ناگفته‌هایی از پرونده اشغال و فتح خرمشهر

▪ گفت‌وگو با سردار جعفری رییس سازمان حفظ آثار ونشر ارزشهای دفاع مقدس سپاه
درباره جنگ ۸ ساله تاكنون حرف‌های فراوانی از سوی فرماندهان نظامی بیان شده است، اما در شرایط حاضر حاشیه‌های این دفاع مقدس از جهات مختلف بیشتر به نسل جدید جذاب است، كما اینكه می‌بینیم كه هنرمندان و فیلمسازان عرصه دفاع مقدس نیز عمده كارهای هنری خود را با برداشت‌های متفاوتی از حاشیه‌های جذاب جنگ می‌سازند.
اما این پایان كار نیست بلكه این جنگ ۸ساله دارای حاشیه‌های جذابی است كه هنوز از سوی فرماندهان، رزمندگان و آنهایی كه در جنگ حضور داشته‌اند بازگو نشده است. شاید هم گوش شنوایی برای عنوان كردن این حاشیه‌ها پیدا نشده است.
در گفت‌وگو با سردار سرتیپ پاسدار فتح‌ا... جعفری،‌ رییس سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه، همزمان با سالروز آزادسازی خرمشهر به بررسی چگونگی اشغال و آزادسازی این شهر مهم و استراتژیك می‌پردازیم.
وی در این گفت‌وگو ضمن بیان ناگفته‌هایی از ۸سال دفاع مقدس و فتح خرمشهر، اهمیت اقتصادی این شهر را مورد اشاره قرار می‌دهد.
اعدام و هلاكت ۵فرمانده ارشد ارتش عراق از سوی صدام از جمله ناگفته‌هایی است كه فرمانده لشكر ۳۰ زرهی سپاه در زمان جنگ مطرح می‌كند.
وی تحصیل كرده در رشته زبان‌های خارجی است.
گفت‌وگو با سردار جعفری كه شامل دو بخش بررسی اعدام صدام و چگونگی اشغال و فتح خرمشهر است را در ادامه بخوانید:
وقتی نامی از خرمشهر به میان می‌آید، همه به یاد جنگ، درگیری، اشغال، محاصره و آزادسازی می‌افتند ولی مساله خرمشهر،‌ از جهات مختلف قابل بررسی و بحث است، لطفا ضمن یك بازخوانی تاریخی از روند آزادسازی خرمشهر، درباره آسیب‌های اقتصادی اشغال این مركز مهم اقتصادی نیز توضیحاتی بدهید.
درباره خرمشهر و آزادسازی آن تاكنون مطالب بی‌شماری از سوی فرماندهان جنگ مطرح شده است. اما من ترجیح می‌دهم ضمن بازگویی این مطالب، اشغال و فتح خرمشهر را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهم.
آنهایی كه قبل از شروع جنگ در خرمشهر بودند، به خوبی می‌دانند كه بزرگ‌ترین بندر و وسیع‌ترین قطب اقتصادی ما در خرمشهر بود.
خرمشهر در آن زمان مجموعه‌ای از بندر، اسكله و انبارهایی بود كه كشتی‌ها در آنجا لنگر می‌انداختند و كالا‌های مختلف را پیاده و به خارج از اسكله حمل می‌كردند و از آنجا كالاها به انبار‌های مختلف منتقل می‌شد و از آنجا نیز با قطار هدایت می‌شد به مركز ایران.
اهمیت خرمشهر نیز به لحاظ موقعیت جغرافیایی آن و نزدیك بودن به راه‌های ارتباطی مهم و همجواری با رودخانه اروند كنار و... بود.
خرمشهر به لحاظ جغرافیایی ۷۵ كیلومتر با خلیج فارس فاصله داشت و با وجود آبراه بزرگ اروند در حاشیه‌های این رود بزرگ و شهر خرمشهر به وسعت بسیار زیادی نخلستان وجود داشت.
در نزدیكی ایران، حتی عراق هم از این نخلستان‌ها بی‌بهره نبود و به عنوان یكی از بزرگ‌ترین تولیدكنندگان و صادركنندگان خرما مطرح بود.
بنابراین حاشیه رودخانه اروند به همراه پالایشگاه‌ نفت آبادان، پتروشیمی،‌ اسكله خرمشهر و آبادان نقاط با اهمیتی برای عراق بود.
از طرفی در خود عراق نیز شهر بصره، جزیره ام‌الرساس و جزایر جنوب رودخانه، شهر فاو و قشله و ام‌القصر در نزدیك خرمشهر قرار داشت كه آنها نیز از آسیب‌های جنگ ۸ ساله بی‌نصیب نماندند.
▪ سردار، به نظر می‌رسد، قبل از پرداختن به جزئیات اشغال و فتح خرمشهر بهتر است، اشاره‌ای داشته باشید به عامل اصلی جنگ و اشغال خرمشهر و اینكه اساسا صدام كه بود و چگونه به وجود آمد؟
ـ به سوال خوبی اشاره كردید.مقام معظم رهبری در دیدار هنرمندان فرمودند كه به این اشاره كنیم كه صدام كه بود و ریشه‌های آن بررسی شود. این سخن ارزشمند و بسیار مهمی بود. ما باید بررسی كنیم كه میشل عفلق كه بود؟ خیلی‌ها نمی‌دانند كه صدام حسین اساسا چگونه به وجود آمد. زمانی جنگ‌های صلیبی علیه كشورهای اسلامی آغاز شد و طی آن با اسب و شمشیر و صلیب به مسلمانان حمله كردند.
بنابراین غربی‌ها دیدند كه دوره جنگ‌های صلیبی گذشته است، آمدند میشل عفلق را مطرح كردند كه به عنوان یك جریان جدید حزب بعث را تشكیل دهد. میشل غفلق و حزب بعث نیز ادامه حركت صلیبی‌ها بود و غرب به همراه موساد و سازمان جاسوسی انگلیس این جریان را مطرح كردند.
البته وارد نمودن صدام به عرصه سیاست كار چندان ساده‌ای نبود. بلكه وی را به قاهره بردند تا در رشته حقوق درس بخواند.
صدام عامل صهیونیست‌ها بود. این مساله بسیار مهمی است و زمانی تاریخ این را خواهد گفت.
▪ از ‌نظر شما غرب چرا فرد جدیدی همچون صدام را برای اداره عراق تربیت كرد و در این ارتباط از خود عبدالكریم قاسم استفاده نكرد؟
ـ عبدالكریم قاسم رییس‌جمهور عراق، حكومتش براساس حزب كمونیست بود و از اساس وابسته به شرق.
▪ حكومت عبدالكریم قاسم در چه سالی تشكیل شد؟
ـ سال ۱۹۵۹ حكومت وی تشكیل شد.
▪ یعنی عبدالكریم قاسم حزب كمونیست را در عراق تاسیس كرد؟
ـ البته این موضوع مورد بحث ما نیست، بلكه نكته این جا است كه حزب كمونیست اساسا حزبی شرقی بود و غرب از وجود یك‌حزب شرقی در عراق رضایتی نداشت.
اما میشل عفلق موسس حزب بعث بود، یعنی موجبات وابستگی سیاسی عراق به غرب را فراهم آورد. بنابراین به رغم آنكه شرق بخشی از تجهیزات عراق و دولت صدام را تامین می‌كرد، ولی در عمل صدام و دولتش وابسته به غرب بود.
البته مصری‌ها هم در اداره عراق نقش داشته و صدام هم به نوعی به آنها وابسته بود. چشمداشت غرب و مصری‌ها نسبت به عراق نیز طبیعی بود، چرا كه عراق بعد از عربستان بزرگ‌ترین منابع نفتی جهان را در اختیار داشته و دارد.
به هر حال صدام در حزب بعث قدرت گرفت و در سال ۱۳۵۸ در یك كودتای بدون خون‌ریزی حسن‌البكر را كنار زد و بعد هم برنامه حمله به انقلاب نوپای اسلامی ایران را با زیر پا گذاشتن قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر آغاز كرد.
برگردیم به جنگ و نحوه حمله صدام به شهر مهم و استراتژیك خرمشهر.
خب- به صدام قدرت دادند، صدام به ایران حمله كرد و اولین‌كاری كه كرد، كشتی‌ها را زد.
خلیج‌فارس را بست، فرودگاه‌ها و شهرها را بمباران كرد، خرمشهر را اشغال كرد، نخلستان‌ها و پالایشگاه‌ها‌ را نابود كرد و مردم را نیز آواره كرد اما نكته‌ اینجا است كه صدام هرگز تصور نمی‌كرد كه مقابله‌ای از سوی ایران انجام شود و ما بتوانیم مجددا خرمشهر را پس بگیریم. بلكه تصور می‌كرد خوزستان را اشغال كرده و یك استان عربی در ایران تشكیل می‌دهد.
▪ عراق ظرف چه مدت توانست خرمشهر را اشغال نماید؟
ـ عراق ده روز پشت شلمچه خودش را برای اشغال خرمشهر آماده كرده بود و ۳۵ روز نیز جنگ كرد، تا خرمشهر را اشغال كند.
▪ اینكه صدام ادعا می‌كرد خرمشهر و خوزستان جزو عراق محسوب می‌شوند، چه سبقه تاریخی داشت؟
ـ این سیاست انگلیسی‌ها در مساله مرزها بود.اروند و خرمشهر همیشه متعلق به جمهوری اسلامی بوده و مرزی كه در قرارداد ۱۹۷۵ در الجزایر پذیرفته شد، ما این را بعد از انقلاب هم قبول داشتیم.صدام اولین كاری كه كرد آمد این قرارداد را زیر پا گذاشت و جنگ تحمیلی را آغاز كرد.
▪ غیر از وجود بندرگاه و نخلستان‌ها، خرمشهر چه اهمیت اقتصادی داشت؟
ـ انبار‌های خرمشهر مملو از قطعات هواپیما، خودرو‌، ماشین‌آلات مختلف، شیشه‌های مات و رنگی، مقدار زیادی چوب و... بود كه از نظر اقتصادی برای كل كشور حائز اهمیت بود.
انبار‌های خرمشهر دو قسمت بود یك قسمت در حاشیه عریض و بالای خانه‌های پیش‌ساخته و یك قسمت هم خود گمرك بود.
▪ عراق در جنگ تحمیلی چه زیان‌هایی را متحمل شد؟
ـ قبل از اینكه جنگ شروع شود ذخیره ارزی عراق قابل توجه بود و بعد از آن شما ببینید این ذخیره به كجا رسید. كشوری كه ۲۲میلیارد دلار از فرانسه تجهیزات نظامی بخرد. از انگلیس ۹میلیارد و از روسیه ۳۰میلیارد دلار تجهیزات خریداری كند. چیزی جز بدبختی برای مردمش به ارمغان نیاورده است و اندوخته‌ای هم برای كشور باقی نگذاشته است.
البته عراق پس از مقروض شدن به غرب به چین و فرانسه نیز متوسل شد.
پس از استمداد از غرب و اروپا، نیروهای نظامی خود را از ۱۷۵هزار به۳۰۰هزار، ۶۰۰هزار و به یك‌میلیون و ۳۰۰هزار نفر رساند. طبیعتا این نیروهای نظامی از شغل اصلی خودشان به اجبار وارد كار نظامی شده بودند و بسیاری از مشاغل مرتبط با اقتصاد طی جنگ ۸ ساله در عراق تعطیل شده بود و ركود سال‌ها بر اقتصاد این كشور سایه افكنده بود. عملا چرخه اقتصاد عراق در جنگ فلج و سرمایه‌های این كشور بر باد رفته بود.
نخلستان‌های ایران و عراق نیز طی جنگ نابود شد.
اعراب هم كه زندگی‌شان با ماهیگیری و خرمافروشی می‌چرخد، ۸ سال جنگ‌ را تحمل كردند و پس از آن جز ویرانی چیزی عایدشان نشد.
صدام از نظر اقتصادی هم به ما و هم به خودش لطمه زد.
▪ در لابه‌لای اظهاراتی كه درباره جنگ ۸ ساله مطرح می‌شود، از سناریویی سخن گفته می‌شود كه غرب و اسرائیل مشتركا برای نابودی كشورمان تنظیم كرده بودند...؟
ـ بله – اكنون خیلی چیزها اعتراف شده است. میخائیل رمضان كه بدل صدام بود، امروز بسیاری از توطئه‌ها علیه اسلام و ایران كه توسط دولت صدام انجام گرفته، را اعتراف كرده است. مسئول جاسوسی و استخبارات دولت بعثی عراق نیز خیلی از چیزها را اعتراف كرده است و آن اعترافات شامل این است كه اینها سناریویی چیده بودند برای نابودی مسلمانان و شیعیان و اساسا آغاز جنگ ۸ ساله نیز برای اجرای این سناریو بود.
برای صدام هم فرق نمی‌كرد كه ایرانی‌ها كشته بشوند، ‌یا عراقی‌ها و نابودی‌ هردوی اینها فرقی نداشت.
بدل صدام كه از طرف صدام هدایت می‌شد در اعترافات خود می‌گوید كه به صدام گفتم، تكلیف عراقی هایی كه در جنگ علیه ایران كشته می‌شوند، چه می‌شود؟ صدام در جواب گفت: برای ما مهم نیست كه در این جنگ مسلمانان كشته می‌شوند حال چه عراقی باشند یا ایرانی، بلكه برای ما دولت بعث مهم است.
▪ باز هم به جنگ خرمشهر باز می‌گردیم، آزادی خرمشهر چه اهمیتی داشت؟
ـ یكی از مسائل اساسی این بود كه خرمشهر یك قطب مهم سیاسی و اقتصادی بود و همان جایی بود كه دشمن دست گذاشته بود كه آنجا را حفظ كند.
بنابراین از لحاظ اقتصادی و سیاسی حائز اهمیت بوده است.
ما در جنگ این همه منطقه اشغال شده را آزاد كردیم اما خرمشهر همچنان در اشغال بود‌ و آزادسازی آن كاری بسی دشوار.
در مرحله سوم چیزی در حدود معادل ۵هزار كیلومتر مربع آزاد می‌شود.
اما یك نوار به طول ۳۵ كیلومتر در ۷ یا ۸ كیلومتر كه خرمشهر هم جزو آن است دست دشمن باقی ماند و ما هنوز پیروزی خود را تضمین شده نمی‌دیدیم.
▪ چه زمانی تلاش یا عملیات برای آزادسازی خرمشهر كلید خورد؟
ـ ۱۹-۲۰ اردیبهشت سال ۶۱ خرمشهر محاصره شد و ما تا شلمچه پیش رفتیم. همین باعث شد دشمن از دروازه‌های اهواز و سوسنگرد ریزش كند و به سرعت عقب‌نشینی كند تا جلوی بصره و چون بصره در تهدید قرار گرفت دیگر مساله خرمشهر بر ایشان مهم نبود. در محاصره آنقدر پیشروی ما قوی و سریع بود كه ما تا مرز بصره نیز پیش رفتیم و حد فاصل پاسگاه زید تا شلمچه آزاد شد و عقبه دشمن نیز تا حد ۱۲ كیلومتر بسته شد و در حالی كه ما در شلمچه بودیم، دشمن پشت رودخانه كارون حضور داشت، اما این حضور تضمین شده‌ای نبود و چون عقبه دشمن تحت نفوذ ما بود آنها نتوانستند دفاع خوبی داشته باشند.
▪ برای آزادسازی خرمشهر كدام نیرو، سیستم فرماندهی را به دست گرفته بود؟
ـ سیستم فرماندهی مشتركی در ارتش و سپاه برای فتح خرمشهر در نظر گرفته شده بود. قرارگاه كربلا، به عنوان قرارگاه مركزی عملیات بود كه سردار دكتر محسن رضایی و شهید صیاد شیرازی فرماندهی این قرارگاه را به صورت مشترك بر عهده داشتند. البته جهاد سازندگی هم به عنوان مهندسی جنگ در فتح خرمشهر حضور داشت. قرارگاه كربلا نیز سه قرارگاه عملیاتی ایجاد كرده بود كه شامل قرارگاه قدس بود در جبهه شمال كه از اهواز، حمیدیه‌ و سوسنگرد تا هویزه بتواند به دشمن حمله كند كه عمدتا به عنوان عقبه پشتیبانی در نظر گرفته شده بود. دو قرارگاه دیگر هم در منطقه بود كه یكی در منطقه هالوب تا دار خوین و یكی از جنوب دار خوین (انرژی اتمی) تا سلمانیه قرار داشت.یكی از این قرارگاه‌ها فتح نام داشت كه مشترك ارتش و سپاه بود و فرماندهی آن بر عهده سردار غلامعلی رشید و امیر شهید مسعود نیاكی بود. قرارگاه دوم نیز قرارگاه نصر بود كه قرار بود در شمال خرمشهر عمل كند و هدفش روی خرمشهر بود و شلمچه، كه سردار شهید حسن باقری به همراه حسن سعدی فرماندهی این قرارگاه را بر عهده داشت.
البته طرح عملیاتی كه در قرارگاه ارائه شد، عمدتا براساس نظر شهید باقری بود. سردار باقری معتقد بود كه ما باید با یك گام از كارون تا جاده آسفالته كه فاصله ۲۵ كیلومتری بود را طی كنیم.
همین طرح باعث شد كه در مرحله اول موفقیت‌هایی به دست آوریم و بتوانیم گام اولمان را به سرعت تا جاده آسفالته برویم و دشمن را به عكس‌العمل وادار كنیم.
▪ عملیات آزادسازی خرمشهر چه زمانی آغاز شد؟
ـ ساعت ۳۰/۱۲ شب عملیات شروع شد و نیروها صبح در جاده آسفالته بودند، البته عملیات قرار بود ۱۹ اردیبهشت كه مصادف با۱۳ رجب بود، آغاز شود.
ولی به علت اینكه دشمن متوجه هدف ما ‌شده بود تا ۷ كیلومتری رودخانه یك خاكریز زده و جاده را شناسایی كرده و عكس هوایی از منطقه گرفته بود. اعتقاد فرماندهی این بود كه ما اگر تاخیر كنیم دشمن راه‌كارها را می‌بندد. بنابراین عملیات یك هفته جلو افتاد و مرحله اول عملیات در دهم اردیبهشت‌ماه سال ۶۱ آغاز شد و نیروها تا جاده اهواز- خرمشهر پیش رفتند و یك درگیری ۶روزه روی این جاده داشتند. در مرحله دوم قرارگاه نصر در جبهه جنوب خودش را به شلمچه رساند و قرارگاه فتح نیز ایستگاه حسینه تا زید را تامین كرد و ۲۰ كیلومتر از مرز آزاد شد و دشمن مجبور شد در خاك خودش دفاع كند.
البته دشمن هم خیلی تلاش كرد كه شلمچه را بگیرد. ولی آن مقاومت‌هایی كه روزهای ۱۶، ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت در شلمچه انجام گرفت و حاج احمد متوسلیان هم آنجا زخمی شد، موجب شد كه آنجا یك قدرتی از طرف نیروهای رزمنده و بسیجی علیه دشمن شكل گیرد و اقتدار و قدرت جمهوری اسلامی كه در بازوری بسیجی‌ها بود، موجب عقب‌نشینی و عدم توفیق دشمن شود.
