اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری

اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری طی چندین نشست مشورتی طی ۵ سال با حضور تعدادی از سازمانهای روزنامه نگاری منطقه ای و بین المللی در سال ۱۹۸۳ تصویب شد.
از جمله سازمان های بین المللی و منطقه ای شرکت کننده در این سلسله نشست ها سازمان بین المللی روزنامه نگاران (IOJ )، فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران (IFJ )، اتحادیه کاتولیک بین المللی مطبوعات (UCIP )، فدراسیون روزنامه نگاران امریکای لاتین (FELAP ) ، فدراسیون کارگران مطبوعات امرایکای لاتین (FELATRAP)، فدراسیون روزنامه نگاران عرب (FAJ ) ، اتحادیه روزنامه نگاران آفریقا (UAJ ) و کنفدراسیون روزنامه نگاران آسیا (CAJ ) بودند که اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری را تحت عنوان " اصول بین المللی اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری " به تصویب رساندند.
این اصول که با نظر و اعتقاد بسیاری از روزنامه نگار ، خبرنگار و حقوق دان تهیه شد ؛ امروزه در بسیاری از کشور ها عنوان سنگ پایه ای برای تهیة قوانین اخلاقی در سطوح ملی و منطقه ای قلمداد می شود.
برای جلوگیری از تحریف اصول دهگانه حرفه ای روزنامه نگاری و ایجاد هر گونه شبه ، نگارنده از هر گونه دخل و تصرف در این اصول خودداری کرده و عین عبارات و توضیحات آن در ذیل آورده می شود.
این اصول به شرح ذیل می باشند:
▪ اصل اول: حق مردم در دستیابی به اطلاعات تحقیقی
مردم و افراد حق دارند از طریق اطلاعات دقیق و جامع به تصویری عینی از واقعیت دست یابند و آرای خود را آزادانه از طریق رسانه های گوناگون فرهنگ و ارتباطات بیان کنند.
▪ اصل دوم: روزنامه نگار، وقف واقعیت عینی است
بارزترین وظیفة روزنامه نگار این است که با وقف صادقانة خویش نسبت به واقعیت عینی، خود را در خدمت حق مردم در راه دستیابی به اطلاعات حقیقی و موثق قرار دهد و به نحوی رویدادها را وجداناً در گسترة صحیح خود با ترسیم مناسبات اصلی و بدون تحریف و با کاربرد ظرفیت خلاقانة خود انعکاس دهد، مطالب کافی در اختیار مردم قرار گیرد تا بتوانند با استفاده از این مطلب به تصویری جامع و صحیح از جهان دست یابند؛ جهانی که در آن منشأ، ماهیت و جوهرة رویدادها، و نیز فرایند و وضعیت امور به عینی ترین شکل ممکن قابل درک باشد.
▪ اصل سوم: مسؤولیت اجتماعی روزنامه نگار
اطلاعات در روزنامه نگاری نه یک کالا که یک «خبر اجتماعی» است، و این امر به این معناست که روزنامه نگار در مسؤولیت انتقال اطلاعات سهیم است و لذا نه تنها در برابر کسانی که رسانه ها را کنترل می کنند، بلکه نهایتاً در برابر مردم به طور کل و مشتمل بر انواع منافع اجتماعی، باید پاسخگو باشد. مسؤولیت اجتماعی روزنامه نگار وی را ملزم می سازد که تحت هر شرایطی همسو با وجدان اخلاقی خود عمل کند.
▪ اصل چهارم: شرافت حرفه ای روزنامه نگار
نقش اجتماعی روزنامه نگار اقتضا می کند که معیارهای عالی شرافت در این حرفه، مشتمل بر حق روزنامه نگار برای خودداری از کار برخلاف اعتقاد شخصی، حق عدم افشای منبع اطلاعات و همچنین حق شرکت در روند تصمیم گیری در رسانه ای که برای آن کار می کند، محفوظ بماند. شرافت حرفه ای به روزنامه نگار اجازه نمی دهد که به هیچ نحوی از آنها رشوه بپذیرد و یا برخلاف رفاه عمومی به ارتقای منافع خصوصی بپرازد. همچنین، احترام گذاشتن به داراییهای معنوی، و به طور اخص پرهیز از سرقت ادبی، جزو اخلاق حرفه ای محسوب می شود.
