درسهایی که از زلزله ها باید بیاموزیم

درسهای مهم را باید از زلزله های رخ داده اخیر بویژه زلزله بالاکوت پاکستان بیاموزیم و درباره آن فکر و تلاش کنیم در عرصه حرفه ای و فنی به صورت اجرایی در آید.
این درسها را بویژه بر اساس آنچه نگارنده در زمین لرزه بالاکوت پاکستان ۱۶ مهر ۱۳۸۴ با بزرگای Mw ۷/۶ مشاهده کرده ام هم می توان به صورت زیر خلاصه کرد: اولین نکته راههای ارتباطی به شهرهای اصلی آسیب دیده در کشمیر پاکستان تقریبا در آخرین ساعات روز سوم زلزله باز شد. این به معنی مسدود بودن راهها تا حدود ۶۰ساعت پس از لرزه اصلی است.
طبیعی است که پیش از این ساعت فقط بعضی کمکها عمدتا غذایی از طریق هوا برای مردم پرتاب شده است.
برای ما که بسیاری از مناطق لرزه خیزمان در نواحی کوهستانی با مشخصات مشابه از نظر قابلیت وقوع زمین لغزش واقع است ، این موضوع بسیار مهمی است که باید به آن فکر کنیم.
هر حادثه مشابه در ایران بویژه در منطقه تهران می تواند به فاجعه مشابه منجر شود. وقوع لغزش های متعدد پس از زلزله منجیل درسال ۱۳۶۹ را باید مجددابه خاطر بیاوریم.
دومین نکته این است که در فاصله حدود یکصد کیلومتری از مرکز زلزله یک ساختمان بلند در اسلام آباد فروریخت.
آیا این موضوع نباید ما را درخصوص ساخت و سازهای بلندمرتبه در تهران و شهرهای بزرگ دیگرمان به فکر فروبرد؟ در تهران و تبریز ما همیشه به محل گسلهای اصلی توجه می کنیم که البته کار مهمی است که باید انجام دهیم ولی هیچ وقت فکر نمی کنیم اگر در فاصله ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتری شهر تهران یا تبریز یک زلزله بزرگ رخ دهد، آن وقت چه تعداد از ساختمان های بزرگ و بلند مرتبه در این شهرها ممکن است فرو ریزد؟ توجه کنیم که بسیاری از ساختمان های بلند ما دراین شهرها تقریبا همان شرایطی را دارند که آن ساختمان فروریخته در اسلام آباد داشت ؛ یعنی قرار گرفتن روی یک بلندی واحتمالا کیفیت بد ساخت و ساز که این نکته البته باید از سوی همکاران متخصص سازه بررسی شود. سومین نکته همچنان ناآماده بودن از نظر نفرات متخصص و تجهیزات جستجو و امدادرسانی در کشورهایی مثل ما و پاکستان است.
معمولا پس از رویدادی مثل زلزله اخیر در کشورهایی مثل کشور ما و پاکستان حالت سردرگمی و بی نظمی عجیبی در مساله مدیریت بحران حاکم می شود و پس از آن مشکلی که بلافاصله بروز می کند استفاده از نیروهای غیرمتخصص در امر جستجو و نبود تجهیزات کافی ، از سگهای تعلیم دیده امداد گرفته تا هلیکوپتر است.
گزارش های زلزله بالاکوت در ابعادی دیگر صحنه های زلزله ۱۳۶۹ منجیل و ۱۳۸۲بم رابا هم جلوی چشم ما آورد. پس تلاش برای درس آموزی از آن لازم است.
چهارم آن که با فروریختن ساختمان ۱۰ طبقه در مجموعه برجهای مارگالا در اسلام آباد در زمان لرزه اصلی زلزله بالاکوت پاکستان در ۱۶ مهر ۱۳۸۴ با بزرگای Mw۷/۶، توجه خاصی باید به تهران جلب شود. همان طور که ملاحظه می کنید ساختمانی ۷ طبقه در شیبی حدود ۵۰ درجه روی زون گسل شمال تهران و در کنار دره گلابدره که سیل ۵ مرداد سال ۶۶ آن را فراموش نکرده ایم و روی ناحیه لغزشی باغ شاطر ساخته شده است.
در واقع منطقه نمایشگاهی کامل از بلایای طبیعی است که با ساخت بناهای عجیب بلای انسانی نیز آراسته شده است ! هیچ فکر کرده ایم که اگر بلایی مثل زلزله بالاکوت ۱۶ مهر ۱۳۸۴ بیاید و چنین بناهایی خدای ناکرده فرو ریزد، فقط در اثر بسته شدن دره چه مکافاتی ایجاد می شود.

دکتر مهدی زارع

منبع : روزنامه جام‌جم