تهران- ریاض فصل نوین در همکاریهای مشترک

برخورداری از یک چهارم ذخایر نفتی جهان ،موقعیت استراتژیک جغرافیایی (کانال هزمز و تنگه باب المندب) و وجود (قلب جهان اسلام) ونفوذ سیاسی وفرهنگی در کشورهای حوزه خلیج فارس حتی برخی از کشورهای جنوب وجنوب شرقی آسیا، از مهمترین مولفه هایی هستند که اهمیت کشور عربستان را برای کشورهای بزرگ مسلمان از جمله ایران مشخص می سازد.
وقوع انقلاب اسلامی و بروز تحولات گسترده در سطح منطقه از جمله به هم ریختن استراتژی سه ستونی امریکا در خلیج فارس و نیز تداوم حرکت های مردمی در برخی از کشورهای منطقه روابط دو کشور را دگرگون ساخت. مضاعف براینکه راه پیمایی حجاج ایرانی و برادر از مشرکان در مکه مکرمه منجر به موضع گیری مقامات ریاض علیه ایران گردید جمهوری اسلامی ایران نیز ارتباط نزدیک مقامات سعودی با آمریکایی ها رامورد انتقاد قرار داد و آن را عاملی برتیرگی روابط فیمابین دانست. پس از آغاز جنگ تحمیلی مقامات ریاض علاوه بر ارسال کمک های مالی به سران رژیم بعث عراقی( ۳۰ میلیارد دلار) نقش بارزی نیز در تشکیل شورای همکاری خلیج فارس داشتند شورایی که به منظور مقابله با گسترش نفوذ ایران و سرکوب حرکت های آزادی بخش در منطقه شکل گرفته بود.بااین وجود،پایان جنگ تحمیلی ونیز حمایت همه جانبه ایران از کویت ودیگر کشورهای عربی درمقابل تهاجم نظامی عراقی مورد استقبال رهبران عربی به ویژه عربستان قرار گرفت سعودی ها نیزبا حفظ احتیاط کامل در حفظ روابط حسنه با امریکائی ها، رفته رفته به ایران نزدیک شدند. به ظن مقامات عربستان از طریق این نزدیکی تااندازه یی امکان تعدیل ایران ازراه های مسالمت آمیز به وجود می آمد. گرمی روابط به حدی رسید که آیت ا... هاشمی رفسنجانی رییس جمهوری وقت ایران درسال ۱۹۹۸درراس هیات بلند پایه ای از عربستان دیدار نمود با استقبال گرم مقامات عربستان روبرو گردید و فرصت زیارت مطهر ائمه بقیع (ع)را نیزپیدا نمود.
روابط تهران –ریاض، با رفت وآمدهای مکرر مقامات عالی رتبه دو کشور از جمله شرکت ملک عبدا... در اجلاس سران کنفرانس اسلامی در تهران وارد فصل جدیدی گردید.در دیدار آقای خاتمی نیز (۲۰۰۰)، ملک فهد به شکل رسمی از رهبر فرزانه انقلاب برای دیداری از آن کشور و زیارت اماکن مقدسه اسلامی دعوت بعمل آورد. در شرایط فعلی نیز علیرغم برخی مولفه های تأثیرگذار منفی در روابط فیمابین اراده دوکشور همچنان به حفظ وگسترش مراودات بوده و است. بطوریکه در تازه ترین تحول از این نوع، می توان به دیدار این هفته سعود الفیصل از کشورمان یاد نمود که می تواند فصلی نوین را در روابط حسنه دو کشور بگشاید، دراین ارتباط می توان زمینه های همکاری دو کشور را در محور ذیل خلاصه نمود.
۱) کنفرانس اسلامی: این سازمان در منشور خود، ضمن برشمردن اهداف تأسیس، برهمسبتگی کشورهای اسلامی و تفاهم وهمکاری بین آنها تاکید دارد. از جمله اهداف اساسی این سازمان، افزایش همبستگی اسلامی میان کشورهای عضو و حمایت از همکاری بین آنها در زمینه های سیاسی– اقتصادی– علمی–فرهنگی است. تهران- ریاض با توجه به پیشگامی در طرحهای مختلف ونفوذ بالای سیاسی – فرهنگی در جهان اسلام می توانند ضمن ارتقای منزلت این سازمان در عرصه بین المللی در ایجاد وحدت وکاهش اختلافات مذهبی و قومی در جهان اسلام نقش موثری داشته باشند .
۲) حساسیت ها و چالش های فرا روی جهان اسلام از دیگر دغدغه های مشترک تهران- ریاض درمقطع کنونی می تواند قلمداد گردد این چالش ها را می توان به دو دسته داخلی – خارجی تقسیم نمود. داعیه رهبری جهان اسلام و وجود برخی تفکرات افراطی ( سلفی- وهابی ) وحتی تکفیر شیعیان از سوی برخی از علمای سنی افراطی در عربستان از عوامل اصلی گسست در روابط دو کشور بوده که رهبران دوکشور باید باررایزنی های گسترده رویه مشترکی برای گریز از تضادهای مذهبی ترسیم کنند.
دسته دیگر چالش ها خارج از جهان اسلام می باشد که عمده ترین آن فرهنگ بیگانه است که با شیوه ها و ابزارهای فرامرزی درصدد تحمیل تفکر و بینش خود برسایر فرهنگ هامخصوصاً فرهنگ و تمدن اسلامی بوده واست.
۳) توهین به مقدسات اسلامی که از سوی مراکز و بنگاههای خبری- غربی–صهیونیستی در راستای قداست. شکنی جهان اسلام صورت می گیرد ازدیگر چالش های فراروی تهران–ریاض میباشد.غرب با درخدمت گرفتن هنر و ادبیات ونیز برخی شخصیت های معیوب الحال نظیر سلمان رشدی درصدد خدشه دار نمودن دین اسلام وهجو بزرگان ودستورات دینی وارائه تصویری مخدوش ازچهره نبی اکرم(ص) ودیگر معصومین(ع)، وقرآن کریم... برآمده که این امر همکاری مشترک فکری و رایزنی های گسترده فرهنگی دوکشور تأثیرگذار درجهان اسلام را اجتناب ناپذیر می سازد.
۴) برغم دیدگاههای متفاوت نسبت به تحولات منطقه از جمله عراق،لبنان و گروههای جهادی حماس و حزب ا... دوکشور نگران توسعه طلبی های روز افزون رژیم صهیونیستی و نیز مخالفت طرح خاورمیانه جدید به سرکردگی این رژیم هستند. همچنین دوکشور در زمینه حفظ یکپارچگی قدس شریف به عنوان قبله دوم مسلمین ونیز لزوم بازگشت آوارگان فلسطینی به موطن اجدادی خود اشتراک نظر دارند، از اینرو دو کشور میتواننددرسازمان کنفرانس اسلامی ضمن احیای و تقویت کمیته قدس این سازمان ازآمال وحقوق فلسطینان درمجامع مختلف بین المللی دفاع کنند.
۵) تلاش وهمکای دوکشور در اوپک، می تواند نقش بسزایی در ساماندهی قیمت جهانی نفت ومقابله با برخی از آثار سوء افزایش بی رویه قیمت جهانی نفت داشته باشد.
علاوه برموارد فوق دو کشور با تقویت همکاریهای امنیتی می توانند نقش مهمی در ثبات امنیت خلیج فارس داشته باشند.

دکتر محمدمهدی مظاهری

منبع : خانه احزاب ایران