آسیای مرکزی، نفت،دیپلماسی و توان نظامی

آسیای مركزی اهمیت استراتژیك جهانی خود را در سال ۱۹۹۱ به دنبال پرشدن خلأ فروپاشی اتحادشوروی توسط شركتهای نفتی به دست آورد.
شركت های نفتی از سراسرجهان به رقابت برای دستیابی و دسترسی به منابع وسیع نفت و گاز این منطقه پرداختند.
از آن زمان، روسیه توانسته است مسیرهای صدور انرژی را به انحصار خود در آورد. اما شركت های آمریكایی نیز توانسته اند به بازیگران عمده ای در منطقه تبدیل شوند و اخیراً چینی ها هم در این منطقه، حضوری فعال از خود نشان داده اند.
«مراد اسنوف» سردبیر مجله «آسیای مركزی و قفقاز» می گوید: ایالات متحده، روسیه و چین سه نیروی مهم و رقیب تأثیرگذار در آسیای مركزی هستند.
او می گوید: این یك پدیده طبیعی است، چون هر سه این كشورها منافعی در آسیای مركزی دارند كه عمدتاً بخاطر منابع انرژی است. اما «آنارا تابیشالیوا» محقق ارشد «مؤسسه مطالعات منطقه ای بیشكك» می گوید: كنترل منابع انرژی آسیای مركزی تنها یك جنبه از رقابت های اقتصادی است كه در منطقه صورت می گیرد. او می گوید: اگر به هر بازار آسیای مركزی سربزنید، می توانید اجناسی از چین یا روسیه را مشاهده كنید كه این نشان می دهد كه این دو كشور به آسیای مركزی برای تجارت و بازرگانی نیز علاقه دارند.
به غیر از اقتصاد و تجارت، این قدرت ها تمایل به تشكیل ارتباطات نظامی و سیاسی در منطقه ای دارند كه بالقوه بی ثبات است. منافع روسیه، چین و آمریكا برروی مبارزه با تروریسم و ثبات در منطقه متمركز می شود.
هرسه این كشورها براین عقیده اند كه تروریسم جهانی، تهدید مشتركی برای منطقه ای است كه از آنجا نشأت می گیرد. البته مسكو و پكن به طور مشترك با حضور نظامی فزاینده آمریكا در منطقه مخالفت كرده اند.
حضور نظامی آمریكا شامل كمك های روبه افزون نظامی واشنگتن به ارتش های كشورهای آسیای مركزی و در چارچوب جنگ علیه تروریسم این كشور است. روسیه و چین در پاسخ به حضور فزاینده منطقه ای آمریكا، سازمان همكاری های شانگهای را شكل دادند. این سازمان شامل روسیه، چین و چهار كشور آسیای مركزی (قزاقستان، ازبكستان، تاجیكستان و قرقیزستان) است.
تابیشالیوا می گوید: روسیه و چین به اتفاق یكدیگر، عامل توازن در برابر حضور آمریكا در منطقه هستند و آنها به عنوان مثال از سازمان شانگهای برای جلوگیری از گسترش حضور نظامی آمریكا در آسیای مركزی استفاده می كنند.
رقابت برای نفوذ نظامی باعث شده تا ایالات متحده و روسیه وارد رقابتی برای ایجاد پایگاههای نظامی در كشورهای آسیای مركزی شوند.
به عنوان مثال، آمریكا و روسیه ۲ پایگاه هوایی در قرقیزستان دارند كه این پایگاهها تنها چند كیلومتر با یكدیگر فاصله دارند.
در همین حال، روسیه و چین به انجام تمرین های نظامی مشترك با كشورهای آسیای مركزی پرداخته اند. اگر این قدرت های بزرگ در برخی مواقع دست به اقدامات مشابهی در آسیای مركزی می زنند، سیاست خارجی این سه كشور در برابر دولت های منطقه دارای تفاوت های بنیادین است. در تابستان، تاشكند به ارتش آمریكا اطلاع داد كه باید پایگاه هوایی «كارشی _ خان آباد» را ترك كند.
علت این امر درخواست واشنگتن برای تحقیقات مستقل درباره شورش های «اندیجان» در شرق ازبكستان بود. قدرت های بزرگ اگرچه به نبرد خود برای تأثیرگذاری دراین منطقه ادامه می دهند، اما به گمان تحلیلگران، هنوز این روسیه است كه شریك اصلی و عمده جمهوری های آسیای مركزی محسوب می شود.
«آلكس واتانكا» یك كارشناس مسائل منطقه می گوید: از زمان حوادث اندیجان روس ها و چینی ها دست بالا را در منطقه یا حداقل در ازبكستان دارند.
او اضافه می كند كه رئیس جمهوری جدید قرقیزستان نیز به زبان نسبتاً ساده ای گفته است كه برای كشورش از نظر استراتژیكی و در درازمدت، روسیه بالاتر از سایر كشورها قراردارد.
او در ادامه تأكیدمی كند كه آمریكا حضور كمی در تاجیكستان دارد، اما این حضور به آن اندازه نیست كه بتواند نفوذ روسیه را در این كشور نه از نظر سیاسی و نه از نظر اقتصادی و نظامی تحت تأثیر قراردهد.

منبع : خبرگزاری آفتاب