خرده پا كمك كرده تا رشد بیشتری داشته باشند و بر همین اساس نیز بود كه از ایران لوازم و ادوات لازم برای ساخت كارخانه های لبنیات، آرد و قطعات خودرو خرید.
چاوز در كنار این اقدام ها گام های بلندی همچون ساخت كارخانه فولاد و تأسیس شهر آهن برداشت و در زمینه آموزش و پرورش نیز سرمایه گذاری های كلان كرد تا با بالابردن سطح دانش و آگاهی جامعه از وابستگی خود به همسایگان شمالی (آمریكا و كانادا) بكاهد.
سلطانی، با اشاره به سیاست همگرایی منطقه ای و نگاه به شرق هوگو چاوز در سیاست خارجی می گوید: چاوز اصل همگرایی منطقه ای را برپایه این مسأله گذاشته كه ما باید با كشورهایی كه منافع و اشتراكات فراوانی با یكدیگر داریم، همراه و هماهنگ باشیم. و به همین لحاظ هم مخالفت شدید خود را با طرح اتكا اعلام كرد. این طرح كه در ۱۵-۱۰ سال گذشته از سوی آمریكا مطرح شده تا كشورهای قاره آمریكا با برداشتن عوارض گمركی یكپارچه شوند، قرار بود در سال ۲۰۰۵ اجرا شود. اما چاوز در اجلاس كبك آن را رد و استدلال كرد در این صورت كشاورزان ما دیگر یارای برابری با كشاورزان متمول آمریكایی را نخواهند داشت. چاوز اندكی بعد طرح جایگزین خود موسوم به «آلوا» را مطرح كرد كه اكنون بین بولیوی، كوبا و ونزوئلا در حال اجرا است و نیكاراگوئه و اكوادور هم برای پیوستن به آن اظهار تمایل كرده اند.
اما مهمترین مبحثی كه در سفر اخیر ریاست جمهوری ایران دنبال می شود، گشودن باب همكاری استراتژیك ایران و این كشورها است. سلطانی در مورد تحلیل سیر رابطه ایران - ونزوئلا می گوید: چاوز در سال های گذشته یك منحنی روبه رشد در تعامل خود با ایران ترسیم كرده است. چنان كه او در اجلاس های مهم بین المللی از قبیل اجلاس شورای حكام بارها بر حمایت و همسویی با ایران تأكید كرده و یكی از حامیان سرسخت مسأله انرژی هسته ای در ایران است. این نكته به نوعی اوج مفاهمه سیاسی موجود بین دو كشور به شمار می آید. قراردادهایی كه بین دو كشور تاكنون بسته شده نیز گواهی دیگر بر این مفاهمه و تشریك مساعی است.
«سلطانی» معتقد است اكنون صفحه طلایی روابط ایران و ونزوئلا گشوده شده است به گونه ای كه هر دو طرف تمایل دارند با تعامل و همكاری به استقلال بیشتری دست یابند. هر دو كشور در حوزه خود از پتانسیل های بالایی برخوردارند و نفت و گاز منابعی مهم برای آنان به شمار می آید كه می تواند آنها را در رسیدن به اهدافشان یاری كند. ضمن آن كه هر دو كشور در منطقه های خود بازیگران اصلی منطقه به شمار می آیند و زمانی كه دو بازیگر قدرتمند با هم متحد شوند، باید منتظر اتفاق های بزرگتری بود.
● دیدار پرخاطره در ماناگوا
دكتر محمود احمدی نژاد پس از سفر یك روزه خود در ونزوئلا، امروز راهی ماناگوا در نیكاراگوئه می شود تا به دیدار مردی برود كه در دهه ۸۰ ساندنیست ها در سایه رهبری او به قدرت رسیدند. دانیل اورتگا كه روز جمعه علاقه و اشتیاق خود را به دیدار رئیس جمهور كشورمان ابراز داشته بود، اواخر هفته پیش مراسم تحلیف خود را برگزار كرد تا به طور رسمی بر كرسی ریاست جمهوری نیكاراگوئه ای بنشیند كه پیشتر از این نیز بر آن تكیه زده بود.
«قهرمانی» كارشناس حوزه نیكاراگوئه در وزارت امور خارجه در توصیف نگاه سیاستمداران نیكاراگوئه به ایران می گوید: «اورتگا با اندیشه هایی تازه و در شرایطی متفاوت در صحنه ظاهر شده است چنانكه اعلام داشته در كنار حفظ قانون تجارت آزاد قصد پیوستن به «پیمان آلوا» را دارد و در این زمینه انتقادهایی را نیز متوجه سیاست تجارت آزاد آمریكا كرده و ابراز داشته است. این نوع سیاست باعث شده كشاورزان نیكاراگوئه بی پناه بمانند و یارای برابری با همسایگان شمالی خود را نداشته باشند.
او در مراسم تحلیف خود نیز كه با حضور چاوز، مورالس و معاون رئیس جمهور كوبا برگزار شد نیز بر همین نگاه انتقادی تأكید كرد. اما در كنار آن به ادامه روابط با آمریكا اشاره كرد كه شاید دلیل آن نقش اتباع نیكاراگوئه در آمریكا باشد. ۶۰۰ میلیون دلار پول وارد این كشور می كنند و برای نیكاراگوئه كه كشوری فقیر است، رقم بالایی است.
