شعر و زبان ما و آنها

گلنا یعقوبی اشعار را از فارسی به خط سرلیك برگردانده و انتخاب اشعار، تهیه و تنظیم مطالب به عهده «انجمن شاعران ایران» بوده است.اولین نكته ای كه ذهن مخاطب را دچار ابهام می كند، مسأله ترجمه اشعار است. در شناسنامه كتاب عبارت «ترجمه شده به تاجیكی» درج شده، حال آن كه تاجیكی ها نیز فارسی زبان هستند وتنها خط و الفبای آنان با الفبای فارسی متفاوت است. بنابراین اشعار علی القاعده فقط به خطی دیگر نوشته شده اند نه زبانی دیگر. به جز اشتباه موجود در شناسنامه كتاب، در مقدمه ناشر نیز چنین توضیحاتی درج شده: «متأسفانه این ویژگی شاخص [موسیقی شعر] در ترجمه شعر قربانی می شود و نصیبی از آن به خواننده علاقه مند دیگر زبان ها نمی رسد، به همین سبب در انتخاب شعرها سعی شده بیشتر نمونه هایی مدنظر قرار گیرند كه در ترجمه آسیب كمتری می بینند». و بالاخره مخاطب در نمی یابد چگونه می توان به این تغییر خط نام ترجمه نهاد و تازه معیارهایی نیز برای آن به دست داد؟ البته ممكن است برخی تعابیر از فارسی ایرانی به فارسی تاجیكی تغییر كنند اما این اندازه را نمی توان ترجمه نامید.گذشته از این، تنها نگاهی گذرا به فهرست مطالب كتاب، برای مخاطب تردیدی باقی نمی گذارد كه این كتاب نیز یكی از مصادیق بارز صنعت كاذب كتابسازی است. سخن از این كه چه شاعران و چه اشعاری طی یكی دو دهه گذشته قربانی كتابسازان شده اند و چه گزیده ها و گزینه ها و گزین گویه ها و ... رنگارنگ و مغلوط و بی سر و تهی به بازار شعر راه پیدا كرده اند؛ هرچند تكراری، اما علی الظاهر بی فایده است چرا كه حتی مؤسسه ای چون «انجمن شاعران ایران» كه باید به شیوه ای بسیار تخصصی، علمی و غیرگزینشی به شعر بنگرد نیز از گزند این اتهام دور نمانده است.اما كاش تنها نقاط ضعف كتاب همین ها بود. كاش صاحبان نظر، جز این كه كتاب می سازند، زحمتی نیز برای تنظیم و تصحیح مطالب آن خرج می كردند تا اگر گزینه ای می سازند، لااقل اطلاعات غلط به مخاطبان ارائه ندهند. «گزیده شعر معاصر ایران» نه تنها از مصادیق كتابسازی و آن هم با دیدی گزینشی است، كه مشحون است از اشتباه، كاستی و اطلاعات غلط. نام دفترهای شعر شاعران ناقص و اشتباه درج شده و اشعار مُثله شده و با كمال بی دقتی حروفچینی شده اند. هرچند تقریباً هیچ صفحه ای از كتاب خالی از اشتباه نیست، تنها نمونه هایی از آن ذكر می شود تا معیاری برای ارزیابی این دفتر به دست دهد:
۱- در بخش نیما، دفترهای شعر «افسانه»، «ماخ اولا»، «شهر شب و شهر صبح» و «قصه رنگ پریده» از قلم افتاده اند و از «قلم انداز» به اشتباه در ردیف دفترهای شعر نام برده شده است.
۲- در بخش شاملو، از ۱۷ دفتر شعر، تنها از ۷ دفتر نام برده شده و بقیه از قلم افتاده اند.
۳- در بخش سیمین بهبهانی، نام دفترهای «سه تار شكسته»، «جای پا»، «یك دریچه آزادی»، «آن مرد، مرد همراهم» و «یكی مثلاً این كه» درج نشده است.
۴- در بخش هوشنگ ابتهاج، «در زلال شعر» اثر كامیار عابدی، كه كتابی است درباره زندگی و اشعار ابتهاج، به اشتباه در ردیف دفترهای شعر او آمده است. «راهی و آهی» نیز نام گزینه ای از اشعار اوست، نه دفتر مستقل شعر.
۵- در بخش سهراب سپهری، «صدای پای آب» و «مسافر» كه نام دو قطعه شعرند، اشتباهاً به جای عناوین كتاب های شعر آورده شده اند.
۶- در بخش اخوان ثالث، «در حیاط كوچك پاییز، در زندان»، «زندگی می گوید: اما باید زیست...»، «دوزخ، اما سرد»، «ترا ای كهن بوم و بر دوست دارم» از قلم افتاده اند و «عاشقانه ها و كبود» كه نام گزیده ای است از اشعار اخوان، به اشتباه، به جای دفتر شعر او آورده شده است.
۷- در بخش مهرداد اوستا، نام دفتر «شراب خانگی ترس محبت خورده» ناقص و به صورت «شراب خانگی» درج شده است.
۸- در بخش طاهره صفارزاده، دفترهای «رهگذر مهتاب»، «چتر سرخ»، «سفر پنجم» و «بیعت با بیداری» از قلم افتاده اند.
۹- در بخش شفیعی كدكنی، مهم ترین اثر او «در كوچه باغهای نیشابور» از قلم افتاده، همچنین مجموعه «مثل درخت در شب باران» و «بوی جوی مولیان».
اگر بنا باشد مخاطب تاجیكی، با در دست داشتن این كتاب، تصویری اجمالی از شعر معاصر ایران در ذهن بپروراند، باز روش انتخاب اشعار این كتاب نقض غرض است: شاعرانی چون رؤیایی، م.آزاد، نصرت رحمانی، فریدون مشیری و بیژن جلالی (كه اتفاقاً اشعارش برای برگردان بسیار مناسب است) كه همه از دنباله روندگان بی واسطه نیما و خالقان برخی قطعات جاودانه شعر معاصرند در این دفتر جایی ندارند و به عوض، نام شاعرانی در فهرست به چشم می خورد كه نه در روند تكاملی شعر معاصر نقشی داشته اند، نه صاحب سبك و دوران ساز بوده اند و نه حتی مخاطبان خاص و حرفه ای با شعر آنان الفتی دارند، چه رسد به مخاطبان تاجیكی.
مشخصات كتابشناسی:
گزیده شعر معاصر ایران، به خط سرلیك، مترجم: گلنا یعقوبی، انجمن شاعران ایران، چاپ نخست، تهران، زمستان ۱۳۸۲.

سایه اقتصاد نیا

منبع : روزنامه ایران