نیم قرن روی تشک زرد

اگر به گورستان ظهیر الدوله می روید، فقط دنبال پیدا کردن مقبره فروغ فرخزاد نباشید. بزرگان زیادی در آن گورستان دوران آرامش ابدی را می گذرانند که شاید شما اصلا نام آن ها را نشنیده باشید. برای همین وقتی بین مقبره ها قدم می زنید مواظب باشید اشتباهی پایتان را روی سنگ قبرها نگذارید. حواستان هم به نام روی سنگ ها باشد.
شاید اتفاقی نام «جهانبخت توفیق» را روی یکی از آن ها ببینید. او یکی از کشتی گیران بزرگ تاریخ کشتی ایران است. اصلا چرا حاشیه برویم.
او کسی است که اولین مدال طلا ی مسابقات جهانی کشتی را برای ایران گرفته و او پیش از نیم قرن پیش، در مسابقات ۱۹۵۴ توکیو، توفیق در ۶۷ کیلوگرم قهرمان جهان شد. حالا اینکه چرا اصلا در کشتی ایران نامی از او به میان نمی آید، شاید باید افسوس خورد. او سال ۱۳۴۹ در حالی که هنوز چهل سالش نشده بود به خاطر عارضه یرقان در بیمارستان سلطنتی لندن در گذشت. برای اینکه بفهمید کشتی گیران آن سال ها از چه قشر جامعه بودند، توفیق گزینه مناسبی است. او به صورت موازی با کشتی تحصیلا تش را درلندن دنبال می کرد و حتی مدرک مهندسی الکترومکانیک گرفته بود.
مهندس توفیق که مدیر کل طرح و برنامه وزارت اقتصاد بود، اولین طلا ی ایران را پنج سال پس از آغاز مسابقات جهانی به گردن آویخت. شاید اولین جرقه در آغاز دوران طلا یی کشتی در ایران بر گردد به مسابقات جهانی ۱۹۶۱ یوکوهاما زمانی که آقای تختی، امامعلی حبیبی، محمد علی صنعتکاران، منصور مهدیزاده و محمد ابراهیم سیف پور برای ایران طلا گرفتند. به هر حال کسب ۵ مدال طلا برای ایران در مسابقات آن سال در وضعیتی اتفاق افتاد که در پانزده سال گذشته، در پانزده دوره مسابقه جهانی تنها چهار مدال طلا گرفته بود. شاید با جرات بتوان اعضای آن تیم را طلا یی ترین نسل کشتی ایران به حساب آورد; کسانی که این ورزش را بین مردم ایران به محبوبیت رساندند.
این پنج کشتی گیر در کنار عبدالله موحد و ابراهیم جوادی که در کمتر از پنج سال بعد به جمع آن ها اضافه شدند، درعرض ۱۰ سال برای کشتی ایران بیست مدال طلا ی جهانی به ارمغان آوردند.در این بین عبدالله موحد با ۵ مدال طلا در ۵ سال پشت سر هم یک رکورد جاودانه در دنیای کشتی به جا گذاشت. هر چند که ابراهیم جوادی در مسابقات جهانی ۱۹۷۲ هم طلا می گرفت، به رکورد ۵ طلا در ۵ سال موحد هم می رسید. به هر حال کافی است بدانید بیست مدال طلا ی این هفت نفر که در فاصله ۱۰ سال به نام ایران ثبت شد، در مقایسه با چهل و چهار مدال طلا ی تاریخ کشتی ایران واقعا چشمگیر است. البته باید واقع بینانه تر برخورد کنیم. در آن سال ها کشتی بین مردم دنیا هم محبوبیت داشت. هنوز کسی فراموش نکرده مسابقات جهانی ۱۹۵۷ استانبول به خاطر استقبال مردم در استادیوم فوتبال «مدحت پاشا» برگزار شد.
در آن مسابقات سی و پنج هزار تماشاگر ترک به استادیوم می آمدند تا مسابقات کشتی را روی تشک هایی که روی زمین چمن ورزشگاه پهن شده بود، تماشا کنند. اصلا چرا سراغ ترکیه می رویم.هنوز کسی فراموش نکرده که مسابقات جهانی ۱۹۷۳ تهران با چه استقبالی از مردم مواجه شد. مسابقاتی که چند صد متر بالا تر از چهار راه کالج در مکان فعلی ورزشگاه حیدر نیا آغاز شد و هر روز پانزده هزار تماشاگر را به آن منطقه از تهران می کشاند. در آن روزها کشتی بین مردم ایران از فوتبال هم محبوب تر بود. باور نمی کنید؟ پس باید از زبان پیرمردها بشنوید که چه طور قید تماشای دربی شهریور ۵۲ را زدند و رفتند چهار راه کالج کشتی ببینند. اصلا برای همین است که تاریخی ترین دربی تاج و پرسپولیس، در وضعیتی ۶ بر صفر به نفع قرمزها تمام شد که ۴۰ هزار نفر تماشاگر در استادیوم تازه تاسیس آزادی حضور داشتند.
