اسرائیل پس از شارون

خون ریزی شدید مغزی و هشت ساعت عمل جراحی، او را برای همیشه از صحنه سیاست اسرائیل کنار گذاشت. تأثیرات خروج شارون از عرصه سیاست اسرائیل و خاورمیانه مانند پیامدهای مرگ عرفات در سال ۲۰۰۴، قابل توجه و گسترده است. شارون در یک نظام پارلمانی در قدرت بود و جانشین او هم در چارچوب همین نظام انتخاب می شود.
اقدامات شارون در ماه های اخیر عرصه سیاست در اسرائیل را تکان داد. او ابتدا تصمیم جنجالی خروج از غزه را عملی کرد و بعد حزب سنتی خود را ترک کرد تا حزبی جدید و میانه رو تشکیل دهد. قرار بود در سال ۲۰۰۶ از کرانه باختری هم عقب نشینی کند. این کارها از برنامه های معمول احزاب سیاسی در اسرائیل نیست و هر کدام آن می تواند جنجالی بزرگ به همراه داشته باشد. این اقدامات بازتابی از دیدگاه شخص شارون بود که می گفت صلح باید بدون مشارکت فلسطینی ها به دست آید و تأکید می کرد که اسرائیل در این راه شریک صلحی ندارد. وقتی حزب لیکود که خود شارون از بنیان گذاران آن بود، در برابر این اقدامات مقاومت کرد، او حزب جدیدی به نام کادیما تشکیل داد و مطمئن بود که با این حزب جدید در انتخابات بعدی به پیروزی می رسد. کادیما از همان ابتدای تشکیل شدن، شخصیت هایی را از دو طیف راست و چپ در اسرائیل از جمله شائول موفاز و شیمون پرز را به خود جذب کرد. بعد از تشکیل حزب کادیما تحلیل گران می گفتند این حزب یک حزب یک نفره است و اگر نتیجه ای در انتخابات به دست آورد نتیجه ای است که شارون به دست آورده است. اما نظرسنجی های روزهای اخیر نشان می دهد کادیما بدون شارون هم بیشترین آراء را در انتخابات آینده اسرائیل به دست خواهد آورد.
ایهود الموت ۶۰ ساله نزدیکترین متحد سیاسی شارون در سالهای گذشته، اکنون به عنوان نخست وزیر موقت تا زمان انتخابات در ۲۸ ماه مارس منصوب شده است. این شهردار سابق راستگرای بیت المقدس مانند شارون اخیراً تغییر جهت داده و دیدگاه های میانه پیدا کرده است. او اولین سیاستمدار اسرائیلی بود که به دنبال شارون حزب لیکود را ترک کرد و به کادیما پیوست. اولمرت در جایگاه رابط شارون با افکار عمومی هم عمل می کرد و نظرات و طرح های نخست وزیر را پیش از تبدیل شدن به سیاست مدوّن با مردم در میان می گذاشت. او زمانی از ساخت شهرک های یهودی نشین در کرانه باختری و غزه حمایت می کرد اما اکنون بر این باور است که اسرائیل در مقابل تهدید روبه رشد جمعیتی فلسطینیان فقط می تواند به عقب نشینی از بخش هایی از کرانه باختری و تضمین در اکثریت قرار گرفتن یهودیان در ضلع غربی دیوار حائل در کرانه باختری اکتفا کند.
اولمرت از کاریزما و محبوبیت شارون در میان اسرائیلی ها برخوردار نیست و مانند شارون سابقه فعالیت نظامی هم نداشته است.
صد روزی که او به عنوان نخست وزیر موقت در قدرت خواهد بود بدون شک روزهایی پر از آشوب و اتفاقات پی در پی است.
بر اساس نظرسنجی که اخیراً انجام شده و روزنامه هاآرتص آن را منتشر کرده است، کادیما به رهبری اولمرت ۴۰ کرسی در انتخابات آینده در پارلمان به دست خواهد آورد و بزرگترین حزب در پارلمان ۱۲۰ عضوی اسرائیل خواهد شد. با توجه به این نتایج، کادیما یک دولت ائتلافی چپ میانه با حزب کارگر تشکیل خواهد داد و لیکود با ۱۶ کرسی در اقلیت قرار می گیرد.
اما این به معنای تضمین جایگاه اولمرت در قدرت نیست. کادیما مکانیزمی برای تعیین رهبری یا تدوین فهرست های کاندیداهای پارلمانی ندارد.
هر دوی این موضوعات از اولویت های اصلی اولمرت است. اولمرت بیشتر از آنکه علاقه دیگران را برانگیزد تحسین آنها را به دنبال دارد. اما جایگاه او در کادیما چندان محکم نیست. نظرسنجی ها نشان می دهد اگر رهبری کادیما را شیمون پرز به عهده بگیرد این حزب به جای ۴۰ کرسی، ۴۲ کرسی در پارلمان به دست می آورد. اگر اعضای کادیما درباره تغییر آرای این حزب در صورت تغییر رهبری آن به نتیجه قطعی برسند تردیدی در این کار نخواهند داشت. کادیما در انتخابات آینده، سیاست خارجی و دفاعی را در کانون برنامه های تبلیغاتی خود قرار می دهد. رقیب اصلی کادیما یعنی حزب کارگر به رهبری امیر پرتز رهبر جدید آن بر مسائل اجتماعی و اقتصادی تمرکز خواهد کرد.
اولمرت ماه گذشته و در اوج تحولات در عرصه سیاسی اسرائیل در گفت وگویی به روزنامه گاردین گفت: کشارون به این نتیجه رسیده که برای حفظ ماهیت یهودی و دمکراتیک اسرائیل، باید امتیازاتی داد اما این امتیازات و سازش کردن شامل بازگشت به مرزهای ۱۹۶۷ یا سازش بر سر بیت المقدس نخواهد بود.»
اولمرت تنها گزینه برای جانشینی شارون نیست، اگرچه نزدیکترین دیدگاه را به او دارد. علاوه بر اولمرت، کتیپی لیونی» وزیر دادگستری و شائول موفاز وزیر دفاع از دیگر گزینه های مطرح هستند. همه این کاندیداها از تندروهای سابق حزب لیکود هستند که بعد از حمایت از عقب نشینی یکجانبه اسرائیل از غزه از این حزب جدا شدند.
شائول موفاز از معتقدترین سیاست مداران اسرائیل در میان مردم این رژیم است. او به دلیل سیاست های خشونت طلبانه اش در برابر انتفاضه فلسطینی ها شهرت دارد و حملات هوایی و تخریب خانه های فلسطینی ها به دستور او صورت می گیرد. موفاز که در سال ۲۰۰۳ به وزارت دفاع منصوب شد از حامیان اخراج یاسرعرفات از سرزمین های فلسطینی بود که البته این کار عملی نشد. در ماه های اخیر موفاز هم مانند شارون تغییر نظر داده بود و با حمایت از خروج یک جانبه از غزه حتی مذاکره با حماس را هم ممکن و مفید می دانست. لیونی ۴۷ ساله هم بلندپایه ترین زن در میان هم پیمانان اطراف شارون است.
یکی از کسانی که بیشترین سود را از شرایط کنونی می برد، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر پیشین است که سال ها در حزب لیکود با شارون رقابت می کرد. نتانیاهو که او هم مانند شارون بلندپرواز است بعد از خروج رقیب از حزب لیکود رهبری این حزب را به عهده گرفت و وعده داد که لیکود را به ایدئولوژی سنتی راست خود بازگرداند. نتانیاهو به شدت با مفاد توافق صلح اسلو با فلسطینی ها و مفهوم زمین در برابر صلح مخالف است. نظرسنجی های اخیر نشان می دهد رأی دهندگان اسرائیلی به نظرات میانه اقبال بیشتری نشان می دهند و نظرات کسانی مانند نتانیاهو اکنون دیگر خریداری در جامعه اسرائیل ندارد.
در یک نسل گذشته عرصه سیاست اسرائیل دوگزینه را تجربه کرد. چپ ها می گفتند: کما باید برای دستیابی به صلح با فلسطینی ها مذاکره کنیم.» راست ها هم می گفتند: ککسی برای گفت وگو کردن وجود ندارد چون فلسطینی ها بدون صلح نیستند.»
چپ ها در سال ۱۹۹۳ مجال فعالیت یافتند و پیمان صلح اسلو حاصل این مجال بود. بعد از مدتی اسرائیل به راست گرایید و شارون در سال ۲۰۰۱ به نخست وزیری انتخاب شد. اما طرح اولیه راست ها برای واگذار نکردن سرزمین های تحت اشغال به هر قیمتی، عملی نشد. اشغال یک جامعه جوان و رو به رشد که روزبه روز رادیکال تر می شود و بیشتر به آرمان استقلال فلسطین ایمان می آورد، کاری پرهزینه و بدون نتیجه بود.
شارون با استفاده از ناامیدی اسرائیلی ها از شرایط موجود، کراه سومی» را پیشنهاد کرد. او گفت که تنها راه رسیدن به امنیت تعیین یک جانبه مرزهای اسرائیل با ایجاد دیوار حائل و عقب نشینی از غزه و کرانه باختری است. این طرح او با استقبال رأی دهندگان اسرائیلی روبه رو شد. اما مشکلی که اکنون وجود دارد این است که ابزار پیشبرد برنامه های شارون یعنی حزب کادیما فقط چند هفته از عمر خود را سپری کرده و ساختار و چارچوب قانونی ندارد. اما نکته مثبتی که شرایط کنونی برای کادیما ایجاد کرده فضای احساسی است که بعد از رویداد پیش آمده برای شارون رأی دهندگان اسرائیلی را در برگرفته است. اگر کادیما با وجود همه این شرایط و برخلاف نظرسنجی ها نتایج ضعیفی در انتخابات آینده به دست آورد علاوه بر حزب لیکود و شخص نتانیاهو، حزب کارگر هم از این شرایط سود خواهد برد.
خروج شارون از صحنه سیاست اسرائیل شرایط سیاسی پیچیده و نامشخصی را در این رژیم ایجاد می کند که مشهودترین و فوری ترین نتیجه آن در انتخابات دو ماه آینده پارلمانی این رژیم معلوم می شود. ممکن است حزب کارگر و میانه روها در کنار اعضای سابق حزب لیکود به توافق برسند. به هر حال خروج شارون از صحنه قدرت خلأیی خطرناک را در رژیم اسرائیل ایجاد می کند. بسیاری از کارهای جنجالی که دولت اسرائیل در یک سال گذشته انجام داد به دلیل وجود شخص شارون و امضای او پای تصمیمات اتخاذ شده قابلیت اجرا پیدا کرده بود. بعد از شارون ممکن است هر آنچه تاکنون انجام شده به وضعیت گذشته باز گردد.

ترجمه و تألیف: نیلوفر قدیری

منبع : روزنامه همشهری