با وجود این، نیكاراگوئه بیش از هر كس چشم امید خود را به چاوز دوخته است كه پس از اجرای مراسم تحلیف اورتگا، پیمانی اقتصادی را با وی منعقد كرد كه بر مبنای آن چاوز قول داده پالایشگاهی مجهز در نیكاراگوئه احداث كند كه توانایی تصفیه روزانه ۱۰۰ هزار بشكه نفت را داشته باشد تا مازاد آن صادر شود. ضمن آنكه ونزوئلا می تواند در زمینه های بهداشتی و آموزشی نیز به یاری نیكاراگوئه بشتابد. چاوز حتی در اوضاع داخلی نیكاراگوئه هم سعی كرده یاور اورتگا باشد و بر همین اساس از مخالفان اورتگا خواسته است از تفرقه افكنی دست برداشته و با وحدت و یگانگی فقر را در این كشور نابود سازند.
«قهرمانی» درباره سیاست خارجی نیكاراگوئه و رویكرد آن به ایران می گوید: نیكاراگوئه در سیاست خارجی براساس برنامه آشتی ملی با مخالفان سابق خود ائتلاف كرده است. به این علت كه در حال حاضر قدرت اكثریت در دست ساند نیست ها، نیست و بنابراین اورتگا سعی می كند ضمن هماهنگی با مخالفان برای گسترش روابط با كشورهای مستقلی مثل ایران گام بردارد.
از همین روست كه اورتگا در مذاكراتی كه با دیپلمات های ایرانی داشته نیز از ایجاد روابط گرم با ایران استقبال كامل كرده و آمادگی خود را برای هر نوع همكاری و مشاركت با ایران ابراز كرده است.
از نگاه این كارشناس، مهمترین عرصه همكاری ۲ كشور به حوزه اقتصادی معطوف خواهد شد. به ویژه در بخش برق كه نیكاراگوئه به شدت با كمبود آن مواجه است و زیرساخت های لازم را ندارد كه این مشكل می تواند با همكاری ایران و ونزوئلا حل شود. ضمن اینكه سران نیكاراگوئه علاقه مند هستند كه ایران تجارب خود در زمینه كشاورزی را در اختیار آنها قرار دهد.
● طرح پیمان ۳ جانبه در اكوادور
دكتر محمود احمدی نژاد در ادامه تور دیپلماسی آمریكای لاتین خود روز دوشنبه برای شركت در مراسم تحلیف «رافائل كوره آ» راهی اكوادور می شود.
علی اصغر شهامتدار، كارشناس ارشد امور آمریكای لاتین در وزارت امور خارجه ابتدا دیدگاه های میزبان رئیس جمهوری اكوادور یعنی «كوره آ» را توصیف كرده و می گوید: مواضعی كه «كوره آ» در سخنرانی های انتخاباتی خود در پیش گرفته بود، از نگاه ناظران مواضعی پیشروتر بود. او در این نطق بر لزوم تجدیدنظر در روابط تجاری با آمریكا تأكید ورزید و این كه قانون اساسی اكوادور باید تعدیل شود و اختیارات رئیس جمهور بیشتر از گذشته شود.
كوره آ همچنین از سیستم دلاری كردن اقتصاد اكوادور انتقاد كرد و اظهار داشت: آمریكا نباید در خاك این كشور پایگاه های نظامی داشته باشد و حتی آمریكا را تهدید به تعطیل كردن این پایگاه ها كرد.
«شهامتدار» تفكر سیاست خارجی «كوره آ» را نزدیك به «چاوز» می خواند و می گوید: «قرار گرفتن اكوادور در كنار كشورهایی چون ونزوئلا، كوبا، بولیوی و تا حدود زیادی برزیل، آرژانتین و شیلی، یعنی در ردیف كشورهای اصطلاحاً چپ یا چپ میانه منطقه، معادلات سیاسی این حوزه را به سمت تولد یك بلوك جدید سیاسی تغییر داده و زمینه ساز همگرایی نوین در آمریكای لاتین شده است.
«شهامتدار» در تحلیل فصلی نوین را روابط ایران - اكوادور می گوید: دیدگاه های آقای كوره آ بازتاب دهنده الگوی مستقلی از سیاست ها است كه برای نخستین بار در سطح هیأت حاكمه اكوادور فرصت ظهور پیدا كرده است و به طور بالقوه می تواند منشأ سیاست ها و رویكردهای مهمی در بعد داخلی و منطقه ای باشند و انتظار می رود رویكرد منطقه ای این كشور، در كنار دیدگاه بین المللی متعادل هیأت حاكمه جدید اكوادور، بتواند فضای مساعدی را برای توسعه همكاری های دوجانبه با ایران هموار سازد و از آنجا كه ایران همواره علاقه مند به گسترش روابط با كشورهای مستقل بوده است، در شرایطی كه نفوذ آمریكا بر اكوادور كاهش یافته، امید می رود پیمان های دوجانبه مهمی میان دو كشور شكل بگیرد و در مرحله ای فراتر می توان انتظار یك بلوك سیاسی جدید از سه محور ایران، اكوادور، ونزوئلا را داشت.

بنفشه غلامی

منبع : روزنامه ایران