دختران جوان و پیروی ازمد

توجه نوجوانان و جوانان، بویژه دختران، نسبت به ظاهر و لباس و آرایش خویش، بیش از هر گروه دیگر است و بسیاری از دختران و زنان جوان تمایل دارند از مد روز پیروی كنند.
صرفنظر از اینكه این امر خوب یا بد است ضرورت دارد به دلایل این موضوع بپردازیم. به نظر می رسد گاهی منافع اقتصادی تولید كنندگان بزرگ پارچه و پوشاك، بویژه در كشورهای صنعتی غرب ، باعث رواج مدهای نوین توسط عاملان آنان می شود. آنان برای كسب سود بیشتر، می خواهند تولیدات خود را به فروش برسانند و به همین منظور باید پوشاك قبلی را كه مردم خریده اند و كهنه هم نشده است از بازار خارج كنند. بنابراین با عرضه مدهای جدید پارچه و لباس و كیف و كفش و تعیین یك رنگ متفاوت به عنوان رنگ سال، مصرف كاذب به وجود می آورند.
این تولید كنندگان بزرگ و عوامل تبلیغاتی آنان به صورتی اقدام می كنند كه عدم پیروی از مد به معنای نداشتن سلیقه و فهم و آگاهی و شخصیت تلقی شود. در نتیجه می بینیم كه خرد و كلان و پیر و جوان و فقیر و غنی هر سال به رنگ و هیأت نوینی درآورده می شوند.
البته این تنها عامل رواج مدهای جدید نیست. دیده شده است كه حتی در قبایل بدوی نیز كه بحثی از سرمایه و سودطلبی نیست هم مدهای جدید آرایش و زینت آلات و پوشاك هرچندگاه رواج می یابد. بنابراین عوامل روانشناختی و فردی هم می تواند در پیروی از مدهای نو دخیل باشد.
آورده شد كه نوجوانان و جوانان بیش از گروه های سنی دیگر تابع مد هستند. دلیل این امر ، جست وجوی هویت در این دوران است. نوجوان با بحران شناخت هویت روبروست. او می خواهد دریابد كیست؟ در كجای جهان پهناور جای دارد؟ چه نوع فردی باید باشد؟ چه دوستانی را برگزیند؟ و به چه شغلی مشغول شود؟
فرایند كسب هویت باید از محیط صمیمی خانه آغاز شود كه در آن پدر، سرمشق پسر، و مادر سرمشق دختر قرار می گیرد. این روند سپس از طریق آموزگاران و دبیران شایسته و بزرگان جامعه باید ادامه یابد. اگردر هریك از این مراحل نقصی باشد ، یعنی پدر، مادر ، آموزگار و ... نتوانند سرمشق كودك و نوجوان برای همانندسازی قرار گیرند، آنگاه نوجوان دچار احساس بی هویتی می شود و برای حل این بحران می كوشد با تقلید از ظاهر افراد و گروههاخود را با آنان همانند و به این نحو كسب هویت نماید.
با این هویت قالبی، او به ظاهر بحران هویت را برای خود حل می كند.
پس برای برخی نوجوانان ، پیروی از مد خاص چه از نظر پوشاك، چه از نظر رفتار و چه از نظر گفتار به معنی تلاش برای كسب هویتی است كه نتوانسته اند آن را به طور بهنجار در خانه، مدرسه، یا اجتماع به دست بیاورند. از این روست می بینیم كه شیوه ویژه رفتار یا گفتار یا آرایش موی سر، یا پوشاك بین گروهی از نوجوانان باب می شود. آنان می خواهند به این نحو ویژگیهای یك گروه خاص را تقلید كنند تا جزو آنان محسوب شوند و خود را تنها و بی هویت احساس نكنند.
گاهی تقلید از مدهای غریب و نابهنجار كه مورد مخالفت والدین و دیگر بزرگترها قرار می گیرد ، نماینده تمایل نوجوانان ـ چه پسر و چه دختر ـ برای لجاج با والدین است. او می خواهد اعتراض و سركشی خود را علیه والدین به صورتی غیرمستقیم نشان دهد و به این ترتیب ارزشهای مورد احترام آنان را با ظاهر و رفتار خود نقض می كند. در این موارد بدون دست زدن به خشونت یا اقدام به نصیحت ، پدر و مادر باید علت طغیان فرزند را علیه خویش كشف كنند. عموماً در این موارد در نحوه پرورش كودك و در رفتار پدر و مادر نقصی وجود داشته است. بدین معنی كه نتوانسته اند با ابراز توجه و محبت واقعی كودك را به سوی خود و ارزشهای مورد احترام خودجلب كنند بلكه احیاناً با بی توجهی یا سختگیری یا توقع بیش از توان كودك و نوحوان، یا تحقیر و توهین به او روحیه عناد و دشمنی را در فرزند پرورده اند.
گاهی بدآموزی از سوی خود والدین ممكن است عامل پیروی نوجوانان از مدهای نامناسب باشد. اگر مادر شخصاً به طور مرتب از مدهای نامناسب تقلید كند و به عذر اینكه من بزرگ هستم و برایم عیبی ندارد، كار خویش را توجیه كند باید مطمئن باشد دخترش هم چون او رفتار خواهد كرد.
گاهی رسانه های تصویری از جمله سینما و تلویزیون هم نقش مهمی در ترویج مدهای جدید و گاهی نامناسب دارند و عموماً این كار به صورت غیرمستقیم و نه تبلیغ مستقیم انجام می گیرد.
دیدگاه جامعه درباره دختران جوان نیز نقش مهمی در سوق دادن آنان به سوی مدهای جدید ایفا می كند. اگر جامعه مهمترین نقش یك دختر جوان را یافتن شوهر بداند،در آن صورت دختران جوان برای یافتن شوهر با یكدیگر به رقابت می پردازند و هر یك می كوشند با ظاهر آراسته تر و پرزرق و برق تر نظر خواستاران بالقوه را جلب كند. در واقع این دختران به صورت كالایی جلوه گر می شوند كه برای جلب خریدار باید بسته بندی جالبی هم داشته باشند و این البته برخلاف شأن انسانی زنان است.
در هر حال تمایل طبیعی نوجوانان وجوانان برای تازه جویی نیز باید مورد احترام قرار گیرد. مخالفت قاطع با این نیاز سبب شكستن روحیه نوجوان یا رشد عصیانگری در او خواهد شد.حتی در صورتی كه نوجوان به دنبال مدهای نابهنجار و نامناسب باشد، خشونت چاره كار نیست.
زیرا نوجوان تا زمانی كه ترس از تنبیه باشد عملی را انجام نمی دهد اما اگر زور به كنار رود آنگاه نوجوان هم كه در اصل برای ترك آن عمل مجاب نشده بود دیگر بار به سوی آن كار خواهد رفت.
راه چاره این است كه با ملایمت از او بخواهیم روش نابهنجار را كنار بگذارد و در همان حال روش درست و مد مناسب را هم به وی آموزش دهیم و دلایل خود را هم برای او توضیح دهیم. نوجوانی كه حس كند نه به دلیل فشار، بلكه به خواست خود این كار را انجام داده است حتی اگر فشاری هم در كار نباشد شیوه درست را رها نخواهد كرد.

دكتر فربد فدایی ـ روانپزشك

منبع : روزنامه ایران