در دفاع از مصباح حریم ولایت

اخیراً برخی از پایگاه های خبری مطلبی به نقل از جناب حجت الاسلام آقای علی اکبر محتشمی پور عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز در مراسم نوزدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام(ره) پیرامون جنبه های مظلومیت انقلاب و امام منتشر کردند.
آقای محتشمی در این سخنرانی یکی از جنبه های مظلومیت امام و انقلاب را در این دانسته بود که عده ای در قم مؤسسه ای به نام امام خمینی (ره) تأسیس کرده اند که یک روز هم با انقلاب و امام نبوده اند و با این کار داعیه دار انقلاب اسلامی و امام شده اند.
فارق از صحت یا سقم این ادعا، موضوع هنگامی تأثر برانگیزتر می شود که گوینده بدون لحاظ تقوا در سخن، به داوری در مورد دیگران رفته و نسبت به افراد با سخنان ناروا اتهام زده است. بی شک اگر گوینده بار دیگر به اظهارات خود مراجعه کند و در اتهامات و تعابیر ناروایی که در مورد علامه آیت الله مصباح مانند فرقه مصباحیه و... به کار بسته، دقت کند، باید از این سخنان برائت بجوید و اگر این سخنان از او صادر نشده است، مخاطبان را آگاه کند.
با این حال، آنچه که سبب شد بر خود لازم ببینم تا نکاتی را یادآور شوم آگاه ساختن مردم و قشر روشنفکر و تحصیلکرده و دانشگاهی است.
۱) مؤسسه امام خمینی(ره) که آقای محتشمی از آن نام برده است، در ادامه مؤسسه "باقرالعلوم (ع)" و مؤسسه "در راه حق" تأسیس شد. این مؤسسه پس از ارتحال امام (ره) تأسیس شد و حکم ریاست عالی این مؤسسه را حضرت آیت الله خامنه ای به آیت الله مصباح دادند.
پیش از ارتحال امام(ره)، آیت الله مصباح در مؤسسه در راه حق و باقرالعلوم(ع) حضور داشتند که توسط شخص امام(ره) از هر دو مؤسسه، حمایت های مالی صورت می گرفت و این بدین معناست که این موسسات، مورد نظارت و تأیید امام(ره) بود.
۲) آیت الله مصباح پیش از پیروزی انقلاب به اتفاق بسیاری از شاگردان خود فعالیت های متعدد فکری- فرهنگی علیه رژیم شاهنشاهی و در حمایت از منویات امام انجام داده اند تا آنجا که بسیاری از شاگردان ایشان، زندان های طاغوت را دیده اند. از جمله اقدامات مبارزاتی ایشان نیز می توان به تأسیس و انتشار نشریه انتقام و نگارش متون اصلی و اولیه بسیاری از نامه های جامعه مدرسین علیه رژیم اشاره کرد.
اگر آقای محتشمی پور سیری در تاریخ انقلاب و آثاری که در این زمینه نوشته شده است، داشته و به مجموعه مقالاتی که در نشریه انتقام -که به صورت کامل هم منتشر شده است- نظری می کردند، آنگاه به بطلان رأی خود نسبت به آیت الله مصباح، پی می بردند.
۳) بدون هیچ تردیدی آیت الله مصباح جزء طلایه داران و شخصیت های آغازین انقلاب اسلامی به شمار می آید و این بدین خاطر است که فعالیتهای فرهنگی گسترده ای که قبل از انقلاب توسط ایشان صورت می گرفت، نقش بسزایی در پیروزی انقلاب اسلامی داشت. این فعالیت ها به تناوب از سوی مرحوم آیت الله مطهری واستاد مصباح جهت پیدا می کرد. شهید مطهری گاهی اوقات که به قم مشرف می شدند، بعضاً سری هم به منزل آیت الله مصباح زده و نکاتی از تفکرات گروههای مختلف الحادی به خصوص سازمان منافقین را به ایشان منتقل و چاره اندیشی می کردند. از همین روست که آیت الله مصباح شناخت کاملی از گروه های مختلف و نظرات و ایده های آنها دارد.
۴) پس از پیروزی انقلاب هم حضور گسترده آیت الله مصباح و شاگردان ایشان در جبهه های مختلف حمایت از انقلاب اسلامی ملموس بود. در دوران جنگ هم شخص ایشان، فرزندان و شاگردانشان به جبهه ها عزیمت می کردند. شاهد آن، شهادت تعداد قابل توجهی از دانش پژوهان و دانش آموختگان مؤسسه "در راه حق" است.
۵) با همه این تفاسیر، آیا آقای محتشمی پور توجهی به دغدغه علوم انسانی دارند؟ آیا به این مطلب رسیده اند که علوم سکولار به شدت در حال گرفتار کردن جوانان ما در بحران بی هویتی و بی فرهنگی است؟ آیا می دانند که تنها و تنها مجموعه ای که در قم به تولید علوم انسانی اسلامی می پردازد و در مقابل بحران شدید و انحرافی دنیای معاصر ایستاده است، کدام مجموعه است؟ آیا آقای محتشمی پور می داند اگر نظام جمهوری اسلامی با تئوری های اسلامی در حوزه علوم انسانی پیش نرود، گرفتار آسیب های شدیدی خواهد شد؟ کدامیک از آقایانی که علیه آیت الله مصباح سخن می گویند و ایشان را به مقدس نمایی و تحجر متهم می کنند، به این دغدغه های مبنایی توجه داشته اند؟ آیا اگر رهبر انقلاب می فرمایند آیت الله مصباح خلأ علامه طباطبایی(ره) و آیت الله مطهری را پر کرده است و نسل جوان باید از اندیشه های آقای مصباح استفاده کنند، سخن کاملاً حساب شده ای نیست و رهبری بدون حکمت از شخصی دفاع می کنند؟ چه کسی در عرصه های مقابله و مبارزه با جریان های الحادی، مقابله با مارکسیست ها و سوسیالیست ها و انواع جریانات التقاطی، به مبارزه ایستاد و ایستاده است؟
یکی دیگر از مهمترین فعالیت های آیت الله مصباح تدوین دروس معارف قرآن بوده است. ایشان می فرمودند من روزی ۱۶ ساعت کار علمی برای تدوین دروس معارف قرآن انجام می دادم. واقعاً اگر انسان شناسی اسلامی، مباحث مربوط به جامعه و تاریخ در قرآن، خداشناسی آن هم در عرصه های مختلف هستی شناسی و جهان بینی روشن نشود، چگونه می توانیم در علوم انسانی تحول ایجاد کنیم؟
۶) در اوج شبهاتی که پس از دوم خرداد در جامعه رواج پیدا کرد، برای پاسخگویی به این شبهات و بنا بر پیشنهادی که به شورای عالی حوزه ارائه شد، مرکز مطالعات و پژوهش های حوزه تأسیس شد و بنده ۵ سال مدیریت این مجموعه را برعهده داشتم و مستقیم با انواع و اقسام شبهات روبرو بودم. روزی نبود که روزنامه ‌های وابسته به جریان روشنفکری چندین شبهه به خدا و پیغمبر و دین و دینداری مردم وارد نکنند.
با این حال، حدود ۷۵ درصد از این شبهات را فارغ التحصیلان و دانشجویان و دانش پژوهان مؤسسه امام خمینی(ره) پاسخگو بودند و اگر این مؤسسه نبود، حوزه علمیه، تنها قادر به پاسخگویی ۲۵ درصد شبهات بود. شخص آیت الله مصباح هم در سخنرانی هایی که در فیضیه و دارالشفا داشتند، ما را در پاسخ دادن به شبهات یاری می دادند و در قبال این خدمات، حاضر نبودند حتی یک ریال هم از بیت المال برایشان هزینه شود، با اینکه قانوناً حق ایشان بود. گاهی هم که خدمت ایشان می رسیدم، بیش از همه از وجود این شبهات شیطانی در جامعه اظهار ناراحتی کرده و می فرمودند این ایتام آل محمد(ص) گرفتار شبهات شده اند، نکند ما کوتاهی کنیم و به این وظیفه اصلیمان عمل نکنیم.
