راه درازی در پیش داریم

به دلیل افزایش بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی در كشورمان، توجه به جنبه‌های اپیدمیولوژیك عوامل خطر ساز این بیماری‌ها و عوامل موثر در پیشگیری، كاملا ضروری و منطقی به نظر می‌رسد. بدون شك، تغذیه صحیح، سنگ زیر بنایی مهمی هم در پیشگیری و هم در درمان بیماری‌های قلبی عروقی می‌باشد.
مصرف انواعی از روغن‌ها كه شامل روغن‌های اشباع شده (جامد) و چربی‌های نوع ترانس می‌باشد، احتمال بروز بیماری آترواسكلروز یا كاهش انعطاف‌پذیری جدار عروق كرونر و كاروتید را افزایش می‌دهد. هم اكنون در اغلب كشورهای دنیا، موضوع تغییر شیوه تغذیه نادرست مردم و نیز سیاستگذاری صحیح جهت عرضه محصولات سالم‌تر، هدف عمده سازمان‌های پیشرو در سلامت و نیز دست‌اندركاران بهداشت و سلامت عمومی جامعه می‌باشد.
اطلاعات مربوط به مصرف اسیدهای چرب نوع ترانس و اسیدهای چرب اشباع و ارتباط آن با افزایش سطح سرمی كلسترول و نیز افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی، در طی ۱۰ سال اخیر، بسیار گسترد‌ه‌تر شده است.
در مطالعه‌ای كه اخیرا در یكی از معتبرترین مجلات پزشكی دنیا به چاپ رسید، براهمیت حذف اسیدهای چرب ترانس از محصولات تولیدی كارخانه‌ها جهت كاهش احتمال بروز بیماری عروق كرونر تاكید فراوان شده است.
مهم‌ترین اسید چرب طبیعی موجود در گیاهان مانند سویا، آفتاب‌گردان و ذرت، اولئیك اسید است. این اسید چرب طی فرآیند هیدروژناسیون كه منجر به جامد یا نیمه جامد شدن روغن می‌گردد به اسید چرب ترانس تبدیل می‌گردد. ثابت شده است كه مصرف اسید چرب ترانس، منجر به افزایش سطح LDL كلسترول خون و كاهش سطح HDL كلسترول خون و نیز افزایش نسبت LDL به HDL در سرم می‌گردد.
این تغییرات در طولانی مدت یكی از مهم‌ترین فاكتورهای خطرساز جهت تنگی عروقی كرونر می‌باشد. برعكس، چربی‌های نوع غیراشباع تك‌گانه و چندگانه، منجر به كاهش سطح LDL و افزایش HDL سرم می‌گردند كه اثرات پیشگیری كننده در تنگی عروق كرونر و كاروتید دارد. پس از به دست آمدن و اثبات اطلاعات فوق، تمام كارخانه‌های تولید روغن در كشورهای اروپایی، موظف به حذف اسیدهای چرب نوع ترانس از تولیدات خود شدند. سایر كشورهای دنیا از جمله كشورهای آسیایی و كشورهای آمریكای لاتین نیز به تدریج به سمت این هدف، حركت می‌كنند.
در كشور ما در سال‌‌های اخیر، گام‌های مهمی برای بهبود میزان و نحوه مصرف چربی‌ها و عرضه محصولات سالم‌تر برداشته شده است، اما با توجه به سیر افزاینده بروز بیماری‌های قلبی - عروقی و نیز جوان بودن بافت جمعیتی كشورمان، هنوز راه طولانی تا رسیدن به وضعیت مطلوب باقی است. هنوز هم عمده مردم كشور ما از روغن‌های جامد كه حاوی نوع ترانس اسید چرب می‌باشند، استفاده می‌كنند و هنوز هم بسیاری از محصولات غذایی آماده ما را در رستوران‌ها و فروشگا‌ه‌های مواد غذایی، دارای درصد زیادی از اسیدهای چرب ترانس و اسید چرب اشباع است.
مجموعا چنین به نظر می‌رسد كه برای یك رژیم غذایی مناسب، چه در مورد كسانی كه به نوعی از بیماری‌ عروقی مبتلا بوده‌اند و تحت درمان می‌باشند و نیز افراد سالم جامعه آگاهی از نوع روغن مصرف شده در غذای روزانه ضروری است و در مواقعی كه چنین آگاهی وجود ندارد، به ویژه در مورد بیماران عروقی باید از مصرف مواد غذایی مورد نظر اجتناب شود. با استفاده از مواد غذایی مناسب و جانشین به جای چربی‌ها و محدود كردن دریافت حداكثر ۲۰ درصد از كل كالری روزانه از چربی‌ها، می‌توان در كاهش جدی عوارض ناشی از روغن‌های نامناسب، اقدام نمود.
از همین جا توصیه می‌گردد كه نظارت كامل‌تری در تهیه مواد غذایی به ویژه برای رستوران‌ها و كلیه اداراتی كه حداقل یك وعده از غذای مصرفی پرسنل خود را تهیه می‌نمایند، صورت پذیرد. در عین حال امكان استفاده از روغن‌های مناسب (روغن‌های غیر اشباع با ایزومر ترانس پایین) برای پخت مواد غذایی نزد خانواده‌ها و سایر آشپزخانه‌هایی كه مواد غذایی را آماده مصرف می‌نمایند، فراهم گردد. با چنین برنامه‌ریزی گسترده‌ای می‌توان، در درازمدت شیوع بیماری‌های عروقی را كاهش داده و شدت عوارض ناشی از بیماری‌های عروقی را نیز كم نمود.
بی‌شك نقش تغذیه و رفتار صحیح غذایی در درمان بیماری‌های عروقی غیر قابل انكار است و مدیریت بهداشتی و درمانی جامعه با تكیه بر افزایش آگاهی اجتماعی از عوارض و مضرات روغن‌های نامناسب و ترغیب و تسهیل استفاده از روغن‌های مناسب در سبد خانواده، می‌تواند تاثیر به سزایی در سلامت تك تك افراد و بنابراین كل جامعه داشته باشد.
امید آنكه با توجه بیشتر به جنبه‌های سلامت عمومی جامعه و سیاست‌گذاری‌های صحیح در راستای تغییر شیوه تولید محصولات غذایی و عرضه صحیح آنها به مردم، بتوانیم با علم و آگاهی بیشتر و ثبات قدم، جهت ارتقای سلامت جامعه گام برداریم.‌

دكتر مسعود قاسمی، متخصص قلب و رئیس انجمن آترو اسكلروز

منبع : روزنامه سلامت