دومین مشق بزرگ دموکراسی در افغانستان

انتخابات پارلمان آخرین مرحله از روند انتقالی سیاسی پی ریزی شده در اجلاس بین المللی «بن» برای افغانستان است كه تاكنون بعد از سقوط رژیم طالبان مرحله به مرحله به اجرا در آمده است. با برگزاری انتخابات و تشكیل پارلمان وظیفه قانون گذاری از دولت به پارلمان (ولسی جرگه) انتقال خواهد یافت، ۵۰ درصد نمایندگان مجلس بزرگان یا سنا (مشرانوجرگه) را در آینده، افراد حاضر در شوراهای ولایتی تشكیل خواهند داد و مجلس سنتی بزرگان افغانستان (لویی جرگه) نیز با حفظ نقش خود در موضوعات مهم و به درخواست رئیس جمهور می تواند تشكیل جلسه بدهد. انتخابات پارلمانی افغانستان بنا بود سال گذشته همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود، اما به دلیل مشكلات سازماندهی و همچنین نگرانی امنیتی در كشور به تعویق افتاد، طی ماههای گذشته نیز افزایش نا امنی ها در مناطق مختلف و همچنین تأخیر در تأمین منابع مالی، نگرانی های زیادی نسبت به برگزاری انتخابات ایجاد كرده بود. با این وجود، به نظر می آید جامعه جهانی و افكار عمومی افغانستان پس از دوبار تأخیر رسمی زمان انتخابات، اكنون به مرحله ای رسیده اند كه برگزاری انتخابات در موعد تعیین شده را قطعی تلقی می كنند، هرچند، استان های جنوبی همانند «هلمند»، «زابل» و «اورازگان» كماكان شاهد تحركات خونین گروه های نزدیك و وابسته به طالبان هستند. چندی پیش، «كوفی عنان» دبیر كل سازمان ملل متحد هم از بابت افزایش نا امنی و كشتار در افغانستان رسماً اعلام نگرانی كرد؛ با این اوصاف، به زعم كارشناسان و ناظران میزان نا امنی ها نسبت به یك ماه قبل كمتر شده، چرا كه با نزدیك شدن موعد مقرر روند مذاكره ولابی گری بین گروه ها و جریان ها افزایش یافته است. باوجود اینكه حزب «جماعت فرقان» با بدنه اصلی طالبان نتوانسته است آن طور كه پیش بینی می شد، جذب روند سیاسی تازه افغانستان شود و اكثر اعضای آن این روزها به طالبان تندرو متمایل هستند، اما چهره های برجسته ای از بازماندگان رژیم طالبان معروف به طالبان میانه رو و در رأس آنها، «وكیل احمدمتوكل» وزیر امور خارجه رژیم طالبان و «ملاخاكسار» از دیگر اعضای ارشد آن دولت، به عنوان نامزد در صحنه انتخابات حضور یافته اند. دفتر مشترك تنظیم انتخابات، كار رسیدگی به صلاحیت نامزدها را به پایان رسانده، رسیدگی به صلاحیت ها براساس سوابق، شكایات و نوع ارتباط با گروه های مسلح غیر مسؤول صورت گرفته است و گفته می شود تعداد رد صلاحیت شدگان پس از خلع سلاح و اخذ تعهد از ۲۷۵ نفر به ۱۱ نفر رسیده است. بنابر این ۵۸۰۵ نامزد برای احراز ۲۴۹ كرسی پارلمان كه مطابق قانون اساسی ۶۷ نفر آنها باید نمایندگان زن باشند و ۴۲۰ كرسی شوراهای ولایتی با یكدیگر رقابت خواهند كرد. روند برگزاری انتخابات در دیار بحران زده افغانستان و از پس جنگ هایی با قدمت بیش از ۲۰ سال میان اقوام و گروه های این كشور، بدون كمك كشورهای خارجی امكان پذیر نیست، از این رو، امنیت انتخابات توسط هشت هزار نیروی ائتلاف بین المللی (ایساف) به رهبری ناتو با همكاری نیروهای مسلح دولت تأمین خواهد شد. در عین حال، برگه های رأی در كشورهای انگلیس و اتریش به چاپ رسیده است و جوهر مخصوص انتخابات از كانادا خواهد آمد. در كنار این ها همه كشورهای درگیر در پروژه مشاركتی بازسازی و احیای دوباره افغانستان از آمریكا گرفته تا همسایگان این كشور حمایت سیاسی خود از تكمیل روند دولت سازی و تأمین ثبات و امنیت بیشتر در افغانستان را اعلام داشته اند. جالب اینكه «مان موهان سینگ» نخست وزیر هندوستان چند روز پیش در نخستین سفر یك مقام عالی مرتبه هندی به افغانستان طی ۲۹ سال اخیر كه سفری بسیار مهم ارزیابی شد، در مراسم افتتاح كار احداث ساختمان جدید برای پارلمان آینده افغانستان شركت كرد، این ساختمان به كمك ۲۵ میلیون دلاری دولت هند احداث خواهد شد و سیاسیون افغان از آن به عنوان كمك سمبلیك دولت هند به روند جاری سیاسی در افغانستان یاد می كنند.در این میان، ۶ هزار حوزه رأی گیری و ۱۴۰ هزار محل اخذ رأی در سراسر افغانستان روز ۲۷ شهریور پذیرای حدود ۱۳ میلیون نفر برای شركت در انتخابات خواهند بود. برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۲ میلیون نفر كارت شركت در انتخابات دریافت كرده بودند كه با احتساب ۲ میلیون كارت توزیع شده جدید، از مجموع ۱۸ میلیون نفر واجد شرایط رأی دهی، ۱۴ میلیون كارت شركت در انتخابات دریافت كرده اند. پیش بینی می شود اكثریت دریافت كنندگان كارت (حدود ۱۳ میلیون نفر) پای صندوق های رأی حضور یابند.
* «اف - ۱۶» و «چارپا» درخدمت انتخابات
بانزدیك شدن موعد انتخابات، موجی از حملات معارضان وابسته به گروه طالبان در نقاط مختلف از جمله جنوب و شرق افغانستان شدت یافت. این وضع، نیروهای آمریكایی را همراه با نیروهای دولتی، به مبارزه ای سخت و جدی راهبر شده است. از سوی دیگر برخی كشورهای عضو ناتو تصمیم گرفته اند در روند تأمین امنیت انتخابات پارلمانی و شوراهای ولایتی مشاركت مؤثر داشته باشند. اسپانیا از جمله این كشورهاست كه اخیراً تجلیل با شكوهی از ۱۷ سرباز خود كه در اثر سقوط هلی كوپتر در منطقه «هرات» كشته شده بودند، به عمل آورد. و فوراً دو برابر عده كشته شدگان سرباز به افغانستان اعزام كرد. بلژیك نیز چهار فروند جت «اف ۱۶» به افغانستان فرستاده است. هلند هم چهار فروند از این نوع هواپیماها را راهی افغانستان كرده است. این در حالیست كه چندی پیش فرانسه ۶ فروند اف ۱۶ را برای تأمین انتخابات در خاك تاجیكستان مستقر كرده بود، به گفته مسؤولان نیروهای «ایساف» این جت ها از توانایی رسیدن به دور افتاده ترین نقاط افغانستان ظرف ۳۰ دقیقه برخوردار هستند.«جیم گریس» رئیس بخش آمادگی ها برای انتخابات افغانستان چندی پیش تأكید كرد برگزاری انتخابات شوراهای ولایتی و پارلمان به مراتب دشوارتر از انتخابات ریاست جمهوری در مهرماه سال قبل است.بنابرگزارش های موجود، برای برگزاری انتخابات در ۲۷شهریور از ابزارهای عصر حجری و مدرن مانند چارپا و هلی كوپتر به طور همزمان استفاده می شود، به سبب كوهستانی و صعب العبور بودن مناطق مختلف و سطح بالای بی سوادی در افغانستان، یكی از دشوارترین انتخابات ها زیر نظر مستقیم سازمان ملل متحد در پیش است. كمیته انتخابات اعلام كرده برای انتقال ۱۳۵ هزار صندوق رأی ۱۴۰ هزار شیشه جوهر و ۴۰۴ تن اثاثیه به ۲۶ هزار حوزه رأی گیری كه شماری از آنها در مناطق صعب العبور واقع هستند از امكاناتی نظیر هواپیما، هلی كوپتر، خودرو و چارپایان استفاده خواهد شد.* آرایش سیاسی صحنه افغانستان در آستانه انتخابات
با فرا رسیدن ایام تبلیغات، در و دیوار شهرها و دهات افغانستان از پوستر و تراكت های نامزدهای انتخابات پوشیده شده است و نامزدها از روش های سنتی و مدرن و از منبر و میادین گرفته تا مطبوعات و شبكه های تلویزیونی به كار تبلیغات خود مشغول هستند. چهره های معروف و مرتبط با جریان های سیاسی، زنان به صحنه آمده نامزدان مستقل هم هر كدام این روزها اوقات پركاری را سپری می كنند. این بازار رقابت متأثر از صف بندی و آرایش سیاسی تازه ای است كه در صحنه تحولات افغانستان شكل گرفته است. آن دسته از افراد و گروههای جهادی كه در انتخابات ریاست جمهوری، صف خود را از «حامد كرزای» رئیس دولت انتقالی وقت جداكردند و با او به رقابت پرداختند، پعد از عدم توفیق در آن انتخابات، به طور منسجم تری برای كسب كرسی های پارلمان گرد آمده و فعال شده اند. رقابت آنها با پشتون ها و تكنوكرات هایی است كه حول محور كرزای، انتخابات ریاست جمهوری را با موفقیت پشت سر گذاشتند. بعد از آن انتخابات، ۱۳ حزب و گروه جهادی و گروههای تازه تأسیس نزدیك به نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری جبهه ای به نام «تفاهم ملی» را شكل داده و به عنوان جناح اپوزیسیون دولت اعلام موجودیت كردند. اولین موضع گیری پر سرو صدای این جبهه كه توسط «سید محمد علی جاوید» رهبر حزب حركت اسلامی عنوان شده، اعتراض به «فضل الهادی شینواری» رئیس «ستره محكمه» یا دادگاه عالی افغانستان بود كه در خواست «شینواری» از «جورج بوش» برای ابقای «زلمی خلیل زاد» در افغانستان به عنوان سفیر آمریكا را نقض قانون اساسی و اقدام برای بی اعتبار كردن دستگاه قضایی دانستند. البته خلیل زاد در نهایت با دستور «كاندولیسارایس» وزیر خارجه آمریكا از افغانستان به عراق رفت و چندی است كه سفیر آمریكا درعراق شده است. همین تغییر سفیر آمریكا از سوی شماری از ناظران و فعالان سیاسی در افغانستان نشانه آن ارزیابی شد كه آمریكا با علم به تركیب نهایی پارلمان آینده افغانستان و اینكه جناح مجاهدین صاحب كرسی های زیادی در آن خواهد بود، خیلی به دنبال ایجاد جا به جایی در فراكسیون های اكثریت و اقلیت پارلمان نیست و احتمالاً با روش دیگری اعمال نظر خود را در درون پارلمان پی خواهد گرفت، خلیل زاد آمریكایی افغانی تبار را برخی «شاه پنهان افغانستان» می نامیدند كه اراده او هر طور كه بود، باید در مناسبات سیاسی افغانستان به كرسی می نشست و حال، در غیاب او، جناح منتقد دولت احساس فراغ بال بیشتری پیدا كرده است. بویژه كه در جریان انتخابات ریاست جمهوری، این جناح علی رغم واگذاری نتیجه وزن و اعتبار خود را آن هم در حالی كه نسل های اول مجاهد اغلب در صف كرزای بودند، به رخ حریفان كشید و اكنون انتخابات پارلمان را وقت خوشه چینی می داند. «یونس قانونی» چهره جوان و روشنفكر جناح مجاهدین كه جدی ترین رقیب كرزای در انتخابات ریاست جمهوری بود و در حال حاضر، رهبر جبهه تفاهم ملی محسوب می شود، طی روزهای اخیر حملات تندی را متوجه مسؤولان برگزاری انتخابات كرده و دولت را به دخالت در امور انتخابات و تقلب متهم كرده است. قانونی، دفتر مشترك تنظیم انتخابات را وابسته به دولت خوانده است، چهره متنفذ جناح منتقد دولت، اظهار داشته است در حالی كه حدود ۱۲ میلیون نفر در انتخابات پارلمانی افغانستان شركت خواهند كرد، ۴۰ میلیون برگه رأی چاپ شده و دولت در تلاش است تا نامزدهای مورد نظر خود را به پیروزی برساند. جبهه تفاهم ملی تهدید كرده است اگر دولت به خواسته هایش توجه نكند، دست به تظاهرات می زند و حتی ممكن است انتخابات را تحریم كند. قانونی در سخنرانی های خود اعلام كرده است: مشكل آن است كه حامد كرزای و هوادارانش خواستار پارلمانی ضعیف و شكاف در میان نمایندگان هستند تا به این ترتیب بتوانند منافع خود و گروههای قوم پشتون را فراهم كنند. او در مصاحبه ای با «بی.بی.سی» اتهام تلاش خود برای تأمین منافع تاجیك ها را رد كرد و گفت: ما متعهد به منافع ملی و قانون اساسی خواهیم بود. حامد كرزای رئیس جمهوری افغانستان چندی پیش از تشكیل جبهه تفاهم ملی به عنوان جناح رقیب دولت استقبال كرده و آن را نشانه حركت به سمت نهادینه شدن رقابت ها در قالب و با سمت و سوی سیاسی و عبور كشور از مرحله تفنگ سالاری دانسته بود. اگر چه برخی ناظران، این نوع اظهارات را سرپوشی برای تلاش جناح دولت به تحركات خود برای كسب اكثریت پارلمانی دانسته اند، اما واقع آن است كه انتخابات پارلمان از سمت