در آن روز منصور برزگر سر ساعت بازی استقلا ل- پرسپولیس باید در فینال ۷۴ کیلوگرم با روسلا ن آشور علی اف کشتی می گرفت. پس اصلا عجیب نبود که جوانان تهرانی در آن روز سه دسته شوند; گروهی که برای تماشای کشتی برزگر به ورزشگاه حیدرنیای کنونی رفتند.
گروهی که به قهوه خانه های محل رفتند تا کشتی برزگر را مستقیم از تلویزیون تماشا کنند و گروهی که برای تماشای دربی به استادیوم آزادی رفتند. البته کافی بود در استادیوم آزادی باشید تا ببینید که همه آن ها هم رادیو به گوششان می چسباندند تا بفهمند برزگر چه کار کرده. به هر حال آن روز تلویزیون دولتی ایران هم به جای اینکه تیم فیلمبرداری خود را به استادیوم آزادی بفرستد، تمام اکیپ خودش را فرستاد سر مسابقات جهانی کشتی و اصلا برای همین تصاویر به جا مانده از دربی تاریخی تهران کاملا آماتور فیلمبرداری شده. به هر حال در آن روز که پرسپولیس تاج را شش تایی کرد، برزگر هم آشور علی اف را با شش پوئن برد.
در آن مسابقات محسن فره وشی هم برای ایران طلا گرفت تا آن شب جشن کشتی دوستان با دعوا و کتک کاری تماشاگران تاج و پرسپولیس در میدان فردوسی تمام تهران را به هم بریزد. البته اگر نخواهیم در اتفاقات ریز و درشت آن سال مسابقات جهانی کشتی غرق شویم، آن مسابقات یک گلوگاه تاریخی برای ایران هم به حساب خواهد آمد. شاید باورکردنی نباشد اما دوران طلا یی کشتی ایران در آن ۱۰ سال مسابقات ۱۹۷۳ تهران به پایان رسید. سند می خواهید؟
اینکه در فاصله شانزده سال پس از آن مسابقات کشتی گیری از ایران نتواند مدال طلا ی مسابقات جهانی کشتی را مال خود کند، احتمالا سند معتبری خواهد بود. پس از آن طلا ی شیرین منصور برزگر تا سال ۱۹۸۹ کسی نتوانست برای ایران طلا بگیرد. تا اینکه علیرضا سلیمانی در ۳۳ سالگی در مسابقات ۱۹۸۹ سوئیس در ۱۳۰ کیلوگرم که جذاب ترین وزن کشتی برای تماشاگران هم بود، در فینال به اسب پنسیلوانیا خورد. همان بوریس بوم گارتنر رویایی.
سلیمانی آن کشتی را برد. آن شب در اخبار شبکه اول سیما به تصویر اینکه خبر قهرمانی سلیمانی اشتباه است، حرف از قهرمانی نزدند. هر چند که پس از بازگشت علیرضا سلیمانی حسابی از شرمندگی غول ۱۳۵ کیلوگرمی درآمدند. خودروی رنویی که از سوی دولت وقت به او هدیه شد، تا سال ها بین مردم دهان به دهان می چرخید و بانی خنده ملت می شد.سلیمانی اصلا در آن ماشین جا نمی شد و برای همین آن را با یک پیکان عوض کرد.
● دوران جدید در کشتی
قهرمانی سلیمانی در آن سال آغازگر دوران جدیدی در کشتی ایران بود. دورانی که ستاره های آن مجید ترکان و امیر رضا خادم واکبر فلا ح و رسول خادم و محمد طلا یی بودند. آن ها در فاصله شش سال از وارنای ۱۹۹۱ تا کراسنویارسک ۱۹۹۷ پنج مدال طلا برای کشتی ایران گرفتند اما حیف که این بار کشتی نمی توانست زیر وزن غول فوتبال قد علم کند.
با وجود اینکه هجده هزار نفر برای تماشای مسابقه به سالن دوازده هزار نفری آزادی می رفتند اما کافی بود که یک بازی از لیگ آزادگان در استادیوم صد هزار نفری انجام شود تا همه سالن کشتی را به مقصد ورزشگاه دیوار به دیوار ترک کنند. البته فراموش نشود که به خاطر صعود تیم ملی ایران به جام جهانی ۱۹۹۸ جو آن روزهای ایران کاملا فوتبالی بود و در سالن کشتی هم تماشاگران استقلا ل و پرسپولیس علیه هم شعار می دادند و حتی پس از پیروزی هر کشتی گیر در سالن موج مکزیکی راه می انداختند.
به هر حال آن سال ها هم کشتی جلوی فوتبال روسفید شد.
علیرضا دبیر در ۲۰ سالگی کشتی گیر متقلب ترک را شکست داد و قهرمان شد. هارون دوغان که در مسابقات ۹۸ با بدن چرب شده کشتی می گرفت، به دبیر باخت. علیرضا حیدری با تشویق هجده هزار تماشاگر ایرانی طلا گرفت. بماند عباس جدیدی هم که با دوبنده های نخ نمای خودش توانست ملوین داگلا س آمریکایی را ببرد و قهرمان شود. در آن مسابقات غلا مرضا محمدی هم برنز گرفت تا ایران به سومین قهرمانی در مسابقات جهانی کشتی آزاد برسد. پیش از آن ایران در مسابقات ۱۹۶۱ یوکوهاما و ۱۹۶۵ منچستر قهرمان دنیا شده بود و واقعا برای ایران افت داشت که با این همه کشتی گیر سی و هفت سال تنها دو بار قهرمان شود.
چهار سال پس از آن هم ایران در مسابقات ۲۰۰۲ تهران با طلا ی حاجی زاده و برنز علیرضا رضایی یک بار دیگر به قهرمانی رسید تا تعداد قهرمانی ها به چهار برسد. اگر از شنیدن این آمار احساس غرور می کنید، پیشنهاد می کنیم یک راست بروید سراغ افتخارات روسیه در مسابقات جهانی. آن ها ۲۷ سال در مسابقات قهرمانی جهان، قهرمان شده اند که تقریبا هفت برابر ایران می شود. آن ها در مسابقات جهانی ۳۰۶ طلا ، ۱۱۴ نقره و ۹۳ برنز گرفته اند. می خواهید این آمار را با مدال های تاریخ کشتی ایران مقایسه کنیم؟ ۴۴ طلا ، ۴۱ نقره و ۳۸ برنز. با این حساب از این به بعد باید کمی در مصرف عبارت « ایران مهد کشتی» دنیاست، صرفه جویی کنیم. هر چند که وضع کشتی آزاد هم در چند سال گذشته چندان تعریفی ندارد. پس از طلا ی حاجی زاده، در ۲۰۰۲ تهران در عرض چهار سال تنها مراد محمدی توانست برای ایران یک طلا بیاورد.در این سال ها کمتر کسی حواسش به کشتی است.
اگر هم کسی دنبال کشتی است و می رود مسابقات لیگ را در سالن هفت تیر تهران تماشا کند، یا خودش کشتی گیر است یا اصلیت اش مازندرانی است. به هر حال دیگر دوران محبوبیت کشتی در دنیا رو به زوال است. در سال های گذشته حتی بحث حذف شدن کشتی از مسابقات المپیک هم پیش کشیده شده که خوشبختانه هنوز جدی روی آن کار زوم نکرده اند.
در این بین فیلا هم برای اینکه کشتی را بین مردم جذاب تر کند، هر سال قانون بازی را عوض می کند. در این چند سال به قدر تمام تاریخ کشتی قانون این ورزش عوض شده. دایره این تغییرات به قدری زیاد است که حتی بسیاری از مردم کشتی بین ایران هم الا ن دقیقا نمی دانند کشتی در چند وقت انجام می شود.اصلا کمر تو کمر برا ی چیست و قضیه آن سکه ای که دارو می اندازد از آب می خورد. به هر حال فیلا چهار سال پیش هم یک بار مسابقات زنان و مردان را روی تشک های کنار هم برگزار کرد تا شاید این ورزش برای مردم دنیا جذاب تر شود. اما اتفاقی که افتاد، نتیجه عکس داشت.
با این حساب چیزی که آدم را برای مهجور ماندن کشتی در مهد اساطیری این ورزش نگران می کند، شکست کشتی گیران ایرانی در مسابقات چند سال گذشته است نه کتاب قانون کشتی که دیگر چند ماه یکبار آن را عوض می کنند.
شاید اصلا باور نکنید ولی دیگر باید به این حقیقت تلخ تن دهید که ایران در مسابقات کشتی آزاد قهرمانی جهان در عرض هفت سال گذشته تنها دو مدال طلا گرفته. حالا برای اینکه بفهمید چه فاجعه ای در کشتی آزاد اتفاق افتاده کافی است بدانید که در مسابقات ۲۰۰۷ باکو تنها یک نقره و یک برنز به ایران رسیده تا ایران حتی پایین تر از کوبا و اوکراین و ازبکستان با کسب ۱۹ امتیاز تیم هفتم مسابقات جهانی لقب بگیرد.
در باکو از هفت کشتی گیر آزاد ایران، چهار کشتی گیر حتی بین ۱۰ کشتی گیر برتر وزن خودشان هم نبودند و اصلا فاجعه تر از اینکه یک کشور آسیایی دیگر در مسابقات جهانی بالا تر از ایران بایستد، متاسفانه باید اعتراف کرد که دیگر کشتی ورزش ما نیست. وقتی از هفت کشتی گیر روسی، شش نفر در مسابقات باکو طلا می گیرند و بدترین نتیجه آن ها کسب مدال برنز است دیگر باید حساب کار خودمان را بکنیم. ۵۳ سال پیش وقتی جهانبخت توفیق اولین مدال طلا ی ایران درمسابقات جهانی را به گردن انداخت، اصلا نمی توانست تصور کند که مراد محمدی کاپیتان تیم ملی کشتی آزاد در اولین مسابقه خودش در باکو ببازد.

نویسنده : امیر طاهر حسین خان

منبع : روزنامه مردم سالاری