وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان ، استان هرمزگان

در آبان‌ماه 1375، جمعیت استان 155‚062‚1 نفر بوده است كه از این تعداد 41/80 درصد در نقاط شهری، و 57/74 درصد در نقاط روستایی سكونت داشته‌اند و بقیه غیرساكن بوده‌اند.
در سال مذكور از 155‚062‚1 نفر جمعیت استان،‌ 602‚547 نفر مرد، و 553‚514 نفر زن بوده‌اند و نسبت جنسی آن 106 است. لذا در مقابل هر 100 نفر زن،‌ 106 نفر مرد وجود داشته است. از جمعیت این استان 44/94 درصد در گروه سنی كم‌تر از 15 ساله، 51/01 درصد در گروه سنی 15 تا 64 ساله، و 4/02 درصد در گروه سنی 65 ساله و بالاتر قرار داشته‌اند و سن بقیه‌ افراد نیز نامشخص بوده است.
در آبان‌ماه سال 1375، در حدود 99/77 درصد از جمعیت استان را مسلمانان تشكیل می‌داده‌اند. این نسبت در نقاط شهری 99/71 و در نقاط روستایی 99/81 درصد بوده است.
در فاصله سال‌های 1365 تا 1375، 930‚119 نفر به استان وارد شده، و یا داخل این استان جابه‌جا شده‌اند. محل اقامت قبلی 49/42 درصد از مهاجران در سایر استان‌ها، 13/73 درصد در شهرستان‌های دیگر همین استان و 31/21 درصد در شهرستان محل سرشماری بوده است. محل اقامت قبلی بقیه افراد، خارج از كشور یا اظهار نشده بوده است. مقایسه محل اقامت قبلی مهاجران با محلی كه در آن سرشماری شده‌اند،‌ نشان می‌دهد كه 14/42 درصد از روستا به شهر، 48/30 درصد از شهر به شهر، 19/19 درصد از روستا به روستا و 14/45 درصد از شهر به روستا در طی 10 سال قبل از سرشماری آبان 1375، مهاجرت كرده‌‌اند.
توزیع مهاجران وارد شده به استان طی سال‌های 1365 تا 1375، برحسب مدت اقامت در محل سرشماری نشان می‌دهد كه بیش‌ترین تعداد مهاجران وارد شده به استان و یا جابه‌جا شده در داخل آن، با 19/72 درصد به زمان كم‌تر از یك سال قبل از سرشماری ، و كم‌ترین تعداد آنان با 1/65 درصد به زمان 9 سال قبل از سرشماری، مربوط بوده است.
بیش‌ترین تعداد مهاجران وارد شده و یا جابه‌جا شده، اعم از نقاط شهری و نقاط روستایی، به زمان كم‌تر از یك سال قبل از سرشماری مربوط است. این نسبت برای نقاط شهری 17/73 درصد، و برای نقاط روستایی 23/69 درصد بوده است.
در آبان‌ماه 1375، از 537‚888 نفر جمعیت 6 ساله و بالاتر استان، 72/78 درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادی در گروه سنی 6 تا 14 ساله 90/87 درصد و در گروه سنی 15 ساله و بالاتر 63/39 درصد بوده است. در بین افراد لازم‌‌التعلیم (14-6 ساله)، نسبت باسوادی در نقاط شهری 95/18 درصد، و در نقاط روستایی 87/99 درصد بوده است.
در این استان، نسبت باسوادی در بین مردان 78/56 درصد، و در بین زنان 66/61 درصد بوده است. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب 87/91 درصد و 80/61 درصد، و در نقاط روستایی 71/40 درصد و 56/74 درصد بوده است.
در سال مذكور، از جمعیت 6 تا 24 ساله استان 62/01 درصد در حال تحصیل بوده‌‌اند. این نسبت در نقاط شهری 69/68 درصد و در نقاط روستایی 56/60 درصد بوده است.
در این استان، 87/58 درصد از كودكان، 80/75 درصد از نوجوانان و 29/5 درصد از جوانان به تحصیل اشتغال داشته‌اند.
در آبان‌ماه سال 1375، افراد شاغل و افراد بیكار (جویای كار) در مجموع 30/4 درصد از جمعیت ده‌ساله و بالاتر استان را تشكیل می‌داده‌اند. این نسبت در نقاط شهری، 32/5 درصد و در نقاط روستایی، 17/8 درصد بوده است. از جمعیت فعال این استان، 92/3 درصد را مردان و 7/7 درصد را زنان تشكیل می‌داده‌اند.
بیش‌ترین میزان فعالیت به گروه سنی 39-35 ساله با 52/1 درصد، و كم‌ترین میزان آن به گروه سنی 14-10 ساله با 2/3 درصد مربوط بوده است. بالاترین میزان فعالیت برای مردان به گروه سنی 39-35 ساله با 91/43 درصد، و برای زنان به گروه سنی 39-35 ساله با 9/1 درصد مربوط بوده است.
در سال مذكور، از شاغلان 10 ساله و بالاتر استان، 24/1 درصد در گروه عمده كشاورزی، 22/3 درصد در گروه عمده صنعت، 51/1 درصد در گروه عمده خدمات و 2/4 درصد نامشخص و اظهار نشده گزارش شده است. این نسبت‌ها در نقاط شهری به ترتیب 4/9 درصد، 19/5 درصد، 73 درصد و 2/6 درصد، و در نقاط روستایی به ترتیب 41/4 درصد، 25 درصد، 31/4 درصد و 2/2 درصد گزارش شده است.
فعالیت عمده مردم هرمزگان در زمینه كشاورزی و ماهیگیری است. هم‌‌چنین صید ماهی و حمل و نقل دریایی از دیگر فعالیت‌های عمده‌ اقتصادی اهالی نوار ساحلی و جزایر استان می‌باشد.
این استان از نظر رشد سریع محصولات كشاورزیِ گرمسیری و مزیت‌های نسبی منطقه‌ای و ناحیه‌ای، اهمیت قابل توجهی دارد. از جمله می‌توان به تولید و كاشت انواع صیفی و سبزی مشتمل بر گوجه‌فرنگی، خیار، بامیه، هندوانه و ... اشاره كرد. كشت مركباتی از قبیل پرتقال، نارنگی، لیموترش و ... نیز در این استان رایج است.
منطقه میناب به عنوان قطب كشاورزی استان هرمزگان به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر با احداث چاه‌های عمیق مبادرت به كشت بعضی از صیفی‌جات در دشت میناب شده كه كاملاً چهره كشاورزی آن را دگرگون كرده است.
استان هرمزگان هم‌چنین معادن فراوانی دارد كه مهم‌ترین آن نفت و گاز است. معادن دیگری مانند كرومیت، خاك سرخ، سنگ‌گچ و آهك، نمك، گوگرد و آهن نیز در این استان یافت می‌شوند. با كشف معادن جدیدی مثل شن و ماسه، سنگ لاشه،‌ نمك طعام و سنگ تزئینی صنایع معدنی استان هرمزگان فعال‌تر شده است. این استان بالغ بر 20 معدن دارد كه اكثراً معدن كرومیت می‌باشند. تولید سالانه كرومیت بین 30 تا 40 تن و تولید خاك سرخ در سال بین 500 تا 100 تن گزارش شده است كه بخش مهمی از آن به خارج از كشور صادر می‌شود. فرآورده‌های معادن دیگری مانند نمك جزیره هرمز و نمك آبی در جزیره قشم نیز علاوه بر مصرف داخلی به خارج صادر می‌‌گردد.
استان هرمزگان در زمینه صنایع غذایی و حمل و نقل دریایی از موقعیت اقتصادی برجسته‌ای برخوردار است.
شیلات از مهم‌ترین صنایع هرمزگان است كه محصولات آن در سراسر كشور توزیع می‌گردد. محصولات مهم آن كنسرو ساردین و تن است كه در نوع خود از اهمیت بسیار ممتازی برخوردار است. كارخانه آرد ماهی نیز از دیگر صنایع استان است كه از پوست و استخوان و امعاء و احشاءِ ماهیان كنسرو شده در كارخانه كنسرو تن، آرد ماهی به عمل می‌آورد. هم‌چنین صنایع دیگری مانند صنعت قایق‌سازی، نساجی، لنج‌سازی، یخ‌سازی، كارخانه آب‌لیموگیری، كشتی‌سازی و تعمیر و بازسازی كشتی و لنج نیز در این استان وجود دارد.
یكی از جاذبه‌های ویژه استان هرمزگان دو بندر آزاد تجاری كیش و قشم است كه از نظر اقتصادی و دادوستد، سالانه هزاران هزار نفر را به سوی خود جلب می‌كنند.
به دنبال افزایش مشكلات باراندازی و تأخیر زیاد كشتی‌ها در بنادر جنوبی ایران، ایجاد بنادر آزاد مورد توجه و تصویب دولت قرار گرفت. در دی ماه سال 1346 كمیسیون ویژه بنادر آزاد در هیأت دولت تشكیل شد، و مطالعه در مورد بنادر آزاد تجاری اروپا و آسیا و هم‌چنین بررسی استعدادها و توانایی‌های بنادر و جزایر خلیج‌فارس برای ایجاد چنین مناطقی صورت گرفت. در سال 1350 طرح ایجاد یك بندر آزاد توریستی در جزیره كیش مورد بررسی قرار گرفت و آماده‌سازی آن آغاز شد. در سال 1358 شورای انقلاب با توجه به اهداف خودكفایی و سمت‌گیری از بخش خدمات به سوی فعالیت‌های تولیدی، و هم‌چنین با توجه به سرمایه‌‌گذاری‌های كلان انجام شده، تصمیم گرفت كه این جزیره را یك منطقه آزاد تجاری - صنعتی و توریسم اعلام كند. اما مشكلات فراوان پس از انقلاب سبب شد كه تا سال 1365 هیچ‌گونه اقدام مؤثری در این زمینه انجام نگیرد. در همین سال، براساس مصوبات دولت دروازه‌های جزیره كیش بر روی مردم كشور باز شد و هر مسافر توانست با استفاده از تسهیلات كارت خرید و بدون پرداخت حقوق و عوارض گمركی نسبت به خرید كالاهای مجاز و حمل آن به داخل كشور اقدام كند. این كار دگرگونی شگرفی در عمران و آبادی جزیره كیش به وجود آورد.
هم‌اكنون در جزیره كیش مراكز خریدی به نام‌های بازار پردیس، بازار مرجان، بازار مریم، بازار فرانسه، بازار پارس خلیج، بازار عرب‌ها، بازار كاخ، بازار دری، بازار بهكیش، بازار مروارید و نیز بازارهای جدید دیگری مانند حافظ تأسیس شده‌اند.
در سال 1368 به دنبال اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی - اجتماعی كشور، براساس تبصره 19 به دولت اجازه داده شد كه حداكثر در سه نقطه از نقاط مرزی كشور، مناطق آزاد تجاری - صنعتی تأسیس كند. براساس این تبصره، دولت علاوه بر جزیره كیش، جزیره قشم و قسمتی از بندر چابهار را منطقه آزاد اعلام كرد. بدین منظور در همین سال جزیره قشم كه بزرگ‌ترین جزیره استراتژیك خلیج فارس است، به عنوان دومین بندر آزاد ایران فعالیت گمركی خود را آغاز كرد. تصمیم دولت در مورد قشم عمدتاً به فعالیت‌های صنعتی و احداث صنایع سنگین متكی گشت؛ ولی برتری عامل تجاری سبب تقویت توریسم تجاری در این جزیره شده است.
در سال‌های اخیر، تمام سرمایه‌‌گذاری‌های دولت متوجه تبدیل بافت تجاری جزیره به بافت صنعتی شده است؛ به طوری كه در طرح جامع قشم، چهار منطقه صنعتی در چهار محور جغرافیایی شمال، جنوب، شرق و غرب جزیره پیش‌بینی شده است و در حال حاضر عملیات آماده‌سازی شهرك‌های صنعتی در شمال و شرق جزیره به اتمام رسیده است. هم‌چنین طرح اتصال زمینی جزیره قشم به بندرعباس هم‌اكنون در حال اجرا است كه بندر لافت را به بندر پل در غرب شهرستان بندرعباس متصل می‌كند.