قدیمی ترین طرح توجیهی پرورش ماهی جهان

از لحاظ تاریخی قدیمی ترین نوشته ای که در مورد پرورش ماهی یا کشتاب ورزی ( Aquaculture ) وجود دارد خودآموز کوتاهی است نوشته فن لی ( Fan Li ) که در ۴۷۵ سال پیش از میلاد حضرت مسیح نوشته شده اما با کمی توجه در متن این کتاب می توان پی برد که این نوشته نه تنها نخستین اثر مکتوب کشتاب ورزی است بلکه نخستین طرح توجیه اقتصادی پرورش ماهی است که در شرق چین نوشته شده و قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارد .
در متن فن لی که به زوی تائو ( Zhu of Tao ) نیز شهره است ، در توجیه سود آور بودن کشت مصنوعی ماهی بیان می کند که : پنج راه برای ثروتمند شدن وجود دارد که برترین آنها پرورش ماهی است . پس از آن وی به ارائه دستورالعمل پرورش ماهی می پردازد ؛ طراحی استخرها همانند اکوسیستم های طبیعی ، وسعت هر استخر ، اندازه ماهیان مولد ، تعداد و نسبت جنسی ماهیان مولد ، اقدامات مدیریتی و زمان راکد بودن سرمایه را با آمار و ارقام دقیق بیان می کند و سپس به میزان برداشت ماهی ، قیمت هر ماهی با اندازه های گوناگون و در پایان توجیه سود آور بودن این سرمایه گذاری اشاره می کند و با شیوه ای کاملا مدرن علت انتخاب ماهی کپور را به عنوان گونه پرورشی شرح می دهد .
از این گذشته وی با پیشنهاد تعداد ماهیان مولد مورد نیاز برای تامین نمودن ماهی در سالهای آینده ، سود فزاینده و پایدار را در دوره های بعدی پرورشی تضمین می کند .
صرف نظر از اینکه مطالب عنوان شده در این نوشته باستانی تا چه حد بر موازین علمی منطبق است ، شیوه ای که فن لی برای اثبات کشتاب ورزی به عنوان حرفه ای سود آور بکار می برد با نکته سنجی اعجاب بر انگیز آن ، کاملا با طرح های توجیهی امروزی همسان است و این نکته ای است که کمتر به آن توجه شده . هرچند که نسخه های گوناگونی از کتاب پرورش ماهی فن لی وجود دارد اما نکات اصلی در همه آنها شبیه هم است . آنچه در ادامه می آید برگردان گزیده دست نوشته فن لی در پرورش ماهی است :
فرمانروا وی ( Wei ) که حکمران جی ( Chi ) بود زمانی که فهمید که چو کونگ ( Chu kung ) در حال بازدید از سرزمینهای مجاور منطقه لاوو ( Lau ) است او را فراخواند و از وی پرسید : " من شنیده ام که شما هر زمان که از کشور جدیدی دیدن می کنید خود را به اسم تازه ای معرفی می نمایید و در یوچ ( Yuch ) خود را فن لی ( Fan li ) نامیده اید . آیا این روایت درست است ؟ "
چو کونگ پاسخ داد : " درست است ."
فرمانروا ادامه داد : " شما در منزل بسیار مجللی زندگی می کنید ، و برای خود میلیونها میلیون دارایی اندوخته اید . شگرد تجاری شما چیست ؟ "
چو کونگ در پاسخ به این پرسش چنین گفت که : " پنج شیوه برای بهبود وضع زندگی وجود دارد ، بهترین آنها کشت آبی است که منظور من از آن پرورش ماهی است . برای این کار شما باید استخری به وسعت شش مو ( Mu ، هر مو برابر با ۸۵۰۰ متر مربع بوده است ) احداث و در آن استخر ۹ جزیره ایجاد کنید .
سپس مقدار فراوانی گیاهان آبزی را به طوری که به دور هم پیچیده شده باشند به استخرها اضافه نمایید . پس از آن می بایست بیست عدد ماهی کپور ماده بالغ رسیده را با طولی در حدود سه چی ( Chih ، هر چی برابر ۳۵۸۱/۰ متر بوده است ) و چهار ماهی کپور نر که آنها هم سه چی طول داشته باشند دستچین نموده و آنها را در اوایل دومین ماه سال به استخرهایی که ذکرشان گذشت معرفی نمایید . توجه نمایید که آرامش آب استخر حفظ شود و سپس ماهی ها تخم ریزی خواهند نمود . در طول ماه چهارم یک لاکپشت به استخر وارد نمایید .
در خلال ماه ششم ، دو لاکپشت و در طول ماه هشتم ، سه لاکپشت به استخر معرفی نمایید . علت استفاده از لاکپشتها این است که آنها نگهبان های ملکوتی هستند و در مقابل حمله موجودات شکارچی پرنده از استخر پاسداری می کنند . زمانی که ماهی ها در اطراف نه جزیره گفته شده شنا می کنند چون متوجه محدود بودن استخر پرورشی نمی شوند ، احساس می کنند که در محیط زیست طبیعی خود یعنی رودخانه ها و دریاچه های واقعی به سر می برند .
در دومین ماه از سال بعد ، شما می توانید ۱۵۰۰۰ ماهی کپور با طول یک چی ، ۴۵۰۰۰ کپور با طول ۲ چی و ۱۰۰۰۰ کپور با طول سه چی برداشت نمایید . کل برداشت شما برایتان ۱۲۵۰۰۰۰ سکه مس به همراه خواهد داشت .
در سال آتی ۱۰۰۰۰۰ ماهی کپور با طول یک چی ، ۵۰۰۰۰ کپور با طول دو چی ، ۵۰۰۰۰ کپور با طول سه چی و ۴۰۰۰۰ کپور با طول چهار چی در استخر پرورشی خود خواهید داشت . ۲۰۰۰ ماهی کپور با طول دو چی را به عنوان ماهیان مولد نگهداشته و بقیه ماهی ها را روانه بازار کنید . در این زمان در آمد شما بر ۵۱۵۰۰۰۰ سکه بالغ خواهد شد . پس از گذشت یکسال دیگر ؛ افزایش در آمد شما از حساب خارج خواهد بود .
با مشاوره چو کونگ ، پرنس وی استخری را به منظور پرورش ماهی در باغ خود احداث نمود . در نخستین سال ، در آمد فرمانروا از راه پرورش ماهی به بیش از ۳۰۰۰۰۰ سکه بالغ گشت . دلیل پرورش ماهی کپور به جای سایر گونه ها این است که ماهی کپور عادت به همنوع خواری یا کانیبالیسم ندارد و رشد آن سریع است و پرورش آن با هزینه کمی امکان پذیر است .

فربد امامی:کارشناس ارشد شیلات
منابع :
عمادی، ح. ۱۳۷۰. فن لی ؛ اولین متخصص پرورش ماهی جهان که در این زمینه کتاب نوشته است، ماهنامه آبزیان، دوره دوم. شماره ۹. ص ۲ تا ۵
Bardach, J. E. et al. ۱۹۷۲. Aquaculture; The Farming and Husbandry of Freshwater and Marine Organisms. Wiley Interscience, a division of John Wiley & Sons, Inc. New York. ۸۹۶ p
Rabanal, H. R. ۱۹۸۸. History of Aquaculture, ASEAN/SF/۸۸/Tech. ۷. ۱۹ p

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران