تولید با معیارهای جهانی

● مقدمه
تولید در کلاس جهانی عبارتی جذاب است که روز به روز فراگیرتر می شود. تولید در کلاس جهانی لازمه موفقیت بنگاههایی است که قصد دارند در بازارهای جهانی به رقابت بپردازند. پارادایم تولید در کلاس جهانی، بیشتر جنبه های ساخت و تولید را پوشش می دهد و این تفکر اصالتاً به عنوان چارچوبی برای استراتژیهای عملیات ارائه شده است. در این نوشته ابتدا نظرات ارائه شده در زمینه تولید در کلاس جهانی مرور می شود و سپس معیارهایی برای سنجش سطح جهانی بودن یک تولیدکننده معرفی خواهدشد.
● تولید در کلاس جهانی
نویسندگان مختلف، تولید در کلاس جهانی را به طرق مختلفی تعریف کرده اند. برخی تولید درکلاس جهانی را به عنوان مجمـــوعـه ای از برترین عملکردها معرفی می کنند (VOSS,۱۹۹۵) و بعضی، سازمانهایی را به عنـــوان تـولیدکنندگان در کلاس جهانی می شناسند که ضمن داشتن معیارهای عملکردی استثنایی، و گاه ورای انتظار، بتوانند این عملکرد را همواره حفظ کنند. برخی دیگر، بهترینهای هر صنعت را به عنوان تولیـــدکنندگـان در کلاس جهانی درنظر گرفته اند. (SM THACKER, ۲۰۰۲)
به منظور دستیابی به تولید در کلاس جهانی، یک تولیدکننده باید در معیارهای اساسی رقابت (کیفیت، قیمت، سرعت تحویل، تحویل مطمئن، انعطاف پذیری، و نوآوری) عملکرد ممتازی داشته باشد. چنین سازمانی باید برای افزایش توان رقابت، عملکرد خود را در چنیـن معیارهایی بهبود دهد. از این روی پایه ای ترین تعاریف تولید در کلاس جهانی، بر شش قابلیت اساسی بنگاه که به تامین معیارهای پیش گفته در کلاس جهانی منجر خواهدشد، تاکید کرده اند.
● قابلیتهای موردنیاز
نظریات WHEELWRIGHT , HAYES برمبنای مطالعات مقایسه ای عمیق روی صنعت سه کشور صنعتی ژاپن، آلمان، و آمریکا ارائه شده است. دراین بخش به اختصار به معرفی یافته های این پژوهشگران درمورد عوامل موثر در افزایش قدرت رقابت شرکتهای آمریکایی در سطح جهان، می پردازیم. هرچند بعد از گذشت حدود ۱۸ سال از ارائه این چارچوب فکری، فضای کسب و کار درجهان دچار تغییر و تحول فراوانی شده است، اما نویسندگان امروزی نیز تاحد زیادی این معیارهــــا را برای تولیــد در کلاس جهـــانــی معتبـــر می دانند.(FLYNN, ۱۹۹۹) درهرحال با توجه به تحولات دنیای کسب و کار، توجه به معیارهای جدیــــــدی مـاننــد بهره مندی از توانائیهای فناوری اطلاعــــات نیز ضروری می نماید.(BILLO, ۱۹۹۵: HUNT S.D. ۲۰۰۲)
▪ تواناییها و مهارتهای نیروی انسانی: در مطالعات WHEELWRIGHT , HAYES مشخص شد که در مقایسه با صنایع ژاپن و آلمان، صنایع آمریکا به توانائیها و مهارتهای نیروی انسانی توجه چندانی نشان نداده اند. درحالی که صنایع دو کشور رقیب با تقویت این قابلیت، به نتایج ارزشمندی دست یافته اند. برای رفع این مشکل، تمرکز بر روی کارآموزی در صنایع قبل از ورود به کار (APPRENTICESHIP) بهره گیری از واحد آموزش در هر شرکت، و همکاری صنایع با موسسات آموزش فنی - حرفه ای، پیشنهاد شده است.
▪ توان و دانش فنی مدیران: نکته دیگری که در مقایسه صنعت آمریکا با دو کشور رقیبش آشکار شد، پایین بودن سطح توانائیها و دانش فنی مدیران آمریکایی نسبت به مدیران ژاپنی و آلمانی بود. برای رفع این مشکل علاوه بر برگزاری دوره های آموزش فنی برای مدیران، به کارگیری مدیرانی با درجه مهندسی پیشنهاد شد. پیاده سازی برنامه های چرخش مدیران در قسمتهای مختلف شرکت به منظور گسترش تجربه و دیدگاههای آنها از دیگر برنامه هایی است که اجرای آنها توصیه شده است.
