گمشده در هیاهوی تبلیغات

نگاهی به رویدادهای بانکداری الکترونیک در سال ۸۷ طبیعتا نباید نگران کننده باشد، اما با وجود بررسی اخبار یک سال گذشته بانکداری الکترونیک و تماس با روابط عمومی بانک ها، کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه راه به جایی نبرد. بانکداری الکترونیک در سال ۸۷ خیلی بی اتفاق تر از آن چیزی بود که تصورش را می کردیم. جای تاسف دارد که علی رغم پیشرفت سریع و برق آسای جهان در حوزه بانکداری الکترونیک، ما همچنان سرعت لاک پشتی خود را حفظ کرده ایم و عملا در یک سال گذشته کاری در این خصوص از پیش نبرده ایم. با این همه و با وجود تمام نارسایی ها و مشکلاتمان در این حوزه، در این گزارش سعی شده که اخبار و رویدادهای سال گذشته بانکداری الکترونیک در ایران را هرچند محدود و مایوس کننده مورد بررسی قرار دهیم.
● انتقال وجوه بدون محدودیت
در مهر ماه سال ۸۷ روابط عمومی بانک مرکزی از امکان انتقال وجوه بدون محدودیت بین بانک ها خبر داد. بر این اساس مشتریان بانک ها می توانستند به یکی از شعب بانکی که درآن حساب دارند مراجعه و پس از احراز هویت، فرم مربوطه را تکمیل و درخواست صدور دستور پرداخت را ارائه کنند تا وجه درخواستی از بانک مورد مراجعه به صورت الکترونیکی به حساب مورد نظر در بانک مقصد انتقال یابد. نمی توان این روش را که با اما و اگرهای فراوان به اجرا درآمد، مثبت به شمار نیاورد زیرا از امنیت و سرعت بسیار بالایی برخوردار است وعملا نیاز به صدور چک رمزدار یا ایران چک و انتقال فیزیکی آن به بانک مقصد از میان می رود. به این ترتیب خطر مفقود شدن یا سرقت چک وجود نداشته و در زمان و هزینه های حمل ونقل نیز صرفه جویی خواهد شد. اما مساله اساسی این جاست که با وجود خدمات جدید و پیشرفته بانکداری الکترونیک در دنیا فراهم شدن امکان انتقال وجوه محدودیت خدمت ویژه ای در جهت رفاه مشتریان نیست. این اقدامات بدون شک باید از اقدامات ابتدایی بانکداری الکترونیک در مراحل نوپایی آن می بود که نبود.
● کارت اعتباری بدون اعتبار
مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی در بهمن ماه سال جاری از دستورالعمل این بانک برای صدور دو میلیون و یکصد هزار کارت خرید اعتباری در بانک های دولتی و خصوصی تا ۴۵ روز پس از آن خبر داد. مهران شریفی در این خبر اعلام کرده بود: "دارندگان این کارت ها می توانند بدون پرداخت وجه از مراکز خرید و فروشگاه های دارای دستگاه های کارت خوان خرید کنند و یک ماه تا ۴۵روز پس از خرید و دریافت صورت حساب، وجه آن را به بانک بپردازند." وی با تاکید بر این که بانک ها، تا مهلت تعیین شده در صورت حساب ها (یک ماه تا ۴۵ روز پس از خرید) کارمزد یا سودی از دارندگان این کارت ها دریافت نمی کنند، افزود: این اقدام علاوه بر تقویت قدرت خرید شهروندان موجب می شود تقاضا برای اسکناس و مراجعه به بانک ها کاهش یابد. شریفی در این خبر تاکید کرده بود که کارت ها فقط برای خرید کالا یا خدمات قابل استفاده است و تاکید کرده بود: " بلافاصله پس از خرید از حساب کارت بانک هایی که هم اکنون نزد افراد است کسر می شود، اما کارت های اعتباری، اعتباری است که بانک ها به مشتریان می دهند تا خرید کنند و وجه آن را با تاخیر یک ماهه یا ۴۵روزه پرداخت کنند، بدون این که سود یا کارمزدی به آن تعلق گیرد." شریفی بانک ها را موظف کرده بود که تا دو سال آینده ۱۵میلیون کارت اعتباری صادر کنند. پس از انتشار این خبر مشتریان امیدوار شدند که پس از این همه بحث و گفت و گو بر سر کارت های اعتباری و جدی نگرفتن این کارت ها و صورت نگرفتن قدام مثبتی قابل قبولی در جهت صدور آن به عنوان قلب تپنده بانکداری الکترونیک، بالاخره اقداماتی صورت گرقته است و به زودی صاحب کارت های اعتباری می شوند. اما دیری نپایید که امیدواری مشتریان به یاسی طولانی بدل شد زیرا با وجود ابلاغ دستورالعمل بانک مرکزی به بانک ها برای صدور کارته ای خرید اعتباری به منظور رفاه حال مشتریان، هنوز بانکها نسبت به صدور این نوع کارت ها اقدام نکرده اند. این که چرا بانک ها برای صدور این کارت ها اقدامی نکرده اند، سوالی است جدی که تاکنون بی جواب مانده است. ای کاش بانک ها به جای صدور کارت های هر روز و هر لحظه ای هدیه و دانش آموز و... کمی به مسائل جدی تر بانکداری الکترونیک بپردازند، به دنیای بانکداری الکترونیک سریع دنیا سری بزنند و دست از سر کارت های هدیه بردارند و برای عنصر حیاتی بانکداری الکترونیک ایران، یعنی کارت های اعتباری چاره ای بیاندیشند.
● قبض ها
از جمله رویداد های سال جاری ملزم کردن مشتریان برای پرداخت قبوض از طریق تلفن بانک، عابربانک یا پرداخت اینترنتی بود. مسلما در این حال بهترین و ساده ترین گزینه برای پرداخت قبوض، پدیده عابر بانک بود که متاسفانه شاهد آن بودیم که شلوغی و ازدحام بانک ها در روزهای اول هر ماه به دستگاه های عابر بانک منتقل شده و دستگاه های عابر بانک هم که انتظار چنین هجوم عجیب و غریبی را نداشتند، با جملات تلخ "دستگاه قادر به پاسخگویی نیست"، "دستگاه خراب است" و... از این میهمانان ناخوانده پذیرایی می کردند. البته اگر بر فرض محال هیچ دستگاه عابر بانکی در هیچ جای ایران نقص فنی نداشت یا هیچ دستگاه خودپردازی به عارضه ناتوانی در پاسخگویی دچار نمی شد، باز هم مشتریان با توجه به کمبود این دستگاه ها در سراسر کشور با مشکلات جدی از جمله ازدحام جمعیت پای Atmها مواجه می شدند. در پاسخ به مسوولانی که این اقدام را حرکتی در جهت کاهش ترافیک می دانند باید گفت این جمعیت سرگردان برای پرداخت قبوض باز هم ناگزیرند مسیری را برای یافتن دستگاه خودپرداز بپیمایند و حتی در مواقع بسیاری مسیر بیشتری را برای یافتن دستگاه سالم و پاسخگو طی کنند، بنابراین اگر بار جدیدی بر ترافیک نیفزوده باشیم باری هم از دوش ترافیک شهری کم نکرده ایم.
● همکاری پست بانک و همراه اول
اواخر بهمن ماه سال جاری عضو هیات مدیره پست بانک ایران، از همکاری با اپراتور اول برای اجرای سرویس پرداخت تلفن همراه (موبایل پیمنت mobile payment) با استفاده از فناوری ussd۲ خبر داد. محمود هراتیان نژادی در این خبر اعلام کرده بود که آنچه که هم اکنون در کشور ما تحت عنوان موبایل بانکینگ مورد استفاده قرار می گیرد، در واقع "sms بانکینگ" است، به این معنی که از فناوری پیامک برای مبادله اطلاعات استفاده می شود. وی این فناوری را برای مبادلات بانکی چندان امن ندانسته بود و برای توضیح واضح تر در خصوص این فناوری جدید گفته بود: "در این سرویس فقط دسترسی به اطلاعاتی ثابت امکان پذیر است و جابه جایی پول انجام نمی شود، به همین علت هم بانک مرکزی روی سرویس sms بانکینگ تنها مجوز پرداخت قبوض را داده و مجوز جابه جایی پول را نداده است. اپراتورهای مختلف دنیا هم اکنون از پروتکل های ussd۲، جست وجوگر سیم کارت (sim browser) و gprs برای نقل و انتقالات پول استفاده می کنند. پست بانک نیز در کنار فعال کردن sms بانکینگ با همکاری اپراتور اول در همین مسیر گام برداشته و در حال آماده سازی بستر این فناوری است. در سرویس sms بانکینگ از سخت افزارهایی که sms را پشتیبانی می کند، استفاده می شود و اطلاعات نهایی در مسیر ارتباطی قرار می گیرند تا منتقل شوند، به همین علت در ایامی که شبکه شلوغ است زمان ارسال پیامک طولانی می شود. اما در پروتکل ussd۲ ارتباط به صورت آنلاین بوده، اطلاعات بلافاصله ارسال می شود و جایی ذخیره نمی شود و به همین دلیل این سیستم برای کارهای بانکی به مراتب امن تر است. هراتیان نژادی زمان راه اندازی این سرویس را منوط به اعلام آمادگی اپراتور اول نسبت به تراکنش های بالای بانکی دانسته بود. البته نمی توان اکنون راجع به این پروژه حرفی زد و با توجه به این که همواره در بحث بانکداری الکترونیک زمان انتشار خبر با اجرای عملیاتی و کامل آن سال ها فاصله دارد، فقط باید امیدوار بود که مذاکرات اوپراتور اول با پست بانک سریع تر انجام شود و تا طعم این پروژه هم مانند بسیاری دیگر از اقدامات بانکداری الکترونیک از دهن نیفتاده است، نسبت به اجرای آن اقدام شود.
● ۸۷هم تمام شد
شاید بتوان این اتفاقات نه چندان خاص ذکر شده را مهم ترین رویدادهای بانکداری الکترونیک سال ۸۷ دانست. کاش به جای سرگرم شدن به اتفاقات ناچیز، دردهای بانکداری الکترونیک را بیابیم و درمانش کنیم، این مسکن های نه چندان قوی دردی از این صنعت نوپا دوا نمی کنند.

نویسنده: نگار نجفیان

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات