ساری ، استان مازندران

بنای ساری مركز استان مازندران را به «طوس بن نوذر» نسبت می‌دهند كه در قرن اول هجری به دست فرخان بن دابویه از ملوك گاوباره تجدید بنا شده است. مسجد بزرگ ساری اولین بنایی بود كه مسلمین توسط ابوالخصیب، نخستین حاكم عباسی طبرستان، در سنه 140 هجری قمری احداث كردند و سپس در همان‌جا مسجد جامع شهر را نیز بنا كردند. بنای این مسجد در زمان هارون‌الرشید به وسیله یحیی بن یحیی شروع و توسط مازیار بن قارن تمام شد. ساری بعد از اسپهبدان نیز تقریباً تا به امروز مركز مازندران بوده است و فرمان‌روایان طاهری، زیدی و آل باوند تا سال 635 هجری در آن‌جا حكومت كرده‌‌اند. این شهر در سال 298 هجری توسط اقوامی كه از دریای خزر و سواحل آن هجوم آورده بودند به آتش كشیده شد و در اوایل قرن چهارم نیز در اثر سیل صدمات بسیار دید و خراب شد. ساری در زمان سلطان محمد خوارزمشاه و نیز بعد از آن، در حمله‌ مغول آسیب بسیار دید و در زمان مستوفی، شهر تقریباً ویرانه بود. حسام‌الدوله اردشیر، در دولت‌آباد یا اترابن قصری ساخت كه احتمالاً تپه‌های سنگر در دهكده‌های لیمون و دولت‌آباد، آثار خرابه‌های آن قصر باشند. در دوره‌ صفویه - در زمان شاه‌عباس اول - بناهای مهمی در ساری ساختند. هنگامی كه زندیه طبرستان را فتح كردند، مركز طبرستان، از ساری به بارفروش (بابل كنونی)‌ منتقل شد. در دوره‌ آغامحمدخان قاجار (1211-1200 هـ.ق)‌ مركز مازندران مجدداً از بار فروش به ساری منتقل گردید، به همین جهت به آبادی و عمران آن كمك شد. زلزله سال 1220 هـ.ق عده‌ زیادی از سكنه‌ آن را به دیار عدم فرستاد و شهر بیش از پیش رو به ویرانی نهاد. در دوران اخیر با عبور راه‌آهن از كنار شهر و احداث خیابان‌ها و ساختمان‌های دولتی بار دیگر ساری رو به آبادانی نهاد و امروزه یكی از شهرهای زیبای استان مازندران و شمال كشور است.