الگوی ثابت رفتار در ماهی‌های گاستروسته ئیده(Gasterosteidae)

این ماهیها کوچک جثه می باشند و در مطالعات رفتار شناسی در دانشگاههای جهان از اهمیت خاصی برخوردار می باشند. به خانواده گاستروسته ئیده در زبان انگلسیس Stickleback گفته می شود. دو گونه سه خار (Gastersteas aculeatus) و نه خار(Pungitius pasgitius) از اهمیت بسزایی دارا می باشند. ماهی های گونه نه خار معمولا بوسیله نه خار پشتی (گاهی ده) و دم طویل شناخته می شوند. این ماهی ها در آبهای شیرین و شور نزدیک سواحل یافت میشوند
ماهی های گونه سه خار کوچک جثه و به ابعاد ۴-۷ سانتی متر می باشد که در آبهای شور و شیرین بوسیله سه خار پشتی آن قابل شناسایی می باشند. در اغلب مدت سال نقره ای رنگ بوده و رنگ شکم نرها در فصل تولیدمثل قرمز میگردد. در ایران در دریای خزر و رودخانه های متصل به آن مانند رودخانه گرگان و تالار و کانالهای بندر ترکمن دو گونه فوق شناسایی شده اند. جمعیت این دو گونه از نظر سازش با محیط بسیار متنوع و گوناگون می باشد. لذا توجه محققین ژنتیک جانوری و تکامل نسبت به جنبه های ژنتیکی و اکولوژیکی این ماهیها معطوف شده است. این ماهی ها بعلت رفتارهای لانه سازی و دفاع از قلمرو که بروز می دهند اهمیت خاصی در تحقیقات رفتار شناسی دارند.
پژوهشها نشان می دهد که شکم متورم محتوی تخم ماهی ماده، سبب تغییر رنگ در شکم ماهی نر شده که این تغییر رنگ و حرکات ویژه، سبب جلب ماهی ماده برای تخم ریزی به سوی او می شود. حتی می توان ماهی نر را با هرگونه الگویی که واجد قسمتی برجسته و نقره ای در زیر باشد وادار به فعالیتهای تولیدمثلی کرد. همچنین این ماهی در قلمرو خود اصولا به هر مدل گرد یا بیضوی که دارای علامت قرمز رنگ ویژه ماهی نر دیگر باشد در فصل تولیدمثلی حمله خواهد کرد. به چنین محرکهایی که بدون توجه به شرایط محیط باعث بروز پاسخ وابسته به هدف (انگیزش) می شوند محرک نشانه (releaser) گویند. این محرکها باعث تحریک یا شروع فعالیتهای از قبل برنامه ریزی شده (الگوی ثابت رفتار) مخصوصی می شوند که در این مقاله مکانیسم آن مورد بحث قرار گرفته است.
Raferences:
۱- Foster,S.A.J.A Baker and M.A.Bell
۲-Ranta, E. S. Juvonen and N. Peah Kuri.
۳-Keen Leyside, M. H.A. Diversity and adaptation in fish Behaviour.
۴-Coad.B.W.A provisional annotated check List of fresh water fishes of Iran.J.Bombay.Nat.
۵-Manning.A.An Introduction to animal Behavior.
۶-Moyle.P,B,J.J.Cech Jr. Fishes, An Introduction to ichthyology.
۷-Willam Yarrell in “A history British fishes”
۸-Aluwynd Wheeler in , The fishes of the British isles and north west europe.
۹-Internet
نویسنده: علی اکبر نوروزی، کارشناس زیست (دبیر آموزش و پرورش ناحیه ۲مشهد)

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان