جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا


تهدیدهای‌ زلزله‌ را جدی‌ بگیرید!


تهدیدهای‌ زلزله‌ را جدی‌ بگیرید!
شواهد نشان‌ می‌دهد ۹۰ درصد ساختمان‌های‌ موجود در کشور در برابر زلزله‌ مقاوم‌ نیستند. محل‌ سکونت‌ انسان‌ها یا به‌ عبارتی‌ ساختمان‌های‌ موجود در کشور می‌بایست‌ از هر نظر مقاوم‌ و توانایی‌ محافظت‌ در برابر انواع‌ بلاهای‌ آسمانی‌ داشته‌ باشند، که‌ حافظ‌ جان‌ میلیون‌ها شهروند در جامعه‌ هستند.
این‌ در حالی‌ است‌ که‌ ۸۵ درصد ساختمان‌های‌ موجود در شهر تهران‌ فاقد استانداردهای‌ لازم‌ و به‌ دور از ضوابط‌ و مقررات‌ شهرسازی‌ ساخته‌ شده‌ که‌ اکثرا توسط‌ فرصت‌طلبان‌ و سودجویان‌ موجود در جامعه‌ به‌ صورت‌ ظاهری‌ و با آراسته‌ کردن‌ به‌ انواع‌ نقش‌ و نگارها، که‌ به‌ فکر حفظ‌ جان‌ مردم‌ محروم‌ نیستند، ساخته‌ شده‌اند. وضعیت‌ ساخت‌ و سازها و چگونگی‌ آن‌ یکی‌ از ابزارهای‌ مهم‌ توسعه‌ یافتگی‌ در کشورها است‌. گزارش‌ها نشان‌ می‌دهد که‌ عمر مفید ساختمان‌ها در اکثر کشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ حدود ۱۰۰ سال‌ می‌باشد که‌ این‌ ساختمان‌ها قابلیت‌ استفاده‌ برای‌ چندین‌ نسل‌ را دارا هستند و بر اساس‌ ضوابط‌ و مقررات‌ شهرسازی‌ و توسط‌ مهندسان‌ واقعی‌ ساخته‌ می‌شوند. اما در کشور ما ایران‌، کیفیت‌ پایین‌ مصالح‌، روش‌های‌ سنتی‌ و غیرکارشناسی‌ در ساخت‌ و سازها، به‌ کارگیری‌ نیروهای‌ غیرماهر و مدیران‌ ناکارآمد، انتخاب‌ پیمانکاران‌ بی‌تجربه‌ جهت‌ ساخت‌ و ساز در جامعه‌ و عدم‌ نظارت‌ کافی‌ توسط‌ کارشناسان‌ مجرب‌، دست‌ در دست‌ هم‌ داده‌ که‌ عمر مفید ساختمان‌ها از ۲۵ الی‌ ۳۰ سال‌ تجاوز نمی‌کند.
ساخت‌ و ساز سنتی‌ در جامعه‌ از یک‌ طرف‌ و زلزله‌خیزی‌ آن‌ از طرف‌ دیگر، آثار و عواقب‌ تخریبی‌ را دو چندان‌ می‌کند. این‌ در حالی‌ است‌ که‌ احتمال‌ وقوع‌ زلزله‌ در تهران‌ تا ۱۰ سال‌ آینده‌ بیش‌ از ۷۰ درصد تخمین‌ زده‌ شده‌ است‌. پنج‌ گسل‌ در شمال‌ تهران‌، نیاوران‌، جنوب‌ و شمال‌ شهر ری‌ را محاصره‌ کرده‌اند که‌ فعال‌ شدن‌ یکی‌ از آنها، گسل‌های‌ دیگر را نیز به‌ نوبه‌ خود فعال‌ خواهد کرد و عواقب‌ آن‌ بر بی‌احتیاطی‌ هیچ‌ مسئولی‌ بخشیدنی‌ نیست‌.
با وجود ۳۲ دستگاه‌ آتش‌نشانی‌ در شهر تهران‌، تنها حدود ۵ ایستگاه‌ به‌ ضوابط‌ و مقررات‌ ایمنی‌ در برابر زلزله‌ فعال‌ هستند، این‌ در صورتی‌ است‌ که‌ ایستگاه‌های‌ آتش‌نشانی‌ جزو اصلی‌ترین‌ و اساسی‌ترین‌ مراکز امدادرسانی‌ در برابر زلزله‌ به‌ شهروندان‌ هستند. تاسیسات‌ عمومی‌ و اجتماعی‌ دیگری‌ مثل‌ بیمارستان‌ها، مدارس‌، پل‌ها، تجهیزات‌ گاز، آب‌، برق‌، مخابرات‌ و بطور کلی‌ تاسیسات‌ زیربنایی‌ و روبنایی‌ در لبه‌ تهدید ناشی‌ از زلزله‌ قرار دارند که‌ لوله‌کشی‌های‌ بدون‌ ضوابط‌ و مقررات‌ زیرزمینی‌ احتمال‌ خطرات‌ را در هنگام‌ وقوع‌ زلزله‌ دو چندان‌ می‌کند. بر اساس‌ مطالعاتی‌ که‌ در خصوص‌ بافت‌های‌ فرسوده‌، تهران‌ انجام‌ شده‌، نشان‌ می‌دهد که‌ بافت‌های‌ فرسوده‌ چهار دسته‌ هستند. یک‌ دسته‌ بافت‌های‌ فرسوده‌ تاریخی‌ ارزشمند که‌ به‌ صورت‌ بناهای‌ تاریخی‌ و فضاهای‌ با ارزش‌ شهری‌ باقی‌ مانده‌ و در حال‌ حاضر نیازمند بازسازی‌ و مرمت‌ هستند. دسته‌ دوم‌ بافت‌های‌ قدیمی‌ فرسوده‌ که‌ بقایای‌ ساختار تهران‌ قدیم‌ را نشان‌ می‌دهند که‌ اکثرا فرسوده‌ شده‌ و وضعیت‌ عمومی‌ آنها نامناسب‌ است‌.
دسته‌ سوم‌ بافت‌های‌ فرسوده‌ و ناهنجارند که‌ در کیفیت‌ بسیار پایینی‌ قرار دارند و عناصر ارزشمندی‌ در آن‌ بافت‌ها یافت‌ نمی‌شوند. چهارمین‌ دسته‌ بافت‌های‌ ناکارآمد جدید هستند که‌ در عین‌ نوساز بودن‌، متاسفانه‌ به‌ دلیل‌ عدم‌ رعایت‌ اصول‌ ساختمان‌ سازی‌، بی‌دوامی‌ بناها، ناکارآمدی‌ خدمات‌ و زیرساخت‌های‌ لازم‌، فرسوده‌ محسوب‌ شده‌ و نیازمند بازسازی‌ با استفاده‌ از استانداردهای‌ لازم‌ و رعایت‌ مقررات‌ شهرسازی‌ هستند.
شهر تهران‌، شهری‌ که‌ بیشترین‌ جمعیت‌ کشور را در خود جای‌ داده‌، هیچگونه‌ تدابیر لازم‌ برای‌ مقابله‌ با انواع‌ بلایای‌ آسمانی‌ اندیشیده‌ نشده‌ است‌ و سال‌ به‌ سال‌ نیز این‌ روند ادامه‌ دارد و اکثر مسئولان‌ درجه‌ اول‌ مملکت‌ طی‌ برگزاری‌ صدها جلسه‌ و کمیته‌ کارشناسی‌، تصمیم‌ نهایی‌ در این‌ خصوص‌ اتخاذ نکرده‌ و همگی‌ به‌ اتفاق‌ بر وجود چنین‌ پیشامدی‌ واقف‌ هستند. با ملاحظه‌ چندین‌ زلزله‌ در کشور و ضرر و زیان‌های‌ وارده‌ جانی‌ و مالی‌ از جمله‌ در شهر بم‌ که‌ شاهد گورهای‌ دسته‌جمعی‌ بودیم‌ و بی‌خانمان‌ شدن‌ هزاران‌ نفر از شهروندان‌ شهر بم‌، متاسفانه‌ از این‌ گونه‌ بلایا درس‌ عبرت‌ نگرفته‌ و هیچگونه‌ راهکاری‌ در این‌ خصوص‌ پیش‌بینی‌ نشده‌ است‌.
شاید بحث‌ درباره‌ زلزله‌ و عواقب‌ آن‌، بارها از طریق‌ رسانه‌ها و نویسندگان‌ به‌ اطلاع‌ مردم‌ عزیز رسیده‌ و این‌ گونه‌ بحث‌ها زیاد خوشایند نباشد ولی‌ نگارنده‌ بر خود لازم‌ می‌داند تا در این‌ خصوص‌ اطلاعات‌ مفید و مختصری‌ به‌ اطلاع‌ شهروندان‌ برساند.
اخیرا شهرداری‌ محترم‌ منطقه‌ ۲۰ تهران‌ و شهر ری‌ نمایشگاهی‌ را به‌ عنوان‌ اسکان‌ موقت‌ زلزله‌زدگان‌ برگزار کرده‌ و با تجهیزات‌ آن‌ محل‌ به‌ انواع‌ خدمات‌ مورد نیاز و امکانات‌ ضروری‌، حرکت‌ و تفکر جدیدی‌ را در معرض‌ دید شهروندان‌ قرار داده‌، امید است‌ این‌ گونه‌ مراکز موقت‌ که‌ در جهت‌ آگاهی‌ شهروندان‌ برگزار می‌گردد بیشتر و با تجهیزات‌ و فناوری‌ روز برگزار گردد.
و در پایان‌ با بیان‌ تمام‌ مسائل‌ موجود، باید گفت‌ شاید از بزرگترین‌ گره‌های‌ موجود در کشور، مشکل‌ فرهنگی‌ و تاریخی‌ در بعد ساختمان‌ باشد. مردم‌ عزیز باید به‌ این‌ باور برسند که‌ همان‌ مصالحی‌ را تهیه‌ می‌کنند اگر بخوبی‌ با هم‌ ترکیب‌ کنند، ساختمانی‌ به‌ مراتب‌ ایمن‌تر و مقاوم‌تر خواهند ساخت‌. متاسفانه‌ سرمایه‌گذاران‌ در این‌ بخش‌ به‌ عنوان‌ مدیریت‌ اجرای‌ ساختمان‌، به‌ جای‌ حفظ‌ جان‌ شهروندان‌ به‌ فکر سودهای‌ هنگفت‌ هستند که‌ اصلا با نظام‌ اسلامی‌ و شان‌ و منزلت‌ ملت‌، سازگاری‌ ندارد.
از وزارت‌ محترم‌ مسکن‌ و شهرسازی‌ و سازمان‌های‌ ذی‌ربط‌ انتظار می‌رود با اتخاذ تدابیر لازم‌ و ارایه‌ راهکارهای‌ مناسب‌ در راستای‌ سیاست‌ دولت‌ محترم‌، نسبت‌ به‌ ارایه‌ مجوزهای‌ لازم‌ برای‌ افراد سرمایه‌گذار واقعی‌ و نظارت‌ کامل‌ بر این‌ گونه‌ ساخت‌ و سازها، افراد کم‌درآمد و مستضعف‌ جامعه‌ را در جهت‌ خانه‌دار شدن‌ حمایت‌ کنند و از مدیران‌ کارآمد و مجرب‌ جامعه‌ که‌ به‌ نحوی‌ جایشان‌ در مدیریت‌ها خالی‌ است‌ استفاده‌ شود تا ان‌شاءالله‌ نه‌ تنها در بخش‌ مسکن‌، در بقیه‌ بخش‌ها نیز شاهد شکوفایی‌ و رشد و توسعه‌ خواهیم‌ شد.

نجف‌ محمودی‌ (دانشجوی‌ دوره‌ دکتری‌)
منبع : روزنامه اعتماد