فصل بازاندیشی در کسب و کار بانکی

در گذشته یافتن سوژه‌ای برای نوشتن در خصوص مسائل بانكی كشور كار چندان دشواری نبود. این سوژه‌ها بر اساس برنامه‌ها، عملكردها در قالب نقد و بررسی، پیشنهاد و بیان تجربیات، موضوع یادداشت‌های صفحه بانك و بیمه می‌شد.
اما چندی است با مطرح شدن مسائل مربوط به كاهش نرخ سود اگر چه این مساله خود به سوژه‌ای برای یادداشت‌ها و نظرات تبدیل شده اما تمامی سوژه‌های دیگر را تحت تاثیر خود قرار داده است. این یادداشت شاید به نوعی پیشنهادی باشد برای رهایی از این سوژه و پرداخت به دیگر موضوعات بانكی.
تردیدی نیست كه مساله كاهش نرخ سود بانكی با توجه به سهم خود در درآمد بانك‌ها، بخش قابل‌توجهی از فعالیت بانك‌ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این تاثیرات به اندازه‌ای است كه در برخی از نظرات و تحلیل‌ها حتی صحبت از ورشكستگی بانك‌ها هم به میان رفته است. این موضوع البته تنها به بانك‌ها محدود نمی‌شود. اقتصاد كلان كشور به نوعی وابسته به تصمیمات درست یا نادرستی است كه در این مورد اتخاذ می‌شود و بانك‌ها هم به عنوان یكی از عناصر حیاتی این ارگانیسم از كلیت نظام اقتصادی تاثیر می‌پذیرند. بی‌شك هیچ كدام از تصمیم‌سازان در تخیل خود هم به حذف و نابودی این عضو حیاتی نمی‌اندیشند. هر چند اتخاذ تصمیمات نادرست می‌تواند به آن لطمه و صدمه بزند. اما این عضو حیاتی نظام اقتصادی هم نباید منفعلانه حیات خود را در گرو تصمیمات سیستم بداند. بلكه باید با توجه به نقش تاثیرگذار خود، ضمن از سرگذراندن این مساله، حیات و رشد خود و سیستم اقتصادی را تداوم بخشد. باید پذیرفت كه بخشی از انرژی باید معطوف به این مساله و راهكارهای اساسی حل آن شود اما بی‌شك نه تمام توان و انرژی، در این میان چند نكته قابل طرح و بررسی است كه در ادامه بدان خواهیم پرداخت.
۱) اولین نكته اینكه نباید فراموش كنیم كه بسیاری از خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها در زمان‌های بحرانی ظهور می‌كنند و منشا تحولات ارزشمند می‌شوند. شاید این بحران‌ها جدای از ماهیت تهدیدی خود فرصت‌هایی را در دل خود نهفته داشته باشند. فرصت‌هایی كه بانك‌های كشور را به جای تغییرات به سمت تحولاتی اساسی سوق دهند. تحولات مثبت و سازنده‌ای كه نهایتا نظام اقتصادی كشور را به مقاصد خود با سلامت و سرعت بیشتری رهنمون كند.
۲) نكته دوم و مهم اینكه این اتفاق ما را به بازاندیشی در خصوص ماهیت كار بانكی وا می‌دارد. مگر می‌توان باور كرد كه با یك تصمیم، بانك‌ها به مرز نابودی و فنا برسند؟! شاید این موضوع نشان‌دهنده ضعفی در ساختارها باشد. در كنفرانسی با حضور یكی از مدیران ارشد HSBC عنوان شد كه در بحران مالی شرق آسیا این بانك در شعب خود نهایتا سودآور بوده است. معنی این تجربه آن است كه این بانك توانسته با ساختاری درست و منعطف حتی در بحران‌های مالی به سودآوری برسد. اگر این بانك تنها به چند فعالیت و خدمت بسنده می‌كرد و خود را تسلیم محض بحران‌ها و نابسامانی‌ها می‌دید آیا می‌توانست تداوم حضور و بقای خود را توجیه كند؟ البته این موضوع در كشور ما به نوعی حاد‌تر و اساسی‌تر هم هست. نباید فراموش كرد بانك‌ها امروز شركت‌های خدماتی‌اند. در این یادداشت مجال بررسی و كنكاش در خصوص ماهیت كارهای خدماتی نیست اما با قبول این پیش‌فرض كه ارائه تسهیلات از محل اندوخته‌ها هم نوعی خدمت است آیا می‌توان بالای ۷۰درصد درآمد بانك را منحصر به این خدمت كرد و در كنج عافیت نشست؟ آیا می‌توان با كم كاری و عدم خلاقیت برای یافتن راهكارهای درآمد آفرین به چند روش معمول و متداول دل بست وامید رشد و بقا داشت؟ اگر چنین اتفاقی افتاد آن گاه با یك مصوبه و بحران كار به تعطیلی بنگاه خواهد رسید.
بانك‌ها نیازمند یك بازاندیشی در فلسفه وجودی خود هستند. بانك‌ها تنها تامین كننده منابع مالی از دید شركت‌ها نیستند. بانك‌ها تنها محلی برای نگهداری پس‌اندازهای مردم نیستند. بانك‌ها تنها جذب منابع و مصرف منابع نمی‌كنند. بانك‌ها خدمت ارائه می‌كنند. خدمت‌هایی كه هر كدام درآمدهایی نصیب بانك می‌كنند. با داشتن چنین بسته‌ای از خدمات و با نوآوری و به روز رسانی آن بر اساس نیازها و موقعیت‌ها است كه رشد و بقا امكان پذیر خواهد بود.
اگر چنین مساله و بحرانی پیش نمی‌آمد معلوم نبود تا كی در آرامش جذب و مصرف منابع بسر می‌بردیم و خود را بی نیاز از نوآوری در كسب و كار خود در عرصه بانكداری می‌دانستیم. پیشنهاد این یادداشت آن است كه از فرصت‌های نهفته در این تهدید بهره گیریم. به ماهیت كسب و كار خود نظر افكنیم و ضمن بازانگاری در مفهوم آن به خلق راهكارهای نو روی آوریم و با ارائه مجموعه‌ای از راه‌حل‌های جامع ضمن حل نیازها و خواسته‌های مشتریان رشد و بقای خود را در عرصه كسب و كار تضمین كنیم.
فردا روز با شدت گرفتن رقابت، بانك‌هایی به راستی زنده خواهند ماند كه به این بازانگاری توجه و اهتمام جدی مبذول دارند. به هر طریق مسلم آن است كه كسی به فكر تعطیل كردن بانك خود نیست. برای كار اولین گام همین بازانگاری در ماهیت كار خدمات در عرصه بانكداری است.

احسان باقری

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد