زیبایی به قیمت بیماری

خانم محترم، آیا شما هم از لاک های ناخن با رنگ های متنوع استفاده می کنید؟ آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که ناخن شما بافتی زنده است و مواد شیمیایی موجود در لاک ممکن است برای سلامتی شما مضر باشد؟
□□□
اضافه کردن رنگ یا نقاشی و رنگ آمیزی کردن ناخن، در ۳ هزار سال پیش از میلاد مسیح از کشورهای ایتالیا و ژاپن شروع شد. چینی ها برای اولین بار در جهان از لاک ناخن استفاده کردند، لاک مصرفی آنها ترکیبی از صمغ عربی، سفیده تخم مرغ، ژلاتین و موم زنبور عسل بود. مصریان باستان هم از رنگ های قرمز قهوه یی حاصل از گیاه حنا برای رنگ کردن ناخن ها استفاده می کردند (گفتنی است امروزه همچنان رنگ های حاصل از حنا برای نقاشی روی دست، اندام ها و تنه استفاده می شود). بسیاری از افراد در جوامع باستانی یا معاصر از لاک یا رنگ ناخن برای مشخص کردن جایگاه اجتماعی خود استفاده می کردند و حتی در جوامع ابتدایی وسیله یی بود برای فرق گذاشتن زنان از مردان، یا مشهور است در اینکاها که از قبایل سرخ پوستی بودند، از لاک برای نشان دادن هنر خود استفاده می کردند.
جالب است بدانید در مصر باستان، اشراف رنگ ها و لاک های ناخن با پس زمینه های قرمز به کار می بردند. به عنوان مثال ملکه نفرتی تی از قرمز براق و کلئو پاترا از رنگ قرمز تند تیره استفاده می کردند، این در حالی بود که هیچ یک از زنان طبقات پایین اجتماعی حق استفاده از این رنگ ها را برای ناخن نداشتند. به هرحال لاک همچون دیگر ابزارهای بشری طی زمان تحولات بسیاری را به خود دیده است، تا جایی که امروز با انواع و اقسام لاک ها روبه رو هستیم، به رغم اینکه لاک های امروزی بسیار زیباتر از گذشته هستند، اما خالی از اشکال نیستند. در متن زیر سعی شده به برخی از این مشکلات پرداخته شود.
● اجزای تشکیل دهنده لاک
لاک های ناخن باید دارای ویژگی های متعددی همچون شفافیت در رطوبت زیاد، قابلیت کشش روی ناخن، انعطاف و استحکام مناسب، ترک نخوردن در شرایط معمولی، مقاومت در برابر آب سرد و شوینده ها باشند، برای رسیدن به این اهداف کارخانه های سازنده مواد مختلفی را در ترکیب لاک به کار می برند، همانند نیترو سلولز، رنگدانه، اسانس، رزین، نرم کننده، عوامل پلاستیکی کننده، عوامل رنگ کننده و حلال هایی چون فتالات، تولوئن و فرمالدئید.
● اثر بر سلامت
از آنجا که بسیاری از مواد تشکیل دهنده لاک ناخن ماهیت شیمیایی مصنوعی دارند، ممکن است استفاده نامناسب از آنها یا حتی استفاده معمول، موجب تاثیر منفی بر سلامت شود، تا جایی که امروزه بسیاری از سازندگان لاک های ناخن توسط مقامات بهداشتی تحت فشار هستند تا بسیاری از مواد سمی موجود در لاک ها را حذف کنند. از جمله این مواد حلال ها هستند که به ویژه سیستم تنفسی را درگیر کرده و موجب التهاب ریه و مجاری تنفسی می شوند.
در زیر به برخی از عوارض این حلال ها اشاره شده است؛
▪ فرمالدئید
در صورتی که مقادیر زیاد فرمالدئید مصرف شود اثرات سمی آن ظاهر می شود، در حقیقت فرمالدئید بیشترین آلوده کننده هوای داخل منزل است که وجود مقدار بیشتر از ۱/۰ قسمت در میلیون (یا PPM) موجب تحریک، سوزش، خارش چشم و غشاهای مخاطی شده و ریزش اشک را به دنبال دارد. همچنین تنفس این ماده شیمیایی موجب سردرد، سوزش گلو، اختلال تنفس و بروز نشانه های آسم می شود.
