زنان و کاریکاتور

در تاریخ معاصر كاریكاتور ایران «ایراندخت محصص» نامی شناخته شده است. او با ترجمه آثار كاریكاتوریست های بزرگ جهان و معرفی آنان به جامعه ایران به ویژه علاقمندان و دوستداران این هنر سهمی ارزنده در شناساندن پیشینه وسیر تحول آثار كاریكاتوریست های بزرگ در كشور ما داشته است. به این ترتیب و علیرغم آن كه هنر كاریكاتور از زمان پیدایش در ایران و تاكنون، منتسب به مردان می باشد، حضور خانم محصص در دهه ۱۳۴۰ در عرصه این هنر نو پا، سهم بزرگی از پژوهش های تاریخی درباره كاریكاتور را از آن زنان كرده است. از برنامه های مهم هفتمین دوسالانه كاریكاتور تهران، بزرگداشت استادان و پیشكسوتان هنر كاریكاتور از جمله «ایراندخت محصص» می باشد. جامعه هنرمندان و پژوهشگران كاریكاتور برآنند كه با انجام این مراسم، از زحمات خانم «محصص» قدردانی كنند.
تا پیش از انتشار هفته نامه توفیق كه از معروف ترین نشریات طنز ایران محسوب می شود، هیچگونه نام و نشانی از زنان كاریكاتوریست به میان نیامده است. در توفیق پس از آن كه آثار خانم «پروین كرمانی» هنرمند كاریكاتوریست معاصر به چاپ رسید. به مرور خوانندگان و مخاطبان كاریكاتورهای مطبوعاتی با آثار یك زن كاریكاتوریست آشنا شدند. اما در دهه های اخیر، زنان ایرانی علاقه زیادی به فراگیری هنر كاریكاتور نشان داده اند و برخی از آنان در رشته های خاص این هنر به مهارت و موفقیت نیز دست یافته اند. از جمله دكتر بهار موحد بشیری كه دانش آموخته رشته دندانپزشكی است از كاریكاتوریست های شناخته شده در كاریكاتور چهره می باشد. «موحد بشیری» همكاری اش را با مجله «طنز و كاریكاتور» آغاز كرد و هنوز هم آثارش در این ماهنامه چاپ می شود. فیروزه مظفری، «سپیده انجم روز» ، «شراره صمدیان» ، «پانته آواعظ نیا» ، «لاله ضیایی» ، «مهناز فتوحی» از كاریكاتوریست هایی هستند كه آثارشان در مطبوعات طنز ایران به چاپ رسیده است. سپیده انجم روز از سابقه كار بیشتری برخوردار بوده و آثارش به بی ینال های بین المللی نیز راه یافته است. علاوه بر نام هایی كه برشمردم، دهها تن از دختران جوان كاریكاتوریست، وارد این عرصه شده اند كه اغلب دوره آموزشی را در خانه كاریكاتور ایران طی كرده اند. آثار شماری از هنرمندان جوان در هفتمین دوسالانه كاریكاتور تهران نیز به نمایش درآمده است.
جنبش زنان هنرمند در عرصه كاریكاتور ایران نویددهنده آینده بهتری در این زمینه است. همچنان كه آمارها حاكی از روی آوری كم نظیر دختران به رشته های مرتب با هنرهای تجسمی در هنرستان ها و دانشگاههاست علاقه، پشتكار و پیگیری دختران در فراگیری شاخه های مرتبط با هنرهای تجسمی مؤید حضور جدی تر زنان ایران در حوزه هنرهای تجسمی و از جمله كاریكاتور است.
فیروزه مظفری طراح و كاریكاتوریست معاصر نیز از فعال ترین هنرمندان این عرصه است.
شایان یادآوری است كه فعالیت زنان ایرانی در هنر نقاشی از سابقه ای طولانی برخوردار می باشد. بسیاری از تحصیلكردگان قدیمی كه امروز پا به سن گذاشته اند حتماً نقاشی ها و طرح های لیلی تقی پور را به خاطر دارند. كتاب های درسی طی سالهای دراز تنها با آثار این هنرمند مزین می شد. طرح های تقی پور ساده، صمیمی و جذاب بود و به راحتی با مخاطبان ارتباط برقرار می نمود. در حوزه نقاشی به معنای نمایشگاهی آن زنان بسیاری فعالیت داشته و دارند كه بحث آن از این مقوله خارج است.
ذوق آزمایی زنان ایرانی در هنر كاریكاتور، فصل تازه ای را برای رقابت های جهانی ما در این حوزه نیز گشوده است. در روزنامه ها و نشریات طنز تا كنون دهها كاریكاتور و طرح از آثار زنان طراح و كاریكاتوریست ایرانی چاپ شده است . با توجه به نوع نگاه و برداشت این هنرمندان از مسائل اجتماعی آثار فوق تنوع بیشتری به تصویر سازی در رسانه ها بخشیده است.
بهره گیری بیشتر مطبوعات و رسانه ها از این آثار، چهره های مستعد بیشتری را نیز به عرصه می كشاند.

منبع : روزنامه همشهری