▪ رقابت از طریق کیفیت: درزمینه کیفیت چالش مهم برای صنایع آمریکا، کیفیت در طراحی محصولات بود. درواقع صنایع آمریکا نسبت به رقبای جهانی خود، در فرایند طراحی محصول، تمرکز کمتری بر روی نیاز مشتری داشتند. بدین منظور فعالیتهای همراستاسازی محصولات و فرایندها با آنچه واقعاً برای مشتری مهم است پیشنهاد شده است. علاوه بر آن، این امر مستلزم مشارکت تمامی بخشهای شرکت در طراحی و توسعه محصول است.
▪ دخیل شدن نیروی کار: منظور از این عبارت افزایش نقش نیروی انسانی غیرمدیر در فعالیتهای سازمان است. در صنعت‌آمریکا توجه به این نکته ضروری به نظر می آمد که افزایش نقش کارگران تنها با سازماندهی آنان در قالب گروههای کاری یا سایر راهکارهای فوری صورت نمی گیرد؛ بلکه در این رابطه به تغییر فرهنگ سازمانی در تمام رده ها نیاز است، به طوری که از تماس و ارتباط نزدیک مدیریت و کارکنان اطمینان حاصل شود.
▪ فناوری ساخت و تولید: منظور از این قابلیت، برخورداری از فناوریهای منحصر به فرد است. تولیدکننده ای که در کلاس جهانی فعالیت می کند باید مجهز به ابزار و تجهیزات منحصر به فردی باشد که نمونه سازی از آن برای رقبا دشوار باشد. نگهداری فناوری نیز مستلزم اجرای برنامه های منظم و تعریف شده تعمیرات پیشگیرانه است.
▪ بهبود مستمر: یکی از ویژگیهای صنایع آمریکا در دهه هشتاد توجه به جهشهای استراتژیک به جای بهبود تدریجی و مستمر بوده است. درحالی که یک تولیدکننده در کلاس جهانی باید به صورت مداوم و بی وقفه ویژگیهای رقابتی خود را حفظ کند. از این رو از ویژگیهای مهم تولید در کلاس جهانی بهبودهای مستمر (هرچند در اندازه های کوچک) برای تطبیق با خواسته های مشتری و درنتیجه بردن گوی رقابت با ارائه استانـــداردهـایی است که هر روز جامع تر می شوند.
● سنجش توان تولید در کلاس جهانی
درحال حاضرشرکتهای بسیاری در سطح جهان، با تکیه بر معیارها و قابلیتهای برشمرده شده، در زمینه مشاوره برای ارتقای سازمانها به سطح تولید در کلاس جهانی، فعالیت دارند. در این راستا معمولاً فهرستهای تطبیقی برای سنجش تـــوان تولید در کلاس جهانی ارائه می شود و پس از ارزیابی توان تولیدی یک سازمان با استفاده از این چارچوبها، راهکارهای توسعه توانائیهای کسب و کار موردبررسی قرار می گیرد. به طور معمول سطح توانائیهای یک تولیـدکننده با سوالات زیر موردارزیابی قرار می گیرد:
۱) آیا سفارشات مشتریان در ۹۹ درصد از اوقات به موقع ارسال می شود؟
۲) آیا همه کارکنان شرکت، مشتریان اصلی را و اینکه چه چیزی محصولات و خدمات شـرکت را در مقایسه با رقبا متمایز می سازد، می شناسند؟
۳) آیا کارکنانی که دارای تماس رودررو با مشتریان هستند، از اختیار کافی برای حل مسایل مشتری برخوردارند؟
۴) آیا زنجیره تامین شرکت توسط کارکنان کنترل می شود؟
۵) آیا انبار مرکزی مواد حذف شده است و آیا مواداولیه در نقطه مصرف (و بدون انجام بازرسیهای معمول) تامین می شود؟
۶) آیا ماشین آلات و تجهیزات به گونه ای چیـــده شـــده است که فاصله بین عملیات پی درپی، حداقل باشد؟
۷) آیا زمان راه اندازی مابین فراورده ها به طور اقتصادی تا‌ آن حد که ازنظر تعداد متناسب با تقاضای مشتری باشد، تنظیم شده است؟
۸) آیا برنامه مداوم آموزش و آگاه سازی کارکنان و آشناسازی پرسنل جدید با وظایفشان درحال اجرا است؟
۹) آیا کارکنان براساس شناخت خویش و بدون احتیاج به سرپرستی، تا میزان خوبی از عهده وظایف و حل مشکلات برمی آیند؟
۱۰) آیا برنامه ای جهت کاستن تدریجی ضایعات و عملیات که ارزش افزوده ندارند، اجرا می شود؟
۱۱) آیا برنامه ای هدف دار جهت کاهش تعداد تامین کنندگان، و جایگزینی آنها با تعدادی تامین کننده صاحب صلاحیت و هماهنگ با شرکت وجود دارد؟
۱۲) آیا فرهنگ کیفیت فراگیر در شرکت وجود دارد؟
۱۳) آیا بازرسی عملیات / محصول در محدوده های آزمون صورت می گیرد؟
۱۴) آیا درصورت بروز خطا، اختیار توقف خط تولید توسط کارکنان وجود دارد؟
۱۵) آیا عملیات و دستورالعملهای کاری به اندازه کافی ساده و قابل فهم هستند؟
۱۶) آیا کارکنان درمورد نگهداری و تعمیرات تجهیزاتی که به کار می برند و اجرای قواعد TPM مسئول هستند؟
۱۷) آیا نظم، نظافت و سامان یافتگی محیط کار (اصول۵S) رعایت می شود؟
۱۸) آیا در مرحله طراحی، به ساخت پذیری محصولات توجه می شود؟
۱۹) آیا شرکت از فرهنگ بهبود مستمر در خدمات به مشتری برخوردار است؟
۲۰) آیا نظام پیشنهادات مناسب به طوری که سریع و موثر پیشنهادهای همه کارکنان را دریافت و ارزیابی کند، وجود دارد؟
● جمع بندی
همان طور که گفته شد، تولید در کلاس جهانی مجموعه راهکارهایی بوده است که پس از مقایسه وضعیت صنعت آمریکا با دو رقیب اصلی اش (ژاپن و آلمان) به منظور ارتقا و تثبیت موقعیت رقابتی این صنعت ارائه شده است. تولیدکنندگان درکلاس جهانی، در مقایسه با رقبا در صنعت خود - و در برخی جنبه ها در خارج از آن صنعت - به ارائه عملکـــردی فـــــراتر از حد توقع معمول می پردازند. به منظور دستیابی به تولید در کلاس جهانی، تولیدکننده باید در معیارهای اساسی رقابت، نظیر کیفیت، قیمت، سرعت تحویل، تحویل مطمئن، انعطاف پذیری، و نوآوری عملکرد ممتازی داشته باشد. برای سنجش وضعیت تولیدکننده در قیاس با کلاس جهانی، خط کشیها و چارچوبهای ارزیابی ایجاد شده است که به واسطه آنها نقاط ضعف و قوت تولیدکنندگان شناسایی و برنامه های راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی ارتقا به کلاس جهانی تدوین خواهدشد.

منابع:
بشکار، مصطفی، ۱۳۷۹، ضرورت بهره مندی از تواناییهای فناوری اطلاعات برای پیوستن به تجارت آزاد جهانی، فصلنامه مصاف، نشریه مهندسی صنایع و سیستمها، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، شماره ۲۰-۱۹، صص ۳۷-۳۴ .
لاری، علیرضا، ۱۳۷۹، مدیریت زنجیره عرضه و نقش تکنولوژی اطلاعات در آن، فصلنامه مصاف، نشریه مهندسی صنایع و سیستمها، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، شماره ۲۰-۱۹، صص ۲۱-۱۲.
BILLO R.E. ET AL.(۱۹۹۵) CHALLENGE FACING INFORMATION TECHNOLOGY TO SUPPORT WORLD CLASS MANUFACTURING, COMPUTERS IN INDUSTRY, VOL.۲۸, PP.۱۶۳-۱۶۵.
FLYNN B.B. ET AL. (۱۹۹۹) WORLD CLASS MANUFACTURING: AN INVESTIGATION OF HAYES AND WHEELWRIGHT’S FOUNDATION, JOURNAL OF OPERATION MANAGEMENT, VOL.۱۷, PP.۲۴۹-۲۶۹.
HAYES, R.H. AND S.C. WHEELWRIGHT (۱۹۸۴) RESTORING OUR COMPETITIVE EDGE: COMPETING THROUGH MANUFACTURING. NEW YORK: JOHN WILEY & SONS.
HUNT S.D. AND D.F. DUHAN (۲۰۰۲) COMPETITON IN THE THIRD MILLENNIUM, EFFICIENCY OR EFFECTIVENESS? JOURNAL OF BUSINESS RESEARCH, VOL.۵۵, PP.۹۷-۱۰۲.
VOSS, C.A. (۱۹۹۵) ALTERNATIVE PARADIGMS FOR MANUFACTURING STRATEGY, INTERNATIONAL JOURNAL OF OPERATIONS AND PRODUCTION MANAGEMENT, VOL.۱۵(۴). PP. ۵-۱۶.
SM THACKER & ASSOCIATES MANAGEMENT CONSULTANTS, http://www.smthacker.co.uk/ world_ Class_ Manufacturing.htm [online, accessed august ۲۰۰۲].
مصطفی بشکار: دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی شریف
سیدکیانوش کلانتر: دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی دانشگاه علم و صنعت ایران

منبع : ماهنامه تدبیر