ایمان، علم و آزادی

سال جدید تحصیلی در حالی آغاز می شود که جامعه ما از یک سو به لحاظ جمعیتی دارای ساختی جوان است و از سوی دیگر به شدت نسبت به مسائل مهم فرهنگی و سیاسی حساس است.
اینکه چگونه نظر انبوه نوجوانان و جوانان در حال آموزش به سوی اساسی ترین مسائل مبتلابه جامعه جلب شود و اینکه چگونه زمینه مشارکت فعالانه آنها در فرآیند تحولات اقتصادی، علمی، اجتماعی و سیاسی فراهم شود و از ارزش های اسلامی و انقلابی ما حراست شود و اینکه چگونه بسیاری از کاستی ها و نابسامانی های تاریخی و فرهنگی به مدد این توانمندی ها و فرصت ها مرتفع شده، همه در گرو شناخت اصولی و واقع بینانه شرایط کنونی و تن سپردن به اقتضائات و ملزومات آن است. برخی از عمده ترین ضرورت ها و نیازها در این زمینه را می توان به اختصار برشمرد؛
۱) جامعه اسلامی در امتداد انقلاب اسلامی در آستانه تحولی عظیم قرار دارد. این واقعیت که انقلاب اسلامی معطوف به مدنیتی نو است و در روند تحولات جهانی نیز حوزه های سیاست به سطح حوزه های تمدنی ارتقا می یابد درخور توجه بسیار است. این نگاه به دور، به معنی فراموش کردن امروز و غفلت از مسائل روزمره جامعه نیست و نباید تنها به یک شعار و توقف در سطح ختم شود.
۲) برخورد تمدنی چگونه و با چه زمینه هایی شکل می گیرد؟ برای پاسخگویی به این سوال هم نیاز به نگاهی عمیق و تاریخی است و هم شناختی وسیع و جامعه شناسانه. تمدن شکوفای اسلامی و ایرانی در چه بستری به وجود آمد و جوامع در حال گذار کنونی چگونه آهنگ رشد خویش را شتاب بیشتری داده اند. یقیناً هر دو نگاه در یک جا تلاقی دارند؛ «اهتمام جدی به امر آموزش و تربیت در جامعه».
۳) تمدن به وسیله جامعه ساخته می شود اما نقش اساسی دولت را در بسترسازی و تدارک جامعه، به هیچ وجه نمی توان نادیده انگاشت.
۴) شکوفایی نظام تعلیم و تربیت در گرو پیدایش محیط سالم و مناسب که تفکر و تعهد و علم عملاً به بالندگی می رسد و برای تحقق این امر باید اصولی مانند آرا و تنوع فرهنگی و فکری، گریز از سطحی نگری و تنگ نظری و اهتمام به علم و فکر، را در عین توجه به ملازمت تعهد و تفکر پذیرفت و در جامعه «نهادی» کرد.
۵) نهادی شدن این امر در بخش آموزش رسمی کشور اعم از حوزه، دانشگاه و مدرسه، نیازمند پیدا کردن سازوکارهای درون زا در زمینه رشد توامان تفکر و تعهد است، نه امری ظاهرگرایانه، خشک و رسمی و نه حتی محدود به یک محیط خاص. در این راستا بازنشستگی پیش از موعد استادان بنام و صاحب نظر دانشگاه که طیف خاصی را نیز دربرمی گیرد می تواند سدی در برابر این مهم در بخش آموزش محسوب شود.
۶) به طور قطع کارنامه موفق انقلاب اسلامی، الزامات تمدنی و نیازهای کنونی جامعه ما در زمینه تعلیم و تربیت بر ملازمت سه عنصر اساسی ایمان، علم و آزادی تاکید دارد. اگر این سه مقوله را بیشتر بشکافیم درخواهیم یافت که اولاً سیاسی بودن محیط آموزشی اعم از حوزه و دانشگاه و مدرسه - به معنای واقعی کلمه - ضمن آنکه ارتقای دانشجویان، دانش آموزان و طلاب را به همراه دارد، ضامن سلامت محیط است. ثانیاً باید در محیطی آکنده از انتقاد و آزادی نظر راه بر تظاهر و نفاق بست. ثالثاً قدر و حد دانش و کار علمی را پاس داشت و رابعاً نگذاشت توسعه آموزش و پرورش عالی کشور که حاصل راه یافتن طبقات محروم جامعه است در پیچ و تاب سیاست های اقتصادی خاص نظیر خصوصی سازی و «غیرانتفاعی» شدن مدارس و دانشگاه ها آسیب های جدی ببیند.
۷) و بالاخره باید از فرصت هایی که در پیش رو است، بهترین بهره ها را برد. سال تحصیلی کنونی سالی فعال در عرصه فعالیت های سیاسی کشور است. انتخابات مجلس هشتم شورای اسلامی و بسیاری از مسائل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در عرصه ملی و بین المللی فرصت آن را می دهد که دانشجویان و دانشگاهیان، دانش آموزان و معلمان، طلاب و روحانیون فعالانه وارد صحنه مشارکت و رقابت شوند. امید است که زمینه انجام این مهم با رشد و تقویت نهادهای متناسب با حفظ و گسترش آزادی های مصرحه و حضور موثر نیروهای مسلمان و انقلابی در محیط های آموزشی در کنار اهتمام جدی به علم و آموزش بیش از پیش فراهم آید و این نیز میسر نیست مگر با تاکید مستمر بر همان اصول مهمی که به خصوص می باید در محیط های آموزشی ما به طور همزمان حاکم باشند یعنی سه اصل «ایمان، علم و آزادی».

امیرعباس میرزاخانی

منبع : روزنامه اعتماد