برج مخابراتی در نقش یک نماد

ساختن یک نماد برای یک شهر اتفاق جدیدی محسوب نمی شود، نمادهای شهر ها یا به عبارت دیگر کشور های دیگر جهان را به راحتی می توان به خاطر آورد.
برج ایفل نماد پاریس، مجسمه آزادی نماد ایالات متحده آمریکا و اگر به کشور های همجوار نگاهی بیندازیم، برج العرب را به عنوان نمادی از امارات متحده عربی به خاطر می آوریم. شاید یکی از نقاط مشترک این نمادها ارتفاعشان باشد. علاقه انسان مدرن به ارتفاع علاقه ای تازه به شمار می رفت، علاقه انسانی جدید و مقتدر که به او اجازه داد تا با کمک علم خویش، بر طبیعت فایق آید و جاه طلبانه پرواز را تجربه کند ویا بر فراز آسمان خراش هایی بایستد که تا کنون هیچ بشری آن را تجربه نکرده بود. شاید از همین رو بتوان شهر نیویورک را تجلی و نمود واقعی شهر مدرن دانست شهری که رشد و گسترش در راستای ارتفاع بود.
● معماری مدرن در غرب تبلوری از شکل گرفتن انسانی جدید و جامعه
مدنی جدیدی بود که با انقلاب های دموکراتیک پا به عرصه وجود گذاشته بود واز هماهنگی میان فرم و محتوا خبر می داد. برج ایفل که در سال ۱۸۸۹ با ارتفاع ۳۰۰ متر ساخته شد در حقیقت نماد منطقی فرایند معماری مدرن محسوب می شد، ثمره ناگزیر ومنطقی شرایط اجتماعی و فنی زندگی جدید.
تهران، که در حقیقت قریه ای بود در نزدیکی شهر ری، در دوران قاجار به عنوان مرکز ایران شناخته شد و حیات مدرن خویش را به دستور رضاخان آغاز کرد.در دوره پهلوی اول ساختار های شهری ونظام بوروکراسی اداری ونهادهای دولتی پدیدار گشتند و شهر های سنتی هم با برچیدن برج وبارو ها، احداث میادین وساختمان های جدید حکومتی وخیابان کشی ها در این دگرگونی ها سهیم شدند ولیکن این تغییرات نتوانستند باعث دگرگونی بنیادی در نظام کالبدی- ساختاری شهری کشور شوند زیرا نقش وعملکرد شهر ها نسبت به دوره قبل تغییری نکرده بود وهمچنان بر نظام زمین داری استوار بود. لذا تغییرات انجام گرفته عمدتا شکلی بود چون نه از نقش نوین شهری برخوردار بود ونه از ضرورت های الزامات شهرنشینی جدید ناشی شده بود.
● رویدادها ی دهه بیست شمسی، حضور متفقین در کشور،جنبش عظیم ملی شدن نفت
که نهایتا با کودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲ متوقف شد اولین پایه های واقعی در دگرگونی شهری را پدید آوردند و با سیاست اصلاحات ارضی در زمان پهلوی دوم که بارزترین نمونه مدرنیزاسیون دولتی محسوب می شد، سیل مهاجرت های روستاییان به شهر ها به یکباره ساختار وعملکرد شهری را عمیقا دگرگون کرد و جریانی که تا پیش از این به کندی حرکت می کرد به ناگاه شتاب گرفت و بدین ترتیب از اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه شمسی وپس از ظهور نتایج اصلاحات ارضی آشوب و اغتشاش شهری خود را به معرض تماشا گذارد وموجب شد تا میان مردم و این نوع از مدرنیزاسون دولتی فاصله زیادی ایجاد شود. مردم براین باور بودند که این شکل از نوسازی بهبودی در زندگانی آنها ایجاد نخواهد کرد.
در دی ماه سال ۱۳۵۰ در غرب تهران برجی به نام« برج شهیاد» به بهره برداری رسید، و برخی از صاحب نظران آن را برگرفته از کوه البرز وقله دماوند، مرتفع ترین نقطه ایران می دانستند. در روز افتتاح این برج شاه به همراه همسرش در میدان شهیاد حضور یافتند وبرای نخستین بار از منشور کوروش در این مکان پرده برداری شد. این برج که سعی داشت میان تاریخ باستان و دنیای توسعه یافته وصنعتی که شاه وعده آن را می داد پیوندی برقرار سازد با پیروزی انقلاب اسلامی مجالی برای ارزیابی نیافت و برج شهیاد به دلیل حضور بی سابقه مردم در بازگشت امام از پاریس به برج آزادی تغییر نام داد. برجی که تا امروز به عنوان نماد شهر تهران به حساب می آید.
● در جامعه ای که بسیاری از اندیشمندان
و جامعه شناسان از بحران و آنومی اش سخن می گویند، در جامعه ای که شکاف میان سنت ومدرنیته تنها یکی از گسست های آن به شمار می رود و تناقض وچند پارگی در همه شئون آن به چشم می خورد و هویت همچون گوهریست نایاب که در دل این دریای پر آشوب به قعر رفته است، چرا سخن از یک نماد جدید شهری به میان می آید؟چه ضرورتی باعث می شود تا مسوولان شهری نماد جدیدی را برای تهران تعبیه کنند؟ این برج که هنوز تا بهره برداری از آن فاصله دارد به نمایندگی از چه چیزی بر وسعت شهر سر برافراشته است.
یکی از ایراداتی که به مدرنیته گرفته می شود این است که مدرنیته تنها می خواهد که به جلو برود و به پشت سر نگاه نمی کند و خلاء حافظه یکی از بزرگترین موانعی است که بر سر راه پیشرفت جوامع مدرن وجود دارد، در عین حال یکی از ایراداتی که به جامعه ایرانی گرفته می شود این است که بسیار کم حافظه است، با گذشته روبرو نمی شود و نه تنهااز آن درس نمی گیرد بلکه باز آن را تکرار می کند و اکنون این جامعه سرگردان تر از هر زمان دیگری خسته از گذشته و ناامید از آینده به آغوش فراموشی پناه برده است زیرا فراموشی عدم حضور گذشته در آینده و حال است واز همین رو در چنین جامعه ای در این آشفته بازار هر سوداگری اجازه می یابد تا کالای خویش راعرضه کند، تجربه ای که تاریخ ایران به کرات شاهد آن بوده است.
مدرنیزاسیون، یکی از همین کالاهایی است که با تاریخ بلند ونه چندان پرافتخارش همچنان به این سرزمین وارد می شود. در واقع می توان گفت مناسبات شهری تهران امروز هنوز ادامه همان فرایندی است که رضا خان پایه گذاری کرده بود، فرایندی که با تمام تعارضات و تناقضاتش همچنان به رشد ناموزون خویش در طول و عرض و ارتفاع ادامه می دهد.
در میان تپه های کوی نصر ودر انبوه بزرگراه ها برجی مخابراتی با ارتفاع ۴۳۷ متر نقش نماد جدید تهران را به عهده می گیرد، نمادی از شهر تهران که مشابه اش را می توان در کشور های دیگر مشاهده کرد، نمادی که سعی دارد تا نشانی باشد از قدرت فنی، مهندسی، ومدیریتی کشور یا به عبارت بهتر نمادی از آرزو های بلند پروازانه و شبه مدرن صاحبان قدرت ، بی تناسب با ابعاد شهر ومردمانی که در ارتفاعی اندک زیست می کنند.

مرجع : سایت دکتر ناصر فکوهی
مولف : زیبا مغربی

منبع : خبرگزاری آفتاب