روسیه و اوباما در میانه همزیستی و تقابل

تنش در روابط امریکا با قدرت های بزرگ از جمله میراث های بوش برای دولت اوباما است. اوباما زمانی در کاخ سفید گام نهاد که تنش در روابط امریکا و روسیه همچنان منحنی صعودی را طی می کند.اختلاف نظر بر سر توسعه پیمان نظامی ناتو ، استقرار سپر موشکی امریکا در اروپای شرقی ، مداخلات امریکا و غرب در مناقشات حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از عوامل اصلی این تنش دو قدرت است ‎/
از نخستین و مهم ترین پرسش های روزهای شروع زمامداری اوباما این است که سیاست امریکا در قبال روسیه به کدام سمت و سو تغییر می کند، آیا واشنگتن و مسکو هر دو آماده هستند در صحنه سیاسی بر سر کاهش تنشها در روابط شان به تفاهم برسند این سؤال از آن رو مهم است که بخشی از مناسبات آینده روابط بین الملل به تصمیم این قدرت ها بستگی دارد. بویژه در برهه کنونی چندین مناقشه جهانی و منطقه ای وجود دارد که امریکا و روسیه هر کدام به نوعی در آنها دخیل هستند.
بر خلاف پیش بینی برخی از ناظران ، مسکو در استقبال از رئیس جمهور امریکا احتیاط پیشه کرد و از خوشبینی و ابراز سرور امتناع ورزید. ولادیمیر پوتین حتی در توصیه ای به دوستان خود در کشورهای دیگر اعلام کرد که از دلبستگی بیش از حد به شعار تغییر در دولت جدید امریکا پرهیز کنند یا آنکه رئیس جمهوری روسیه دیمیتری مدودف برعکس در پیام سالانه اش یادی از اوباما نکرد بلکه اظهار داشت که مسکو به خاطر خنثی کردن نقشه استقرار سپر موشکی امریکا موشک های «اسکندر» را در مناطقی که با کشورهای عضو ناتو هم مرزاند مستقر خواهد کرد ‎/ مفهوم این حرکت روس ها کاملاً روشن است. آنها به این صورت هم بی نیازی خویش به سیاست امریکا را و هم نارضایتی خویش را از روند عملکرد آن کشور ابراز می کنند.
اما عقیده اغلب تحلیلگران این است که کرملین و کاخ سفید در پایان یک دوره سیاست ناموفق بوش به آغاز همکاری تازه می اندیشند و هر دو ناگزیرند جهت آب کردن یخ جنگ سرد جدیدتلاش کنند. باید انتظار داشت که در اولین دیدار لاوروف و هیلاری کلینتون طرف روسی فهرستی از مشکلات برجای مانده از دوره بوش را روی میز کاخ سفید قرار دهد.
روسیه با برنامه استقرار سپر ضد موشکی امریکا در لهستان و جمهوری چک و بهتلاش های واشنگتن به خاطر وارد کردن اوکراین و گرجستان دو کشور دیگر شوروی سابق به پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، سرسختانه مخالف است و اعلام کرده که از این اصول خویش کوتاه نخواهد آمد تا حدی که مسکو در آخرین روزهای حیات بوش با نفوذ در حیات خلوت امریکا به همراه ونزوئلا به رهبری «هوگو چاوز» واشنگتن را به شدت نگران ساخت ‎/
افزون براین ، چند مسئله کلیدی نیز در میان است که ضرورت داشتن روابط میان روسیه و امریکا را گوشزد می کند و هر دو را مجبور به جست وجوی پیدا کردن راه های همکاری می کند ‎/
امریکا و روسیه در بحث های هسته ای از ایران تا کره شمالی ناگزیر از اتخاذ تصمیم تازه هستند و در عین حال کاخ سفید مساعدت روسیه در راه تأمین نیروهای ناتو در افغانستان نیاز جدی دارد. از سوی دیگر روسیه نیز خواستار بستن قرارداد نو با اروپا و غرب است ‎/
البته هنوز ذهن روس ها پر از ابهام است. بسیاری در روسیه می گویند: اوباما تا به حال بیشتر همچون یک رمز نمودار شده است نه رئیس جمهور. از این رو دشوار است پیشگویی کرد که او چه خواهد کرد
باید در نظر داشت باراک اوباما در کارزار طولانی مبارزات انتخاباتی اش از اولویت مسئله روسیه سخن گفته است ‎/ اوباما گفته که راه همکاری با دولت روسیه و راه دوستی با مردم آن کشور را خواهد جست ولی او همزمان از تصمیم اوکراین و گرجستان حمایت کرد.
موضوع پیچیده دیگر که اوباما مسکوت گذاشت نظارت بر تسلیحات هسته ای است که امریکا از دوره رونالد ریگان در سال های ۸۰ آن را پیگیری کرده است اما در دوره بوش این پیمان به دلیل بی اعتمادی طرفین مختل شد.
تردید نباید داشت که همه چیز درباره روابط دو قدرت به مذاکرات آینده موکول است. یک عامل مهم در روابط روسیه و امریکا در طول سالیان طولانی روابط شخصی میان رهبران این کشورها بوده است. برای مثال می توان به روابط ریچارد نیکسون با لئونید برژنف که حتی به وی ماشین «لینکلن» هدیه کرده بود اشاره کرد ‎/
● روابط گورباچف با ریگان و بوش پدر
یلتسین با کلینتون روابط نزدیک و حتی دوستانه داشته اند.جورج بوش پسر می گفت که در چشمان پوتین صمیمیت را دیده است. بوش این روابط شخصی را بیش از همه رهبران گذشته توسعه داد تا حدی که پوتین و خانواده اش را چند روز در مزرعه و منزل شخصی اش پذیرایی کرد اما بهره ای که از این دوستی گرفت بسیار اندک بود. او به راحتی فراموش کرده بود که پوتین در عین حال که یک دیپلمات زیرک است فردی با توانایی امنیتی است و در جهان بینی سیاسی او رفاقت و دوستی شخصی سیاستمداران چندان مفهوم ندارد.
اما هنوز کسانی که در لابی های کاخ سفید مخالف تنش زدایی میان آنها هستند کم نیستند از جمله «دیوید ساتیر» محقق پرنفوذ «هودسون» که به باراک اوباما هشدار داده است رهبر روسیه را به عنوان دوست نام نبرد زیرا به عقیده او کم پیش آمده که امریکا از دوستی شخصی رهبران روسیه سود عملی به دست آورد : «روسها دوست دارند در ذهن رهبران غربی چنین تصوراتی را ایجاد کنند هنگامی که آنها روابط خوب شخصی دارند باعث آن می شود که رهبران غربی روابط سیاسی کشور را به دلیل همین روابط شخصی به خطر نیندازد. او می گوید برنده این نوع روابط مسکو است. روسها در این بازی میدان را به دست می آورند.این به سود ما نیست».
تنها مسئله ای که در شرایط امروز امریکا را به گشودن باب تعامل امیدوارکرده بحران اقتصادی است که موقعیت هر دو قدرت را به چالش کشیده است. درست است که این بحران خاستگاه غربی و امریکایی دارد اما چنان که ناظران گفته اند اکنون به سراغ روسیه رفته است. اکنون که نرخ نفت پائین آمده بحران جهانی اقتصاد گریبان روسیه را نیز گرفته است و به نظر نمی رسد که مسکو بتواند در آینده چارچوب جدیدی برای مذاکره با غرب در جهت مهار این بحران فراهم کند.

منبع : روزنامه ایران