▪ عراق برای اینكه خرمشهر را از دست ندهد، چه تعداد از لشگرهای ارتش خود را به كار گرفت؟
ـ عراق لشگر ۵ مكانیزه خود را در دروازه اهواز، لشگر ۶زرهی‌اش را در هویزه، لشگر ۹ زرهی خود را در جفیر، لشگر ۳ زرهی خود را نیز در غرب جاده اهواز- خرمشهر برای حفظ منطقه سازماندهی كرده بود.
لشگر۱۱ پیاده عراق هم در خرمشهر بود كه با تیپ‌های ۲۲، ۲۴، ۴۸ و ۱۱۳ پیاده و گارد مرزی از آن شهر حفاظت می‌كردند.
لشگرهای ۱۰ و ۳۰زرهی و تیپ ۲۴ مكانیزه ارتش عراق هم در احتیاط خرمشهر بودند. تیپ ۱۰ زرهی گارد ریاست جمهوری، تیپ ۳۲ و ۳۳نیرو‌ مخصوص، گردان‌های زرهی سیف‌سعد و قعقاع و بسیاری از نیروهای نظامی مطرح عراق نیز از جمله نیروهایی بودند كه برای مقابله با رزمندگان اسلام و نیروهای مردمی و بسیجی جهت جلوگیری از آزادسازی خرمشهر به كار گرفته شدند.
▪ كدام قرارگاه در عملیات فتح خرمشهر بیشتر مورد هجوم دشمن قرار گرفت؟
ـ دشمن ضد حمله‌های شدیدی در منطقه داشت، اما محور قرارگاه نصر به علت نزدیكی به خرمشهر بیشتر مورد توجه دشمن بود. البته، نیرویی كه بسیجی‌ها در مقابله با دشمن و در مقاومت با ضدحمله‌های شدید به كار گرفته بودند، دشمن را زمین‌گیر كرد اما در مجموع ضد‌حمله‌های شدید بیشتر در قرارگاه نصر اتفاق می‌افتاد و حضور سرداران حسن باقری، متوسلیان و همت در جلوگیری از این ضدحمله‌ها بسیار مهم و حیاتی بود.
بعد از آنكه مرحله آخر عملیات انجام شد، نیروها در مرز دفاع كردند و پس از اینكه دشمن از اهواز عقب‌نشینی كرد، قرارگاه قدس آمد منطقه كوشك و طلائیه تا زید را تامین كرد و ما عمدتا فشارمان متمركز شد برای ورود به خرمشهر.
تمام یگان‌‌هایی كه در سه قرارگاه فجر به فرماندهی سردار شهید مجید بقایی، قرارگاه فتح به فرماندهی سردار رشید و نصر كه فرمانده آن سردار شهید حسن باقری بود حضور داشتند، برای ورود به خرمشهر فشار آوردند و این اولین گام محاصره خرمشهر بود كه دشمن هم جای فراری نداشت، بنابراین قرار بر این شد كه تیپ محمدرسول‌ا.... كه در آن دوران احمد متوسلیان فرمانده آن بود خودش را به اروند و خین برساند و این مسیر را انتخاب كردند، تا اینكه عقبه دشمن بسته شود كه این هم اتفاق افتاد.
بعد هم نیروهای مردمی و گردان‌های بسیجی به داخل گمرك و شهر خرمشهر وارد شدند و اولین نیروهای دشمن به اسارت گرفته شدند و ما فكر نمی‌كردیم كه دشمن این همه نیرو داخل خرمشهر داشته باشد.
▪ چند نفر بودند؟
ـ حدود ۱۰هزار نفر نیروی نظامی درخرمشهر مستقر بودند.
می‌توانید تصویری از اولین ورود نیروهای ایرانی به خرمشهر ارائه بدهید؟
ببینید، خرمشهر ابتدا از غرب رودخانه عریض محاصره شد و وقتی متجاوزان خود را در محاصره دیدند، دیگر از خود دفاع نكردند، به ویژه اینكه احمد زیدان فرمانده آنها فرار كرد و روی میدان مین به هلاكت رسید و فرماندهی خرمشهر به خمیس مخیلف واگذار شد كه او هم نتوانست دفاع مناسبی داشته باشد بنابراین رزمندگان ایرانی وارد این شهر شدند.
در زمان ورود رزمندگان به خرمشهر تمام نخلستان‌های شهر و منطقه تخریب شده بود. عراقی‌ها به خاطر دفاع تمام خانه‌ها را تخریب و از مصالح آنها سنگر درست كرده بود، گمرك را نیز آتش زده بودند می‌شود گفت كه خرمشهر به یك ویرانه تبدیل شده بود.
در یك جمله می‌توان گفت كه خرمشهر پس از آزادی مجموعه‌ای از یك بیابان وسیع بود با هزاران خانه مخروبه كه به سنگر تبدیل شده بود، همراه با خودروهایی كه به فاصله بسیار كمی سر به آسمان برافراشته بودند.
▪ مهم‌ترین عاملی كه موجبات آزادسازی خرمشهر را فراهم آورد چه بود؟
ـ دشمن تصور می‌كرد كه در مرحله دوم عملیات بیت‌المقدس ما به سمت شهر عملیات می‌كنیم و اصلا فكر نمی‌كرد كه ما در مرحله دوم وارد شلمچه خواهیم شد و این ابتكار آزادسازی خرمشهر را تضمین كرد.
این ابتكار عمل مهم‌ترین ضربه‌ای بود كه به دشمن زده شد و دشمن را كنار زد و این ابتكار حاصل تصمیم‌گیری فرماندهان قرارگاه نصر و كربلا بود.
واكنش صدام نسبت به آزادی خرمشهر توسط ایران چه بود؟
▪ صدام عصر روز سوم خرداد بلافاصله پس از فتح خرمشهر، فرمانده لشگر سوم خود یعنی جواد ـ اسعد، محسن عبدا.... فرمانده تیپ ۱۲ و شاكر العماری یكی از فرماندهان ارشد ارتش خود را به خاطر سقوط خرمشهر اعدام كرد. احمد‌زیدان هم كه فرمانده نیرو‌های عراقی مستقر در خرمشهر بود از هراس رزمندگان اسلام فرار كرد و در میدان مین زخمی شد.
یكسری دیگر از فرمانده‌های ارتش صدام نیز اسیر و زخمی شد.
دلیل اعدام فرماندهان عراقی نیز این بود كه آنها به‌رغم دارابودن تجهیزات پیشرفته و نیروهای بسیار زیاد نتوانستند، در مقابل ابتكار عمل ایرانی‌ها ایستادگی كنند، اما سرلشكر صلاح القاضی فرمانده سپاه سوم مهم‌ترین فردی بود كه اعدام شد، فردی كه كنترل منطقه به عهده او بود.
▪ نقش شهید جهان‌آرا در جلوگیری از اشغال خرمشهر چه بود؟
ـ در سال ۵۹ نیروهایی كه در خرمشهر دفاع كردند تعداد آنها كمتر از ۵۰۰نفر بود كه محمدجهان‌آرا فرماندهی آنان را بر عهده داشت كه به اعتقاد فرماندهان جنگ، شهید جهان‌آرا واقعا شجاعانه از خرمشهر دفاع كرد.
او و یارانش در حالی از خرمشهر دفاع كردند كه نیروهای رسمی نظامی وقتی به آبادان رسیدند كه یك ماه از جنگ گذشته بود و واقعیت این بود كه جهان آرا و نیروهای سپاه خرمشهر بدون هیچ پشتوانه‌ای در این ۳۵‌روز در برابر دشمن شجاعانه مقاومت كردند.
▪ به نظر شما خرمشهر چگونه آزاد شد؟
ـ ما باید ببینیم كه چه اتفاقی افتاد و امام خمینی چه كرد كه جمهوری اسلامی توانست ۷۰هزار نفر نیروی بسیجی آماده و سازماندهی شده را ظرف ۱۹ ماه در مقابل دشمن در آزادسازی خرمشهر آرایش دهد كه یك اتفاق بسیار مهمی بود.
