اسیر مونتاژ

اسحاق جهانگیری در شرایطی این خطوط را افتتاح كرد كه با صراحت از اتمام دوره حیات خودروسازان مونتاژ كار سخن گفت. سخنی كه از سوی بسیاری از روزنامه ها و خبرگزاری ها تیتر شد. نكته جالب توجه آن بود كه وی در افتتاح خطوط مونتاژ پاجرو و ریو كه هر یك به ترتیب با ۵ و ۱۹ درصد ساخت داخل تولید را آغاز می كنند، از پایان حیات این قبیل خودروسازان سخن به میان آورد. این در حالیست كه درصد ساخت داخل بسیاری از خودروهای مونتاژ شده در كشور كماكان ناچیز است. ماكسیما با ۱۴ درصد، رونیز ۱۷ درصد، ریو ۱۹ درصد، زانتیا ۴۰ درصد، پژو ۲۰۶ ، ۵۲ درصد و نهایتاً پژو ۴۰۵ و پراید با ۹۵ درصد ساخت داخلی تولید می شوند.
واردات خودرو، تلنگر به خودروسازان داخلی
در سال های ابتدایی دهه ۷۰ واردات خودرو به دلایل گوناگونی كاهش یافت و به طور ناگهانی قطع شد.از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۷ به دنبال پایین بودن درآمدهای نفتی بحث واردات خودرو مجدداً مطرح شد، اما تا سال گذشته كماكان شاهد واردات خودرو به كشور نبودیم.این در حالی است كه تقریباً از ابتدای سال جاری بحث واردات به صورت جدی مطرح و حتی ۳۵۰۰ دستگاه خودرو (۲ هزار دستگاه تویوتا و ۱۵۰۰ دستگاه بی- ام- و و بنز) تا پایان خرداد ماه ثبت سفارش شدند. گمرك جمهوری اسلامی نیز در آماری خبر از ورود ۴۰۰ دستگاه خودرو طی مدت فوق به كشور را ارائه كرده است. از آنجایی كه در بودجه سال ۸۴ باید مبلغ ۱۶۰۰ میلیارد تومان درآمد از محل واردات خودرو عاید كشور شود، لذا به نظر می رسد در این راستا باید ۱۳۰ هزار دستگاه خودرو به كشور وارد گردد كه به ازای هر دستگاه خودروی لوكس حدود ۱۲ میلیون تومان عوارض اخذ شود.عده ای از صاحب نظران بر این باورند كه واردات خود رو به كشور تلنگری برای خودروسازان داخلی كه هنوز هم مونتاژكاری را ادامه می دهند خواهد بود، چرا كه خودروسازان برای دسترسی به بازار چاره ای جز رقابت در عرصه بهبود كیفیت و تولید نخواهند داشت.با این حال با وجود اعلام مكرر فروش اقساطی و با تخفیف خودرو از سوی خودروسازان داخلی، برخی از مدیران خودروسازی هنوز هم عنوان می كنند كه حتی اگر امسال ۱۰ هزار دستگاه خودرو به كشور وارد شود، این رقم معادل یك درصد تولید داخلی خواهد بود، لذا تأثیری در وضعیت خودروسازان داخلی نخواهد گذاشت.از طرف دیگر برخی مدیران خودروسازی بر این باورند كه واردات خودروهای لوكس با نرخ های معادل ۳۰ تا ۱۵۰ میلیون تومانی به علت توان خرید اندك در داخل باز هم خطری برای تولیدكنندگان داخلی خودرو نخواهد بود.البته نباید این نكته را از نظر دور داشت كه قیمت برخی از خودروهای وارداتی مانند تویوتا كمری ۲۴۰۰ با نرخ ۲۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، تویوتا كرولا با نرخ ۲۴ میلیون تومان مسلماً بازار خودروهایی چون زانتیا و مزدا را در دچار تحول اساسی خواهد كرد.
دانش فهیم گفت اما كسی باور نمی كرد
وقتی رضا دانش فهیم، معاون تولید سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران سال گذشته اعلام كرد كه تا سال آینده تعداد زیادی خودروساز وارد بازار كشور می شوند كه همه با روش مونتاژ اقدام به تولید خواهند كرد، خودروسازانی كه برنامه ساخت داخلی ندارند، برنامه ای هم برای صادرات تهیه نكرده اند، عده ای گمان می كردند كه این سخن فقط در حد یك حرف است.اما عملاً با راه اندازی ۲ خط تولید خودرو هر یك به صورت ۵ درصد و ۱۹ درصد ساخت داخل در خرداد ماه سال جاری و افتتاح رسمی آنها از سوی وزیر صنایع به عنوان یكی از خودروسازان مونتاژكار و امضای قرارداد با یك شركت خودروساز خارجی دیگر برای تولید و عرضه این خودروی مونتاژ شده در داخل، صحت و سقم این اظهار نظر بیشتر مشخص شد. وقتی اسحاق جهانگیری در این مراسم از خداحافظی با صنعت مونتاژ سخن گفت و اعلام كرد كه ایران باید بتواند با سیاست های اتخاذی از سوی دولت به عنوان طراح و سازنده خودروی قابل عرضه در سطح بین المللی مطرح شود كسی از وی نپرسید كه وقتی تعرفه واردات خودرو طی ۳ سال گذشته به ۱۰۰ درصد كاهش یافته و تعرفه قطعات وارداتی برای تولید خودرو به صورت فول C-K-D نیز به ۶۴درصد رسیده، با ایجاد امنیت خاطر بیشتر برای تولید كنندگان خودروی داخلی، آیا گام های اساسی از سوی آنان برای نیل به اهداف مطرح شده و آماده سازی جهت ورود به WTO ، برداشته شده است؟افتخار برخی از تولیدكنندگان خودروی داخلی نیل به سطح بالای تولید داخلی برخی خودروهاست، اما آنچه چندان مورد توجه قرار نمی گیرد؛ صف های طویل مراجعه كنندگان دارنده اغلب خودروهای صفر به علت عیوب فنی است.
بازار ایران مناسب مونتاژ خودروهای خارجی
كشورهای مختلف در سطح دنیا از وضعیت بازار ایران بویژه در بخش خودرو كاملاً مطلع اند، آنان سطح نیاز داخلی را می دانند و از همین روست كه ایران را بهترین كشور برای كسب درآمد و انتقال خطوط مونتاژ خود می دانند. چنانچه اخیراً شركت كاماز روسیه تصمیم گرفته خط مونتاژ كامیون خود را در تبریز راه اندازی كند.در مقابل این امتیاز بسیار ارزنده هم طرف روسی بیان كرده از طریق كارخانه فوق سالانه ۵ هزار دستگاه كامیون به بازار ایران وارد خواهد كرد و بخشی از قطعات این خودرو را نیز در ایران تولید و به روسیه خواهد فرستاد كه با توجه به نیروی كار ارزان و انرژی مناسب در كشور باز هم از این راه سود قابل ملاحظه ای عاید طرف روسی خواهد شد.
چرا این همه مجوز
از طرف دیگر چندی پیش رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع خطاب به شركت های خودروسازی كه برای مونتاژ به ایران می آیند اعلام كرد كه مطمئن باشید از سوی وزارت صنایع حمایت نخواهید شد.
در مقابل این دیدگاه كاتوزیان نایب رئیس دوم كمیسیون صنایع و معادن می گوید: چگونه در كشور ۷۰ میلیون نفری ایران، وزارت صنایع ۴۳ مجوز ساخت خودرو می دهد، آن هم در شرایطی كه در بسیاری از صنایع از جمله خودرو مجبور به مونتاژ كاری خواهیم بود؟رضا ویسه رئیس سازمان گسترش در این مورد گفته بود كه با وضع قوانین تعرفه ای جدید و پروژه هایی مانند پلت فرم مشترك، واردكنندگان خودرو به صورت كامل و یا به صورت مونتاژ دیگر شانسی برای رقابت در بازار خودروی كشور نخواهند داشت. اما معلوم نیست چرا روز به روز بر تعداد متقاضیان حضور در بازار خودروی ایران افزوده می شود.
تحلیلی بر تفاوت قیمت خودرو در ایران، كشور مبدأ و دبی
هم اكنون برخی خودروهای گران قیمت نظیر پاجرو با ۵ درصد ساخت داخل، ماكسیما با ۱۴ درصد و موسو بدون ساخت داخل و صرفاً با مونتاژ در داخل تولید و به ترتیب با قیمت های ۵۰ میلیون تومان، ۳۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و ۴۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به متقاضیان عرضه می شوند. خودروی پاجرو مدل ۲۰۰۰ كه هم اكنون به نرخ ۵۰ میلیون تومان به فروش می رسد خودرویی ژاپنی مربوط به شركت میتسوبیشی موتورز است كه در كشور مبدأ (ژاپن) قیمت مدل ۲۰۰۵ آن بین (۱۸ تا ۲۴ هزار دلار) معادل حداكثر ۲۶ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان عرضه می شود كه قیمت این خودرو در دبی با توجه به عدم اعمال تعرفه واردات خودرو نیز همین مبلغ است.ماكسیما تولید شركت نیسان ژاپن نیز كه با نرخ ۳۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان در داخل داد و ستد می شود، در ژاپن قیمتی معادل (۱۷ تا ۲۰ هزاردلار) یعنی ۱۸ میلیون تومان دارد. قیمت این خودرو در دبی نیز معادل ۱۸ میلیون تومان است.موسو خودروی ۴۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومانی در ایران هم در بازار مبدأ قیمتی معادل ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار یعنی معادل ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان دارد. موتور این خودرو سفارش شركت بنز است كه در كره جنوبی تولید می شود و در كشور آمریكا به موتور بنز تقلبی شهرت پیدا كرده است.تنها خودرویی كه تقریباً در اروپا و ایران با تفاوت كمتر قیمتی به فروش می رسد، پژو ۲۰۶ تیپ ۲ است كه در فرانسه به قیمت (۱۰ هزار دلار) یعنی ۹ میلیون تومان و در دبی نیز به همین قیمت اما در ایران ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان داد و ستد می شود. البته قیمت این خودرو هم اكنون رو به كاهش است.تنها خودروی ریو است كه در كشور مبدأ با قیمت ۱۴ هزار دلار (۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان) به فروش می رسد كه قیمت فعلی این خودروی كره ای برای ایران ۱۲ میلیون تومان در نظر گرفته شده است، البته به شرطی كه شاهد تحقق عملی فروش خودروی ریو به این قیمت طبق گفته مدیر عامل شركت سایپا باشیم.زانتیا سوپر دولوكس ساخت شركت سیتروئن فرانسه هم كه در كشور مبدأ با نرخ ۱۷ هزار دلار (۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان) فروخته می شود، در ایران به نرخ ۲۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان داد و ستد می گردد. قیمت این خودرو در دبی نیز مانند كشور مبدأ است.
كاتوزیان: افتتاح خطوط مونتاژ كاری ادامه دارد
نایب رئیس دوم كمیسیون صنایع ومعادن رژیم گذشته را پایه گذار صنعت مونتاژ در كشور می داند و بر این باور است كه با ادامه این روند خودروسازی كشور عملاً به خارجی ها وابسته شد. حمیدرضا كاتوزیان می گوید: پس از پیروزی انقلاب با حضور شركت های پژو و كیا موتورز رویه مونتاژ عملا ادامه یافت، اما استراتژی توسعه برند داخلی در صنعت خودروسازی هم ایجاد گردید كه خود سرمنشأ تولید خودروی سمند شد.وی معتقد است: پس از تغییرات مدیریتی در صنعت خودروی كشور باز هم رویه مونتاژ كاری گذشته دنبال می شود و به نحوی كه پروژه های ملی به نوعی تعطیل شده اند. به عنوان مثال تولید پیكان جدید كه توسط طراحان داخلی پیگیری می شد، عملاً تعطیل و ال ۹۰ جایگزین آن شد.كاتوزیان تصریح می كند: افتتاح خطوط پاجرو و ریو توسط وزیر صنایع معنایی جز تداوم بخشیدن به صنعت مونتاژ كاری ندارد چرا كه این ۲ خودرو خارجی هستند كه فقط در ایران تولید می شوند.
وی در پاسخ به این سئوال كه چرا بعضی از خودروها نظیر زانتیا هم اكنون با ۴۰ درصد ساخت داخل تولید می شوند، اظهار می كند: مونتاژ قطعات در داخل خود مونتاژ است و ساخت داخل محسوب نمی شود. واقعیت این است كه بخش اعظمی از خودروهای تولیدی داخل از خارج می آیند و در داخل مونتاژ می شوند و یا اجزایی از آن چون موتور و گیربكس یا خود خودرو به شكل كامل.وی اعتقاد دارد كه صنعت مونتاژ هر روز در حال نهادینه شدن و ریشه دواندن در اقتصاد كشور است و با افتتاح خطوط مونتاژ نمی توان انتظار داشت صنعت خودرو به سمت تولید محصولات ملی پیش رود.كاتوزیان تأكید دارد كه برای جلوگیری از رشد مونتاژ كاری نباید به خودروهایی چون ال،۹۰ ریو، پژو ۳۰۷ و پاجرو اجازه ورود و تولید در داخل داده شود بلكه بخش های توسعه و تحقیق باید در این راستا گسترش یابند.در واقع باید در مسیر تولید و طراحی محصولات ملی با خارجی ها مشاركت داشته باشیم، نه آنكه به حق العمل كار آنها تبدیل شویم. وی مونتاژ را به معنی تولید نمی داند بلكه آن را یك حلقه از زنجیره تولید بیان می كند و می گوید: وزیر صنایع و وزارت صنایع كه به دنبال عدم توسعه صنعت مونتاژ در كشور هستند، باید در نگرش خود بازبینی كنند و با جدیت به سمت توسعه بخش های تحقیق و توسعه پیش بروند تا تناقضی در رفتار اقتصادی وزارتخانه ذیربط مشاهده نشود. وی در واكنش به این مسأله كه شاید هدف از راه اندازی خطوط مونتاژ خودرو، داخلی كردن قطعات البته با فاصله زمانی باشد، پاسخ می دهد: باز هم در اصل محصول كه مونتاژ است فرق نمی كند. مگر جز این است كه هم اكنون قطعات پژو ۴۰۵ و پژو پرشیا در داخل تولید می شوند، اما چون محصول متعلق به پژوی فرانسه است، لذا نمی توانیم در این عرصه صادراتی داشته باشیم. چون بازارهای پژو مختل خواهند شد. بدون اجازه طرف فرانسوی نیز حق كوچكترین تغییر و دخل و تصرفی را هم نداریم.
قیمت خودرو در كشور بالاست
وقتی از مسئولان ذیربط در وزارت صنایع در مورد علت گرانی خودرو در كشور سئوال می كنیم، می گویند قیمت خودرو در بازار توسط كمیته خودرو و خودروسازان داخلی تعیین می شود، مضاف بر اینكه تعرفه گمركی بر روی قطعات منفصله از علل اصلی گرانی خودرو محسوب می شود. این درحالیست كه با احتساب این تعرفه ها باز هم قیمت خودرو نباید در حد فعلی بازار باشد. دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه های خودرو بر این باور است كه قیمت عرضه خودرو در بازار بر مبنای قیمت تمام شده به اضافه سود منطقی نیست بلكه برمبنای حاشیه بازار تعیین می شود.محمدرضا نجفی منش می افزاید: متأسفانه در ایران سقف قیمت مدنظر قرار می گیرد كه تا كجا می شود قیمت را بالا برد.كاتوزیان نیز در تأیید این موضوع می گوید: در بحث تحقیق و تفحص از صنعت خودروسازی به این نكته اشاره كرده ایم چرا كه در هیچ كجای دنیا تولید كننده به فكر گران فروختن محصول قابل عرضه خود در بازار نیست.
وی براین باوراست كه قیمت یك خودرو باید براساس قیمت تمام شده به اضافه سود منطقی (بین ۵ تا ۸ درصد) باشد.
وی روند فعلی را غیرعلمی و عامل برهم خوردن تعادل اقتصادی بازار خودرو می داند.
به روز بودن موتور خودروهای وارداتی باید تأیید شود
عده ای از كارشناسان بر این باورند كه اغلب خودروهایی كه به كشور وارد و حتی مونتاژ می شوند، دارای موتوری از نسل گذشته هستند كه فقط استانداردهای زیست محیطی را پاس كرده اند.
این در حالیست كه در كشور مبدأ موتور دیگری روی همین خودروها گذاشته می شود، اما خودروسازان خارجی چون تجهیزات تولید و مونتاژ موتور قبلی را دارند آن را به ما می فروشند، ما نیز دنبال تولید خودرویی می رویم كه موتور به روز ندارد، آلایندگی بالاتری دارد و حتی مصرف سوخت بالاتری نیز دارد.
نائب رئیس دوم كمیسیون صنایع و معادن در این باره هم می گوید: قرار است كمیسیون صنایع مجلس این موضوع را پیگیری كند تا مشخص شود خودروهای وارداتی آیا موتور به روز با سیستم تعلیق به روز دارند یا خیر؟
عدم تحقق استقلال اقتصادی با مونتاژكاری
در نهایت می توان گفت بارها از سوی مسئولان وزارت صنایع بر عدم توسعه صنعت مونتاژ و حذف آن از صنعت خودروی كشور تأكید شده است، اما از طرف دیگر هیچ بازنگری در نگرش های متولیان بخش صنعتی كشور به سمت تحقیق در راستای تولید داخلی و حذف مونتاژ كاری رخ نداده است.
وقتی با راه اندازی واحدی جدید مونتاژ خودرو در داخل روز به روز صنعت مونتاژ در كشور نهادینه تر می شود، چگونه می توان انتظار داشت به سمت تولید محصولات ملی گام برداریم و راه را برای پیوستن به WTO هموارتر كنیم؟
در واقع باید گفت تا زمانی كه مونتاژ كاری از صحنه اقتصاد كشور رخت نبندد به استقلال اقتصادی نخواهیم رسید چرا كه استقلال اقتصادی با مونتاژ كاری محقق نخواهد شد.

افروز پورهاشمی

منبع : روزنامه همشهری