▪ اصل پنجم: دسترسی همگانی و مشارکت
ماهیت این حرفه اقتضا می کند که روزنامه نگار دسترسی همگان را به اطلاعات و مشارکت مردم را در رسانه ها، مشتمل بر حق تصحیح یا اصلاح و حق پاسخگویی ارتقا دهد.
▪ اصل ششم: احترام به حریم خصوصی و شؤون انسانی
احترام به حق فردی، حفظ حریم و اسرار خصوصی و شؤون انسانی که با قوانین ملی و بین المللی مربوط به حفظ حقوق و شهرت افراد، منعِ افترا، تهمت، توهین و مخدوش کردن شهرت افراد، هماهنگ است، بخشی لاینفک از معیارهای حرفه ای روزنامه نگار محسوب می شود.
▪ اصل هفتم: احترام به منافع عمومی
معیارهای حرفه ای روزنامه نگار احترام بایسته را برای جامعة ملی، نهادهای دموکراتیک و عفت عمومی تجویز می کنند.
▪ اصل هشتم: احترام به ارزشهای جهانی و تنوع فرهنگها
یک روزنامه نگار واقعی در حالی که به شخصیت ویژه، ارزش و شأن هر فرهنگ و همچنین به حق انتخاب و توسعة آزادانه نظامهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی به وسیلة مردم، احترام می گذارد، مدافع ارزشهای عام انسانی و بالاتر از همه، مدافع صلح، و دموکراسی، حقوق بشر، پیشرفت اجتماعی و رهایی ملی است. به این ترتیب، روزنامه نگار به طرزی فعال در تبدیل جامعه به جامعه ای دموکراتیک تر مشارکت می جوید و از طریق گفت و شنود به ایجاد فضایی آکنده از اعتماد در مناسبات بین المللی مساعدت می نماید تا صلح و عدالت، تشنج زدایی، خلع سلاح و توسعة ملی در سراسر جهان تحقق یابد. آگاهی روزنامه نگار از مقررات مربوطة مندرج درکنوانسیونها، بیانیه ها و قطعنامه های بین المللی جزو اخلاق حرفه ای به شمار می آید.
▪ اصل نهم: امحای جنگ و سایر مصایب فراروی بشر
تعهد اخلاقی نسبت به ارزشهای عام انسانی، روزنامه نگار را به پرهیز از هر نوع توجیه و یا تحریک به جنگهای متجاوزانه و مسابقة تسلیحاتی، بویژه در مورد تسلیحات هسته ای، و به پرهیز از همة شکلهای خشونت، نفرت یا تبعیض، به خصوص، نژاد پرستی و آپارتاید، سرکوبگری رژیمهای استبدادی، استعمار و استعمار نوین و همچنین به پرهیز از سایر مصایب بزرگ مضر به حال بشریت نظیر فقر، سوء تغذیه و بیماریها ملزم می کند، و با تعقیب چنین رویه ای است که روزنامه نگار می تواند به امحای جهل و سوء تفاهم میان مردم کمک کند و اتباع یک کشور را در مورد نیازها و آمال دیگران احساس سازد، و احترام به حقوق و شؤون همه ملل، مردم و افراد را بدون لحاظ نژاد، زبان، ملیت، مذهب و باورهای فلسفی تضمین کند.
▪ اصل دهم: ارتقای نظم نوین اطلاعاتی و ارتباطی جهانی
روزنامه نگار در جهان معاصر در چارچوبی ازحرکت به سوی مناسبات نوین بین المللی به طور عام و در چارچوبی از نظم نوین اطلاعاتی به طور خاص، عمل می کند. هدف این نظم نوین، که بخشی لاینفک از نظم نوین اقتصادی بین المللی به حساب می آید استعمار زدایی و دموکراتیک کردن اطلاعات و ارتباطات در سطوح ملی و بین المللی است که بر پایة همزیستی مسالمت آمیز مردم و با احترام کامل به هویت فرهنگی آنان صورت می گیرد. تعهد ویژة روزنامه نگار در این زمینه ارتقای روند دموکراتیک کردن مناسبات بین المللی در عرصة اطلاعات است که با عنایت به حفاظ و تقویت مناسبات دوستانه و مسالمت آمیز مردم و دولتها صورت می پذیرد.

علی قلی زاده