و سوی یك رقابت جدی سیاسی برخوردار است و به سبب تعدد كرسی های نمایندگی، جناح دولت حتماً منتقدین را در پارلمان مشاهده خواهد كرد. این تكثر سیاسی و عدم یكدستی كامل قدرت و وجود پارلمانی ناظر در افغانستان چندان هم به برخلاف میل كشورهای خارجی و همسایگان افغانستان نیست. در همین حال، با توجه به بهره برداریهایی كه جناح منتقد از مسائلی همچون ادامه نا امنی، وضعیت ضعیف معیشتی اقشار مردم و كند بودن روند بازسازی در مناطق مختلف كشور به عمل خواهد آورد و با توجه به جمیع جهات مختصات كنونی صورتبندی سیاسی در افغانستان، اكثر منابع صاحب نظر مثل مقامات دولتی، سیاسیون و روشنفكران مستقل و حتی دفاتر ناظرسازمان ملل متحد به این باور رسیده اند كه جناح مجاهدین، اكثریت كرسی های پارلمان را به دست می آورد و پیروز انتخابات خواهد بود. ولی اینكه رفتار آنها در پارلمان تاچه حد در تقابل با دولت و روند سیاسی جاری كنونی قرار گیرد، محل بحث است. البته شمار زیادی از مردم افغان در گفت وگو با خبرنگاران اظهار داشته اند به سابقه نمایندگانی كه بر خواهند گزید، توجه خواهند كرد و آنهایی را كه در خونریزیهای بی دلیل سالیان قبل حاضر بوده اند، انتخاب نخواهند كرد. با احتساب آرای قوم اكثریت پشتون به نامزدهایی نزدیكتر به دولت (البته منتقدین دولت در میان پشتون ها هم وجود دارند) به نظر می آید نتوان در مرحله كنونی قضاوت دقیقی از تركیب پارلمان آینده داشت. اما به هر حال، منابع داخلی افغانستان پیش بینی می كنند جناح اكثریت در پارلمان منتقدان دولت باشند. با این وجود، معلوم نیست كه یونس قانونی حتماً بتواند ریاست پارلمان را به دست آورد. جناح مجاهدین ریش سفید تر از قانونی بسیار دارد و برخی از آنها در میانه رقابت تند سیاسی حامیان دولت و مجاهدین جوان و نو گرا قرار دارند. از این رو بعید نیست در صورت اكثریت یافتن مجاهدین در مجلس، تمایل جناح دولت برای ریاست پارلمان به فردی چون «برهان الدین ربانی» رئیس جمهوری سابق افغانستان باشد؛ همان فردی كه كرزای به قدرت رسیدن خود را در افغانستان علاوه بر همراهی آمریكا و سایر اعضای جامعه جهانی و اقبال داخلی، مرهون انعطاف اوست. ربانی با وجود اختلاف نظرهایی با شماری از حامیان كرزای در انتخابات ریاست جمهوری از جمله جهادیون پیشكسوتی بود كه همراه كرزای باقی ماند و امروز، داماد او «احمدضیا مسعود»، برادر «شاه مسعود» فقید معاون اول «كرزای» است.
به هر حال، تركیب پارلمان افغانستان هرچه باشد و ریاست آن به هر جناح كه برسد، مهمتر از همه، نفس تشكیل پارلمان و تكمیل حلقه های یك روند سیاسی است كه جامعه بین الملل و آن دسته از كشورهایی كه خواهان تشكیل نهادهای دولتی، تسریع بازسازی و تأمین ثبات و امنیت در این كشور هستند، در آن نقش داشته اند. ایران نیز از جمله این كشورها محسوب می شود كه به رغم اختلافات سیاسی حاد با آمریكا، به اذعان مقامات دولت افغانستان وحتی آمریكا، تاكنون بیشتر در این روند همكاری كرده است تا رقابت. دومین مشق بزرگ دموكراسی در سرزمین زیان دیده افغانستان را برای تثبیت بیشتر امور در این كشور و منطقه،باید به فال نیك گرفت و از بابت آن به مردم همسایه شرقی تبریك گفت.

جلال برزگر

منبع : روزنامه ایران