یعنی قدرت و ابتكار عمل امام خمینی موجب شد كه ظرف كمتر از ۲سال بیش از ۷۰هزار نیروی آموزش‌دیده در خدمت جنگ آن هم به صورت داوطلبانه قرار گیرند كه این اقدام ارزشمندی برای تشكیل ارتش ۲۰میلیونی بود.
▪ فاتح خرمشهر كه بود؟
ـ برخی‌ها به اشتباه به دنبال فاتح خرمشهر می‌گردند در حالی كه فاتح خرمشهر ۷۰هزار بسیجی داوطلب بودند كه با ایمان و اعتقاد خود دشمن را زمین‌گیر كردند، اما فاتح خرمشهر امام بودند كه البته ایشان هم گفتند كه خرمشهر را خدا آزاد كرد.
▪ شما از اعدام صدام به عنوان عامل اصلی آغاز جنگ ۸ساله چه احساسی دارید؟
ـ گرچه اعدام حق صدام بود، اما می‌دانم كه او را برای نابودی شیعیان محاكمه كردند. همان طور كه می‌دانید در زمان اعدام صدام قرآن به دست وی دادند، یعنی حتی از مرده آن هم علیه ما برای تفرقه افكنی استفاده كردند، یعنی آنها صدام را مسلمان معرفی كرده و سپس اعدامش كردند. به هر جهت اعدام صدام پرونده جنایات غربی‌ها را نمی‌تواند ببندد.
البته حركت رهبر معظم انقلاب نیز در نامگذاری امسال به نام اتحاد ملی و انسجام اسلامی بسیار هوشمندانه بود چرا كه در حالی كه آمریكا در عراق با تفرقه‌افكنی سعی در جنگجو نشان دادن شیعیان دارد، رهبر معظم انقلاب شیعیان و سنی‌ها را به وحدت دعوت می‌كنند.
▪ شما یكی از فرماندهان ارشد سپاه بودید كه همزمان با جنگ تحمیلی در لیست ترور حزب بعث قرار داشتید كه ظاهرا هم ارتش عراق فرد دیگری را به جای شما دستگیر كرده بود و قصد اعدام وی را داشت، به نظر می‌رسد كه این یكی از حاشیه‌های جذاب جنگ تحمیلی باشد، لطفا توضیحاتی در این زمینه بفرمایید؟
ـ در زمان ۸سال دفاع مقدس من هم به عنوان یك رزمنده در جبهه حضور داشتم كه از قافله شهدا جا ماندم و بیش از هرچیز اكنون دوست دارم كه خادم شهدا باشم.
سردار اگرچه این پاسخ شما، ناشی از تواضع و فروتنی شما است اما از شما تقاضا دارم كه در مورد ماجرای حضورتان در لیست ترور ارتش عراق و دستگیری فرد دیگری به جای شما توضیحاتی بفرمایید.
موضوع تواضع نیست، همانطور كه می‌دانید، كشته شدن هریك از مسوولان سپاه در جنگ آرزوی حزب بعث و دشمنان كشورمان بود درعملیات رمضان هم رادیو عراق اعلام كرد كه فرمانده لشكر ۳۰ زرهی سپاه اسیر شده است. البته شبكه اول سیمای جمهوری اسلامی مصاحبه‌ای را با من ترتیب داد و من هم در آن مصابحه اعلام كردم كه در عراق و در منطقه‌ای كه توسط رزمندگان اسلام فتح شده حضور دارم، بعدهم متوجه شدم كه فرد دیگری را به جای من اسیر و مورد شكنجه قرار داده بودند. ارتش عراق پس از مدت زیادی متوجه شد كه فرد دستگیر شده فتح‌الله جعفری نیست و هیچ ارتباطی هم با من ندارد.
ارتش عراق در زمان جنگ خبر دستگیری و اسارت برخی افراد را در تلویزیون خود با رها پخش كرد و پس از آنكه معلوم می‌شد كه اشتباه كرده به اشتباه خود اعتراف نمی‌كرد و تنها به آزادی افراد دستگیر شده بسنده می‌كرد.

علیرضا باغانی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد