تاسیس دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران

بررسی یک واقعه سیاسی به اشکال گوناگون ممکن است ؛ کشف سیگنال های ارائه شده از سوی سیاستمداران از لابلای کلام آنان یکی از این راههاست.سیاستمداران اساسا انسان هایی - حداقل در حوزه عمل سیاسی - پیچیده هستند که برای گریز از تبعات سنگین اقداماتی که مثبت ارزیابی می کنند بسیار محتاط و در پرده عمل می کنند ؛ این خصلت برای یک سیاستمدار طبیعی و شاید لازم باشد.
از سوی دیگر روزنامه نگاران و تحلیلگران سیاسی برای شفاف سازی امور که وظیفه آنان است در چالشی دائم با این سیاستمداران برای کشف رمز سخنان آنان می باشند.
یکی از وقایعی که بی‌گمان می تواند در تاریخ سیاسی سی سال پس از انقلاب ایران دارای اهمیتی خاص باشد؛ پیشنهاد تاسیس دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران پس از سی سال است؛ دفتری که به گفته ای سفارت خانه بی سفیر و به گفته ای مقدمه ایجاد روابط مستقیم است.
رنده قصد ندارد در این تحلیل در قبال چنین رخدادی موضعی اتخاذ نمایدبلکه آنچه هدف این نوشتار است کشف رمزبصورت ساده از سخنان اهل سیاستی است که در برابر این واقعه اتخاذ موضع کرده اند. برای درک ماوقع لازم است ابتدا مروری تاریخی بر این واقعه از آغازطرح مسئله تا کنون داشته باشیم .
▪ ۸۷-۴-۳ روزنامه‌ واشنگتن پست در مطلبی از تمایل دولت آمریکا برای گشایش یک دفتر حافظ منافع در تهران به منظور دسترسی به جوانان و مردم ایران و در نهایت دولت ایران خبر داد.
▪ ۸۷-۴-۴ یک مقام مطلع در وزارت امورخارجه ایران در پاسخ به سئوالی در خصوص گزارش منتشره پیرامون مقاله نویسنده روزنامه واشنگتن پست مبنی بر طرح ایده افتتاح دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران در سطح مقامات ارشد وزارت امورخارجه آمریکا ، خاطرنشان کرد: اینگونه گزارشها جنبه رسانه ای داشته و انگیزه انتشار آن مشخص نیست.
به طور اصولی مقامات دولتی، درخواست‌هایی که از مجاری رسمی دریافت می‌دارند را مورد مطالعه قرار خواهند داد.
▪ ۸۷-۴-۶ علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی تشکیل دفتر حافظ منافع آمریکا در ایران را یک شایعه فریب کارانه خواند.
وی تاکید کرد: اگر آمریکاییها در کارخود صادق بودند دو سال قبل که دولت ایران اعلام کرد آمریکایی ها اجازه دهند هواپیماها ، ایرانیان را به آمریکا برسانند پاسخ مثبت می دادند.
▪ ۸۷-۴-۱۲ وزیر امور خارجه ایران در کنفرانس خبری خود در نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، در جواب سوالی درباره راه اندازی دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران گفت که بحث پروازهای مستقیم میان ایران و آمریکا و گشایش دفتر حافظ منافع واشنگتن در تهران، می‌تواند از سوی دو کشور مورد بررسی قرار گیرد.
متکی گفت: ارتباط بین دو ملت ایران و آمریکا را گام مفیدی در شناخت بهتر از یکدیگر می‌دانیم.
متکی که به منظور شرکت در اجلاس اکوسوک در نیویورک به سر می برد، در یک گفتگوی اختصاص با شبکه NBC هم در خصوص دفتر حفاظت منافع آمریکا در تهران گفت: ما چنین درخواستی دریافت نکرده ایم اما موضوع پروازهای مستقیم بین ایران و آمریکا که سال گذشته از سوی ایران مطرح شد و دفتر حفاظت منافع دو کشور قابل بررسی است.
▪ ۸۷-۴-۱۲ روزنامه “کریستین ساینس مانیتور” نوشت: “جرج بوش” رئیس جمهور آمریکا سعی دارد تا اعتبار دیپلماتیک خود را در چند جبهه شفاف کند و از سوی دیگر وزارت امور خارجه آمریکا به انتشار خبر تاسیس بخش حافظ منافع در ایران واکنش منفی نشان نداد و این ممکن است به معنی فرارسیدن زمان حضور دائمی آمریکا در تهران باشد.
این نشریه آمریکایی افزود: “کاندولیزا رایس” وزیر امور خارجه آمریکا نیز اخیرا در واکنش به این خبر ایده گشایش دفتر بخش منافع آمریکا در پایتخت ایران را رد نکرد.
▪ ۸۷-۴-۱۶ جنبش عدالت‌خواه دانشجویی با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد: در صورت گشایش دفتر حافظ منافع آمریکا در ایران، شاهد اقدام انقلابی دیگری از سوی دانشجویان انقلابی پیرو خط رهبری در تعطیلی این دفتر خواهیم بود.
▪ ۸۷-۴-۲۷ روزنامه انگلیسی گاردین پیش بینی کرد که بر اساس اطلاعاتی که دریافت کرده، تاسیس دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران، ماه آینده اعلام می‌شود.
▪ ۸۷-۴-۳۱ روزنامه آمریکایی بوستون گلوب در سرمقاله خود از دولت آمریکا خواسته است تا هر چه سریعتر دفتر حافظ منافع خود را در تهران بگشاید.
▪ ۸۷-۵-۲ رئیس جمهور با اشاره به حضور نماینده آمریکا در مذاکرات ایران با ۱+۵ گفت: دولت آمریکا اعلام کرد که در مذاکرات ۶ کشور اروپایی با جمهوری اسلامی ایران حضور پیدا می کند و دیدیم که نماینده آن کشور در جلسه حضور یافت و مودبانه به بیان دیدگاههایش پرداخت که این از نظر ما یک گام مثبت است اما بنده به آنان اعلام می کنم که شمایی که یک گام مثبت در راستای شناخت ملت ایران، عدالت و اصلاح خودتان در عالم و جلب توجه ملت ایران برداشته اید از ادبیات تهدید کننده استفاده نکنید تا این گام شما خراب نشود. .. دولت آمریکا با این حرکت خود یک گام مثبت برداشت ولی بنده به آنان اعلام می کنم که با سخنان بی جا و نسنجیده این گام مثبت خود را از بین نبرند. بنده به شما(آمریکا) نصیحت می کنم مسیر درست را در پیش بگیرید چرا که ملت ایران اهل مذاکره است. البته شما انتخاباتی را در پیش دارید و در این میان سخنانی را به زبان می آورید تا چند نفری را دور خود جمع کنید که ما این سخنان شما را در این مقطع به حساب نمی آوریم ولی با این حال بنده اعلام می کنم که زبان شما باید نرم و با ادب باشد... بنده به آنان اعلام می کنم که ملت ایران راه خود را انتخاب کرده است. اگر بر اساس منطق جلو بیایید ملت ایران با شما گفتگو و همکاری می کند.
▪ ۸۷-۵-۴ دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در پاسخ به پرسشی درباره تاسیس دفتر حافظ منافع آمریکا در ایران گفت: نظر ما، نظر دولت است و دولت نیز با روی باز با این موضوع برخورد کرده است.
ـ به عبارتی مسیر این گونه طی می شود:
۱) ایالات متحده از در یک پروسه محتاطانه که گویا از واکنش ایران مطمئن نیست از طریق یک کانال رسانه ای خبر ی، تمایل خود را به بیرون درز می دهد سپس این جریان از سوی وزارت خارجه ایران به سوی کانال های رسمی هدایت می شود و احتمال بررسی را در صورت دریافت درخواست اعلام می دارند.
۲) علی لاریجانی به عنوان رئیس مجلس موضعی تند اتخاذ کرده و آن را شایعه با صفت فریبکارانه خواند و برای اثبات عدم صداقت آمریکایی ها کد هم ارائه می کند. (موضعی که لاریجانی گرفت با خصلت معتدل ، دیپلماتیک و مذاکره گر و تصویری که از او وجود دارد؛ همخوان نیست.)
۳) وزیر امور خارجه به صراحت درخواست رسمی را تقاضا کرده و در کنار آن بحث پروازمستقیم میان دوکشور را مطرح می کند و حتی برای تاسیس دفتر حافظ منافع ؛ منافعی را نیز بر می شمارد.
۴) آمریکایی ها هنوز از طریق کانال های غیر رسمی نظیر روزنامه ها پاسخ می دهند.گویی هنوز به واکنش مطمئن نیستند.
۵) یک جریان دانشجویی خاطره تسخیر لانه جاسوسی را یادآوری می کند و می کوشد تکرار تاریخ را در اقدام خود تذکر دهد .
۶) یک روزنامه انگلیسی تاریخ درخواست آمریکایی ها را اعلام می کند و روزنامه دیگر آمریکایی توصیه به عجله می کند.
۷) رئیس جمهور در یک سخنرانی در یاسوج از ادب و متانت مذاکره کننده آمریکایی و بی ادبی نماینده انگلیسی یاد می کند و تاکید می کند: به شما(آمریکا) نصیحت می کنم مسیر درست را در پیش بگیرید چرا که ملت ایران اهل مذاکره است... حال بنده اعلام می کنم که زبان شما باید نرم و با ادب باشد... بنده به آنان اعلام می کنم که ملت ایران راه خود را انتخاب کرده است. اگر بر اساس منطق جلو بیایید ملت ایران با شما گفتگو و همکاری می کند.
۸) محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام که البته سایت منتسب به او در همین مورد رئیس جمهور را زیر فشار قرار داده ؛ از حرکت رئیس جمهور در باره تاسیس دفتر منافع حمایت می کند.
نتایجی که می توان از این کالبد شکافی گرفت:
۱) دولت با ظرافت در حال پیش بردن پروژه تلطیف روابط با آمریکا باهرهدفی(کاهش فشار بر ایران یا تغییر استرتژیک روابط یا انتخاباتی)است.رییس جمهور با زیرکی،هوشمندی وبه آرامی فضا را تست و آماده می کند.
۲) لاریجانی یا در جریان ماوقع نیست (که بعید است)یا با فرآیند پیش آمده موافق نیست یا نتایج احتمالی داخلی یا خارجی آن را نمی پسندد یا قرار است موضعی چنین اتخاذ نمایدو مسیر واکنش چرخشی ایران را در زمان مناسب باز نگه دارد .
۳) دانشجویان عدالتخواه هم یا فراموش کرده اند که شرایط تاریخی متفاوت است و یا دقت نکرده اند که دولت احمدی نژاد نماد دولت اصولگرای عدالتخواه طی حدود بیست سال اخیربا حمایت های ارزشمند توده ها و رهبری است یا نسبت به استحکام مواضع احمدی نژاد در برابر غرب تردید دارند؟یا خود را اصولگرا تر از احمدی نژاد می دانند یا بهتر است آنها هم بعنوان نهاد مردمی چنین موضعی اتخاذ نمایند.
۴) محسن رضایی هم هر چند با هوشمندی خط را دریافته است؛ ولی شاید دلیل مواضع سایت منتسب به وی بهره گیری مناسب در زمان عدم پاسخگویی پروژه و ایستادن در صف نخست منتقدان است.
● نتیجه گیری
احمدی نژاد که همه گویا بر زیرکی و فرصت شناسی او اجماع کرده اند؛ نیک می داند دولت او با مواضع مستحکم و انقلابی در فضای یکپارچه حاکمیت اصولگرایان تنها فرصتی است که نظام با کمک آن می تواند گره های سختی رادر امور داخلی و خارجی بگشاید ؛ گشایشی که شرایط به هاشمی اجازه آن را نداد و دستان نرم خاتمی هم توان گشودن آنها را نداشت و اساسا در زمان حاکمیت دوگانه هم زمان اتخاذ مواضع مهم نیست. از سوی دیگر؛ همه پذیرفته اند که احمدی نژاد با ایستادن در اوج قله اصولگرایی و حتی به گمان عده ای رادیکالیسم در سیاست خارجی و نیز توان چرخش های غیر قابل تصورقادر به انجام کارهایی است که تصور آن هم بعضی از مسئولان سابق را شبانه از خواب می جهاند. به گمان بسیاری احمدی نژاد این توان را دارد که با سرعت در مسیری چون سوژه فوق جلو رفته و در صورت عدم دستیابی به نتیجه مطلوب با همان سرعت و قدرت چرخیده و در مسیر معکوس قضایا را کنترل کند. حال تا چه اندازه این برداشت درست است باید منتظرگذشت زمان بود و دید این وقایع چه مسیری را طی خواهد نمود و نتایج آن تا چه حد در سرنوشت روابط ایران و آمریکا تاثیر خواهد گذاشت.

امیر محبیان

منبع : روزنامه رسالت