با این اوصاف، به آسانی می توان به این مسئله پی برد که راز تأیید امام(ره) و احترام رهبر انقلاب به ایشان در چیست؟ بدون تردید از مهم ترین مؤسسات و مراکزی که در زمینه پاسخ به شبهات و تولید علوم انسانی گام های اساسی برداشته است، همین مؤسسه امام خمینی (ره) است.
این مؤسسه چند سالی است که مشغول گردآوری دایرة المعارف علوم عقلی است که کاری بسیار مهم، اساسی و ماندگار در تاریخ جهان اسلام و تشیع است. گاهی برخی دوستان گمان می کنند حاصل این مؤسسه فقط هفته نامه "پرتو" است. در حالیکه این بخشی از کار است که مربوط به پاسخ به برخی شبهات سیاسی روز است اما با نظر به آثار متنوعی که در این مؤسسه منتشر شده است، معلوم می شود که این مؤسسه چه کارهای اساسی و بنیادی را انجام داده است.
به هر حال، از آقای محتشمی پور که از نیروهای نظام و انقلاب به شمار می آید و به افتخار جانبازی نائل شده است، تقاضا دارم که یک بازنگری در صحبتهای خود داشته باشند و خدای نکرده نسل جوان را به انحراف نکشانند که اگر امروز آیت الله مصباح را از نسل جوان بگیرند، جایگزینی برای ایشان پیدا نخواهد شد و بدانند که این عمل تفاوتی با ترور امثال شهید مطهری ندارد و نتیجه این ترورهای شخصیتی هم جز ضرر به انقلاب و شادی دشمنان عایدی ندارد.
اگر به عنوان مثال آیت الله مصباح بحثی را دررابطه با اندیشه سیاسی دارند و آقای محتشمی پور قبول ندارد، اشکالی ندارد، بیایند و گفتگو کنند.
استاد مصباح در باب دموکراسی و مردمسالاری یک نظریه بسیار نو و ابتکاری دارند به این معنا که ایشان کاملاً حضور گسترده مردم در عرصه مشارکت سیاسی را قبول دارند. در جلساتی که در "کانون طلوع" در خدمت ایشان بودیم، دقیقاً بحث دموکراسی و مردمسالاری اسلامی را با شاخصه های اسلامی به زیبایی مطرح کردند. ایشان به لحاظ فلسفه معتقد به "اصالت فرد" هستند. این نگاه، مبنای جالبی است برای مباحث دینی و نظرات دیگری که در باب فلسفه سیاسی مطرح است.
آیت الله مصباح بر این باور است که تعاریف اصطلاحی زیادی بر اساس مبانی و پیش فرض های فکری برای دمکراسی ارائه شده است. این تعاریف به ۲ دسته کلی تقسیم می شوند:
الف) دمکراسی به مثابه یک نظام حکومتی که عبارت است از شکلی از حکومت که مطابق با اصول حاکمیت مردم، برابری سیاسی، مشورت با همه مردم و حکومت اکثریت سامان یافته است یا دمکراسی عبارت است از طریقه تصمیم مردم که چه کسی باید حکومت کند و هدفش چه باید باشد
ب) دمکراسی به مثابه یک روش حکومتی جهت حداکثر رساندن مشارکت مردم؛ دمکراسی به مثابه نظام حکومتی، انواع، مصادیق و مدل های گوناگونی دارد که مدل دمکراسی لیبرال، سوسیالیسم، سوسیالیسم اصلاح شده، دمکراسی فمینیستی از جمله آنها است اما همه آنها بر اصول و پیش فرض های مشترکی استوارند. برای نمونه، همه مدلهای دمکراسی، مشروعیت حکومت و قوانین حاکم بر جامعه را الهی ندانسته و بر مشروعیت مردمی اصرار می ورزند. اصل اومانیسم به جای خدامحوری و جایگزینی انسان به جای خدا، آزادی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مواردی از اصول مشترک نظام های دمکراتیک است.[۱]
اصول پیش گفته به معنای تحقق آنها در کشورهای مدعی دمکراسی نیست زیرا آنها در عمل، تحمل افکار و عقاید مخالف را ندارند بلکه دمکراسی و احزاب سیاسی در نظام های دمکراتیک غربی حیله ای برای جلب توده مردم است زیرا همه مردم می دانند که حاکمیت در کشورهای غربی از آنِ احزاب قدرتمند بوده و تصمیم گیری تنها توسط رهبران حزب صورت می گیرد و سطوح پایین حزب در آن نقشی ندارند. زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی و هنجارهای جامعه، فقدان برنامه های مشخص برای حل معضلات و مشکلات جامعه و انحصار ارتباطات از ویژگی های احزاب سیاسی رایج در دنیا است. البته اسلام، احزاب و تشکل های سیاسی را در چارچوب قواعد و اصول اسلامی می پذیرد اما احزابی که در راستای تحقق قوانین الهی تلاش کنند نه احزابی که حافظ سرمایه صاحبان پول و ثروتند و تهی دستان را گرفتار آسیب های بیشتر می کنند.
