Messaging: کدام سرویس محبوب‌تر است؟

علیرغم تلاش ارائه‌کنندگان سایر سرویس‌ها برای کشاندن کاربران به استفاده از سایر خدمات، به نظر می‌رسد کاربران هیچ تمایلی به کنار گذاشتن سرویس محبوب خود یعنی SMS ندارند. پیش‌بینی‌ها نیز بیان می‌کنند که این سرویس همچنان در سال‌های آتی با فاصله بسیار زیادی صدر جدول را به خود اختصاص خواهد داد.
در این مقاله تصمیم داریم این سرویس‌ها را از نظر میزان محبوبیت میان کاربران و به عبارت دیگر میزان موفقیت تجاری آنها بررسی کرده و با یکدیگر مقایسه کنیم. اما برای یادآوری موضوع مرور کوتاهی خواهیم داشت بر سرویس‌های بررسی شده و ویژگی‌های اصلی هریک از آنها، و سپس به بررسی میزان محبوبیت هریک از آنها در میان کاربران خواهیم پرداخت.
● مروری بر سرویس‌ها
عمده سرویس‌هایی که در این سلسله مقالات و همچنین مقاله حاضر مورد بررسی بوده‌اند، سرویس‌هایی هستند که به منظور برقراری ارتباط داده‌ای روی تلفن‌های همراه ایجاد شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. هدف این سرویس‌ها درآوردن تلفن همراه از یک تلفن ساده که تنها برای مکالمه استفاده می‌شود و تبدیل آن به یک وسیله کارآمد در سایر کاربردها است. به این ترتیب کاربران می‌توانند بسیاری از امور دیگر نظیر اتصال به اینترنت، تبادل اطلاعات با سایر کاربران و یا بسیاری از امور تجاری (نظیر امور شغلی، عملیات بانکی، خرید و فروش و نظایر اینها) را به وسیله تلفن همراه خود انجام دهند.
در میان سرویس‌های بررسی شده تنها یک مورد از این قاعده مستثنا است و نزدیکی بیشتری با سرویس مکالمه دارد تا سرویس‌های داده‌ای و آن هم سرویس VMS است. سرویس‌های مورد بررسی به شرح زیر هستند:
▪ سرویس کوته‌پیام (SMS): ساده‌ترین و محدودترین، اما از سوی دیگر کارآمدترین و محبوب‌ترین سرویس پیام‌رسانی شبکه تلفن همراه که یکی از غیرمنتظره‌ترین موفقیت‌ها را در زمینه خدمات شبکه تلفن همراه به خود اختصاص داده است. این سرویس به کاربران تلفن همراه این امکان را می‌دهد که پیام‌های متنی با طول حداکثر ۱۴۰ بایت را با یکدیگر تبادل کنند. خوشبختانه به دلیل اینکه این سرویس چندسالی است که در شبکه ایران ارائه می‌شود کاربران به خوبی با خصوصیات آن آشنایی دارند.
▪ سرویس پیام‌های صوتی (VMS): این سرویس قبلا در شبکه تلفن ثابت وجود داشته و سپس در شبکه تلفن همراه نیز راه‌اندازی شده است. این سرویس به صورت یک Answering Machine متمرکز در شبکه عمل می‌کند و کاربرانی که آن را در اختیار داشته باشند می‌توانند بدون نیاز به داشتن Answering Machine روی گوشی تلفن همراه خود، با انتقال تماس‌های خود به VMS از خدمات یک منشی تلفنی شبکه‌ای بهره‌مند شوند. این سرویس نیز مدتی است که در شبکه تلفن همراه ایران راه‌اندازی شده است و کاربران آن با نحوه استفاده از آن و نوع خدماتی که توسط آن ارائه می‌شود آشنایی دارند. سرویس دیگری که معمولا به عنوان بخشی از سیستم VMS محسوب شده و استفاده می‌شود، سرویس FMS است که به کاربران شبکه یک سیستم فکس مرکزی را برای دریافت فکس ارائه می‌کند.
▪ سرویس WAP: پروتکلی برای تبادل اطلاعات میان برنامه‌های کاربردی و تلفن‌های همراه که در بیشتر به عنوان سرویس اتصال تلفن‌های همراه به شبکه اینترنت شناخته می‌شود اما دارای کاربردهای متعدد دیگری نیز می‌باشد. این پروتکل به منظور انطباق با محدودیت‌های شبکه و گوشی‌های تلفن همراه در مقایسه با کامپیوترها و شبکه اینترنت ایجاد شده است.
▪ سرویس پیام‌های چندرسانه‌ای(MMS): سرویسی که به عنوان نسل بعدی سرویس کوته‌پیام تدوین شده و کاربران شبکه‌های GPRS و ۳G را که از پهنای باند بیشتری برای تبادل اطلاعات برخوردار هستند هدف قرار داده است. در این سرویس که از نظر پروتکلی همگرایی زیادی به پروتکل‌های شبکه اینترنت بخصوص پروتکل‌های ارسال و دریافت ایمیل دارد، کاربران تلفن همراه می‌توانند پیام‌های چندرسانه‌ای شامل متن، عکس، فیلم و صدا را با یکدیگر و یا با برنامه‌های کاربردی تبادل کنند.
▪ سرویس پیام‌های یکسان‌شده (UMS): این سرویس با هدف یکسان‌سازی نحوه دسترسی کاربران سرویس‌های پیامی مختلف شبکه‌های اینترنت و شبکه تلفن همراه و در اختیار قرار دادن یک واسط یکسان برای دسترسی به این سرویس‌ها به وجود آمده است. از طریق این سرویس کاربران می‌توانند با وصل شدن به سیستم UMS همزمان به ایمیل‌ها، کوته‌پیام‌ها، پیامهای صوتی، پیام‌های چندرسانه‌ای، فکس‌های رسیده و سایر پیام‌های خود دسترسی داشته باشند.
همان‌طور که می‌بینیم به استثنای VMS تمامی سرویس‌های دیگر ماهیت داده‌ای دارند و به تلفن‌های همراه امکان تبادل اطلاعات را با سایر کاربران یا با سیستم‌های شبکه اینترنت ارائه می‌کنند. در بخش بعد وضعیت مقبولیت و موفقیت هریک از این سرویس‌ها را بررسی خواهیم کرد.
● مقبولیت
در بررسی میزان مقبولیت سرویس‌های مختلف به نوعی تضاد و تناقض برمی‌خوریم. از یک سو برای سرویسی مانند کوته‌پیام از ابتدا به هیچ وجه پیش‌بینی یک موفقیت تجاری وجود نداشته است اما در عمل وضعیتی کاملا برعکس اتفاق افتاده و این سرویس پس از اوج گرفتن همواره به عنوان یکی از سرویس‌های اصلی و بسیار محبوب شبکه تلفن همراه مطرح بوده است. از سوی دیگر در مورد سرویس‌های UMS، WAP و MMS پیش‌بینی اولیه تحلیل‌گران این بوده است که این سرویس‌ها موفقیت بزرگی را رقم خواهند زد و با استقبال گسترده کاربران مواجه خواهند شد در حالیکه در عمل هیچ‌کدام از آنها نتوانسته‌اند چنین شرایطی را پدید آورند و با استقبال گسترده‌ای از سوی کاربران مواجه نشده‌اند.
در این بین UMS تنها موفق به جذب کاربران محدودی شده است که عمدتا از بین قشرهای دارای تحصیلات بالاتر بوده است و به نظر می‌رسد که همچنان به روند آرام خود ادامه می‌دهد. WAP نیز تا حدودی در میان کاربران توانسته عمومیت پیدا کند اما همان‌طور که در مطلب شماره قبل گفته شد، به دلیل پیشرفته‌تر شدن گوشی‌های تلفن همراه و برخورداری آنها از پهنای باند بالاتر برای تبادل اطلاعات به نظر می‌رسد به مرور به سوی زوال حرکت می‌کند. سرویس MMS نیز به پیش‌بینی‌هایی که برای موفقیت آن شده بود دست نیافته است اما همچنان تلاش ارائه‌کنندگان خدمات این است که با روش‌هایی که در ادامه مروری بر آنها خواهیم داشت به فراگیر شدن این سرویس کمک کنند.
این در حالی است که در ابتدای معرفی و ارائه سرویس‌های WAP و به خصوص MMS برخی پیش‌بینی‌ها این سرویس‌های جدید را رقیب SMS و تهدیدی برای میزان محبوبیت آن می‌دانستند. استدلالی که مطرح می‌شد نیز بیشتر حول و حوش محدودیت‌های موجود در سرویس کوته‌پیام و به خصوص محدودیت طول پیامها در آن بود. این دسته از تحلیلگران ارائه سرویس ایمیل از طریق WAP و همچنین سرویس MMS را جایگزین مناسبی برای SMS می‌دانستند و معتقد بودند که کاربران با در اختیار داشتن این خدمات به مرور ترجیح خواهند داد به جای استفاده از SMS از این سرویس‌ها استفاده کنند.
اما در عمل چنین اتفاقی روی نداده است. به عبارت دیگر به دلایل متعدد نه WAP و نه MMS به هیچ وجه نتوانسته‌اند بر میزان استفاده از SMS تاثیر بگذارند. اصلی‌ترین دلیل نوع نیاز کاربران است. در اکثر مواقع نیاز کاربران به شکلی است که تحت تاثیر محدودیت‌های SMS قرار نمی‌گیرد. به عبارت دیگر ۱۴۰ بایت (یا ۱۶۰ کاراکتری) که یک SMS را تشکیل می‌دهند در اکثر مواقع نیاز کاربران را برطرف می‌کنند. از سوی دیگر از آنجا که پروتکل SMS امکان ارسال پیام‌های طولانی‌تر از ۱۴۰ بایت را از طریق شکستن پیام به چند SMS فراهم می‌کنند و گوشی‌های جدید نیز همگی دارای این قابلیت هستند، عملا این محدودیت تا حدود زیادی برطرف شده است و در محدوده طول فعلی مورد پشتیبانی کمتر کاربردی است که پوشش داده نشود.
البته در زمینه پیام‌های غیرمتنی مانند تبادل Ringtone و پیام‌های تصویری طبیعی است که به مرور SMS عرصه را به روش‌هایی نظیر WAP و MMS واگذار کند. به دلیل اینکه کاربران با داشتن گوشی‌های جدید و دارای پشتیبانی Ringtoneهای Polyphonic دیگر تمایل زیادی به تبادل Ringtoneهای Monophonic ندارند ولی محدودیت‌های SMS باعث می‌شود تنها Ringtoneهای Monophonic بتوانند تبادل شوند.
در مورد پیام‌های تصویری نیز شرایط تقریبا به همین‌گونه است. اگر چه در گذشته استفاده از این پیام‌ها محبوبیت زیادی داشت. اما در حال حاضر و با امکان تبادل عکس‌های کاملا رنگی از طریق MMS یا WAP دیگر کاربران تمایل زیادی به استفاده از تصاویر کوچک و تکرنگ که از طریق SMS ردوبدل می‌شدند نشان نمی‌دهند.
در نتیجه در این عرصه‌ها که بیشتر زمینه سرگرمی محسوب می‌شوند می‌توان گفت MMS و WAP نظر کاربران را بیشتر به خود جلب کرده‌اند. هرچند که (همان‌طور که در شماره‌های پیشین شرح داده شد) نوع ارائه این خدمات در MMS و WAP نیز به گونه‌ای است که همچنان به ازای هر پیامی که ارسال می‌شود یک کوته‌پیام نیز تبادل می‌شود!
روند سرویس VMS را نیز می‌توان یک دوره عمر عادی برای یک سرویس دانست. این سرویس در ابتدا به دلیل نیازی که در میان کاربران وجود داشت (و در مقاله شماره ۲۶ دنیای کامپیوتر و ارتباطات بررسی شد) ایجاد شد و با استقبال کاربران نسبی کاربران مواجه شد. اما به مرور و با پیشرفت‌های حاصل شده چه در شبکه تلفن همراه و چه در گوشی‌های آن کم‌کم نیاز کاربران به این سرویس و ارائه آن به صورت متمرکز در شبکه کمتر می‌شود و در نتیجه این سرویس نیز دوران زوال خود را طی می‌کند. تجربه ارائه این سرویس در شبکه تلفن همراه ایران نیز نشان می‌دهد که کاربران زیادی جذب این سرویس نشده‌اند.
● وضعیت موجود
اطلاعات و آمارهایی که در زمینه میزان استفاده از هریک از خدمات منتشر می‌شود همچنان حکایت از محبوبیت روزافزون SMS در میان کاربران دارد. علیرغم اینکه ارائه‌کنندگان سایر سرویس‌ها تلاش بسیاری برای کشاندن کاربران به استفاده از سایر خدمات انجام داده‌اند اما به نظر می‌رسد کاربران هیچ تمایلی به کنار گذاشتن سرویس محبوب خود یعنی SMS ندارند. پیش‌بینی‌ها نیز بیان می‌کنند که این سرویس همچنان در سال‌های آتی با فاصله بسیار زیادی صدر جدول را به خود اختصاص خواهد داد.
سرویس دیگری که هنوز امید زیادی به موفقیت آن وجود دارد و در حال تجربه کردن موقعیت‌های جدید برای پیدا کردن راه جلب رضایت کاربران و ماندن در عرصه است، سرویس MMS است. این سرویس در حال حاضر با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. عمده‌ترین این مشکلات عدم سازگاری کامل گوشی‌های مختلف با یکدیگر در نحوه پشتیبانی از این سرویس است. با وجودی که مدتها است استانداردهای این سرویس تدوین شده‌اند اما همچنان ابهامات متعددی که در این استانداردها وجود دارد باعث شده است که این سرویس به پختگی لازم برای حضور جدی در بازار نرسد.
از سوی دیگر مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته است نشان می‌دهد که MMS در ورود به کاربردهای عادی کاربران ناموفق بوده است و به عبارت دیگر همچنان یک سرویس لوکس محسوب می‌شود که کاربران تنها در کاربردهای محدودی که عمدتا جنبه سرگرمی دارند از آن استفاده می‌کنند. یکی از دلایل، قطعا بحث هزینه آن در مقایسه با سرویس SMS است. به همین منظور ارائه‌کنندگان خدمات تلاش بسیاری برای کاهش قیمت این سرویس انجام داده‌اند. با این وجود بعید به نظر می‌رسد که حتی با کاهش قیمت این سرویس بتواند جای SMS را در ارتباط‌های روزمره بگیرد.
در نتیجه ارائه‌کنندگان خدمات MMS با درک و قبول اینکه MMS در تبادل‌های نفر به نفر (Person to Person) هنوز قادر به جلب نظر کاربران نیست، روی ارائه سرویس‌های ارزش‌افزوده از طریق MMS تمرکز کرده‌اند.
با توجه به تنوع فرمت‌های اطلاعاتی که از طریق MMS تبادل می‌شوند پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که این زمینه، زمینه مناسبی برای رشد و بلوغ MMS محسوب می‌شود. در آینده بیشتر در مورد خدمات ارزش‌افزوده MMS و وضعیت فعلی آنها در دنیا خواهیم گفت.
سایر سرویس‌هایی که نام برده شدند در موقعیتی قرار ندارند که به عنوان یکی از رقبای اصلی مطرح بوده و امید زیادی به موفقیتی بزرگ داشته باشند. در نتیجه باید منتظر ماند و در ماه‌ها و سال‌های پیش رو رقابت MMS و SMS را برای کسب محبوبیت بیشتر در میان کاربران مشاهده کرد.

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا