هاشمی، مساوی موثر بودن

پس از گذشت حدود یک ماه آیت الله هاشمی رفسنجانی بر مسند ریاست مجلس خبرگان نشست. این انتخابات در شرایط عادی بسیار بدیهی و طبیعی به نظر می رسید. از یک سو او در دوره گذشته با بیش از این آرا نایب رئیس اول مجلس خبرگان شده بود و از سوی دیگر در انتخابات نمایندگان مجلس خبرگان بالاترین رای را آورد و وارد مجلس خبرگان شد. این دو شاخصه در شرایط عادی می توانست هاشمی را به راحتی با کسب بالاترین آرا رئیس مجلس کند.
اما این اتفاق به گونه یی دیگر افتاد. حضور احمد جنتی دبیر شورای نگهبان به عنوان نامزد دیگر ریاست مجلس خبرگان نشان داد که عزمی جدی وجود دارد تا هاشمی از رهیابی به این سمت نیز بازماند. شمارش پایانی آرا این فکر را کاملاً روشن می سازد.
نایب رئیس اول مجلس با بیش از ۶۵ رای این بار با ۴۱ رای در مقابل ۳۴ رای احمد جنتی به ریاست برگزیده می شود. این اتفاق نشان می دهد، دولت نهم بعد از پیروزی و به دست آوردن سکان اجرایی کشور به دنبال افزایش و توسعه قدرت خود در سطوحی است که بیش از آن که تاکتیکی باشد، استراتژیک است. از این رو نامزدی احمد جنتی یکی از روحانیون مقتدر که همواره حامی جدی دولت بوده قابل تامل است. فارغ از مسائل سیاسی و جناحی انتخاب هاشمی رفسنجانی نشانگر آن است که بدنه اصلی روحانیت به گونه یی نظام مند و غریزی میل به حفظ تعادل و موازنه مثبت قدرت دارد. شاید یکی از علت های دیرپایی و ماندگاری روحانیت در تاریخ ایران همین نکته باشد.
همزیستی طیف های فکری روحانیت همچون نهادهای مدنی غربی متعادل کننده قدرت است و در بزنگاه های مهم بزرگان نظام جمهوری اسلامی دغدغه هایی فراتر از دغدغه های حزبی و جناحی داشته اند و این خط فاصله یی است میان تاکتیک و استراتژی و اولویت دومی بر اولی. و حضور هاشمی رفسنجانی به عنوان نماینده هر دو تفکر بر مسند ریاست مجلس خبرگان از اهمیت ویژه یی برخوردار است. او هم تکنسین سیاسی است و هم استراتژیست یعنی هم سبقه اجرایی دارد و همه سبقه معنوی. بسیار طبیعی است که ترکیب این دو وجهه یعنی کارایی اجرایی و مقام معنوی در میان روحانیون نادر باشد. اگر هاشمی رفسنجانی به منش معنوی خود بیشتر می پرداخت و در کارهای اجرایی کمتر نقش ایفا می کرد شاید منتقدان و مخالفان جدی اش اینک از پر و پا قرص ترین حامیان او بودند یا برعکس اگر هاشمی فقط به کارهای اجرایی می پرداخت و خود را از مقام معنوی خود وا می کند مخالفان و منتقدان اش خشنود می شدند و به راحتی می توانستند از او عبور کنند. اما ترکیب این دو شاخصه در هاشمی منتقدان او را دچار نگرانی می کند. هاشمی هم مجری است و هم مقبول و مورد اعتماد روحانیون.
شاید بی دلیل نیست که همواره منتقدان هاشمی به مقام معنوی او بیش از عملکردش در حوزه کارهای اجرایی حمله می کنند. در هیچ دوره یی نبوده که هاشمی رفسنجانی مورد حمله و بی مهری قرار نگیرد. این انتقادها و حمله ها اگرچه به هاشمی آسیب زد اما هرگز از اقتدارش کم نکرد. هاشمی چون خود را عضوی از خانواده معظم روحانیت می داند همواره با این حمله ها با آرامش روبه رو شده. اما مخالفان جدی اش می دانند که هاشمی، هاشمی است و حضورش در هر مقام تشریفاتی نخواهد بود، حتی اگر آن پست تشریفاتی باشد.
مروری بر کارنامه هاشمی نشان می دهد موثر بودن در او اکتسابی نیست. یعنی با دادن یا گرفتن قدرت از او، از بین نمی رود. موثر بودن او منشی است. منش اش اینگونه است که در هر کجا که قرار گیرد موثر می شود. انتخاب هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان اهمیت بسیاری دارد. این انتخاب او را وارد دوره جدیدی از فعالیت سیاسی خود می کند. برای هاشمی دیگر دشوار است که در ظاهر بتواند وارد مناقشات سیاسی، جناحی و حزبی شود.
الزامات ریاست خبرگان وجهه معنوی هاشمی را افزایش داده و او را ناگزیر می کند با برنامه ریزی کلان تر و با هوشمندی و فاصله بیشتر جریان های سیاسی را دنبال کند. این روحانی مقتدر در دوره جدید زندگی سیاسی خود کار دشواری را پیش رو دارد؛ حفظ تعادل میان شخصیت و جایگاه معنوی اش و حضوری موثر و فعال در جریان های سیاسی داخلی و خارجی. اگر هاشمی نتواند این تعادل را رهبری کند سطح مناقشات سیاسی را کلان تر خواهد کرد. از سویی دیگر مخالفان هاشمی نیز کار دشوارتری را پیش رو دارند. در واقع اینک آنها باید به کسی حمله کنند که در جایگاهی قرار گرفته که تخریبش خدشه به نظام است، نظامی که آنها خود را وفادارترین سربازانش می دانند.

احمد غلامی

منبع : روزنامه اعتماد