اگر چرچیل در سال ۱۹۱۱ نخستین طرح بیمه بیکاری را اجرا کرد و روزولت، نظام تأمین اجتماعی را طراحی کرد، تنها به جهت تهدید نظام سرمایه داری بود.[۲]
رنه گنون، متفکر فرانسوی می گوید: «نباید اجازه دهیم که ما را با کلمات فریب دهند و اگر بپذیریم که افراد ثابت و واحدی می توانند در آن واحد هم حاکم باشند و هم محکوم، دچار تناقض شده ایم.»[۳]
پس دمکراسی فارغ از مبانی فکری پیش گفته پذیرفتنی است. دمکراسی به معنای حاکمیت قانون و نفی استبداد و مشارکت سیاسی مردم جهت اجرای قوانین الهی همان مردم سالاری دینی در اندیشه اسلامی به شمار می آید. اما دمکراسی که مشروعیت حکومت و قوانین را مردمی یا حزبی می داند و نسبی گرایی و اومانیسم و سرمایه داری را اصول فکری خود معرفی می کند، با اسلام سازگاری ندارد. نظارت مردمی در چارچوب امر به معروف و نهی از منکر، شورا و مشورت و بیعت و نصیحت پیشوایان مکانیزم های مشارکت سیاسی در اسلام است.
بنده تقریباً تمام آثار و اندیشه های آیت الله مصباح را مورد مطالعه قرار داده ام و مجموعه ای را هم به نام "قلمرو دین" تدوین کردم که تمام آرا و اندیشه های دین شناسانه از آثار این بزرگوار استخراج شده است. بی هیچ تردیدی، جامعیتی که ایشان در عرصه های مختلف دارند، به ندرت در بین شخصیت های دیگر قابل مشاهده است.
امیداورم همیشه بتوانیم با رعایت سهم منطق و اخلاق به نقد یکدیگر بپردازیم و بی انصافی و توهین و رفتار خارج از حلم و مدارا را کنار بگذاریم و بتوانیم با سلامتی و تقوای سیاسی و گفتاری با یکدیگر گفتگوی سالمی داشته و به گونه ای سخن نگوییم که دشمنان ما در بیرون خوشحال شوند و درون این خانواده را اینگونه هدف بگیرند.

حجت الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه
پی نوشت ها:
[۱]. محمد جواد نوروزی، فلسفه سیاست، ص ۱۳۳ ـ ۱۳۹، کارل کوهن، دمکراسی، ترجمه فریبرز مجیدی، خوارزمی، تهران، ۱۳۷۳، ص ۷۴.
[۲]. لسترتارو، آینده سرمایه داری، ترجمه عزیز کیاوند، تهران، ۱۳۷۶، ص ۱۷ ـ ۲۷.
[۳]. رنه گنون، بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاء الدین دهشیری، امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۲، ص ۱۱۳.

منبع : رجا نیوز