مصرف اتفاقی فرمالدئید و جذب آن از دستگاه گوارش در مقادیر زیاد موجب مسمومیت خون مانند اسیدوز یا افزایش اسید خون و کاهش شدید حرارت بدن می شود. این ماده در مقادیر کم ولی طولانی مدت با ایجاد سرطان در ناحیه بینی و گلو همراه خواهد بود. البته گفتنی است در مقادیر کم اثر سرطان زایی فرمالدئید مشاهده نشده است. به طور کلی برخی از مواد شیمیایی موجود در فرآورده های آرایشی و بهداشتی (مانند لاک ناخن) فرمالدئید تولید می کنند. یکی از این مواد قابل ذکر کواترینوم - ۱۵ است که حتی در مقدار کم، موجب بروز آلرژی های پوستی و تنفسی در افراد در معرض خطر می شود. حساسیت های پوستی ناشی از برخورد با فرمالدئید به صورت زیر بروز می کند؛ درماتیت یا التهاب پوست از نوع تحریکی، خارش، گزگز، قرمزی یا اریتم.
در رابطه با حساسیت های تنفسی ناشی از فرآورده های فرمالدئید، ادم ریه (در مقادیر زیاد)، تنگی نفس و حمله های آسم مشاهده می شوند.
▪ فتالات
اثر فتالات بر سلامت انسان مورد بحث است. برخی تحقیقات عوارض مصرف فرآورده های حاوی فتالات را نشان داده اند، اما برخی پژوهشگران مدعی هستند تعداد نمونه بررسی شده برای نتیجه گیری قطعی کافی نیست. اما آنچه مسلم است، در بسیاری از پژوهش ها تاثیر فتالات بر کبد، کلیه ها، ریه ها و غدد جنسی (بیضه ها) پسران در سنین کودکی و نوجوانی نشان داده شده است. فتالات و ترکبیات مختلف آن، اثری شبیه به هورمون زنانه استروژن دارند. اگر زنان باردار در معرض مقادیر زیاد یا مقادیر کم این ماده در طولانی مدت قرار گیرند، مقدار فتالات در خون و ادرارشان افزایش می یابد. با بررسی نوزادان پسری که از این مادران متولد شده اند مشخص شد احتمال بروز ناهنجاری های مادرزادی در اندام تناسلی نوزادان پسر به علت اثر استروژن مانند فتالات ها، بیشتر است. با وجود اینکه بسیاری از صاحب نظران مخالف اثر فتالات بر سلامت انسان هستند، در سال ۲۰۰۶ بسیاری از تولیدکنندگان معتبر لاک ناخن و دیگر فرآورده های آرایشی، این ماده را از محصولات خود حذف کرده اند، ضمن اینکه در سال ۲۰۰۷ تحقیقی در دانشگاه روچستر نشان می دهد، محصولات ناشی از سوخت و ساز فتالات در بدن که در ادرار تجمع می یابد، موجب افزایش اندازه دور کمر آقایان و مقاومت سلول ها به انسولین می شود که در نهایت ممکن است فرد را در معرض ابتلا به دیابت قرار دهد. همچنین بررسی های بسیار مشخص کرده است اسپرم یا سلول های نطفه ساز مردان بر اثر تماس با فتالات کاهش می یابد.
▪ تولوئن
عوارض تولوئن که از دیگر مواد تشکیل دهنده لاک است، بیشتر در افرادی مشاهده می شود که از نظر بدنی به این ماده حساس هستند یا زیاد و نامناسب از آن استفاده می کنند. بسیاری از آثار تولوئن با تنفس حلال های آن ظاهر می شود. اختلال رفتار یکی از عوارض این ماده است که در بیشتر موارد مشاهده می شود. برخورد طولانی مدت با تولوئن مجموعه علایم، نشانه های جسمی و روانی یا نشانگان را ایجاد می کند. در امواج نوار مغزی اختلال در پتانسیل بینایی، آسیب های عصبی گوناگون، اختلال کارکرد مخچه یی ، شناختی، اختلالاتی در بخش هایی از راه های عصبی به نام راه های هرمی مشاهده می شود. برخورد با تولوئن در طولانی مدت یا به مقدار زیاد در کوتاه مدت موجب لرزش اندام به هنگام قرارگیری در وضعیت خاص می شود که به علت اثرات منفی این ماده روی مخچه است، البته درمان با بنزودیازپین ها مانند دیازپام یا اکسازپام از بروز نشانه ها کم می کند.
در نهایت باید گفت تماس با تولوئن هنگام تکامل جنین طی بارداری، موجب اختلال رشد دستگاه عصبی می شود.

دکتر هومن خلیقی

منبع : روزنامه اعتماد