سیاست های سینمایی فدراسیون روسیه

حفظ و نگهداری تولیدات و بالقوه های سینمای روسیه با حمایت دولت در جهت تولید و ساخت فیلم های میهنی تنها حرکت درستی بود که باعث شد اندیشه منفی همگانی در خصوص شرکت دولت در عرصه سینما تغییر کند. به لطف این همکاری، ما امروز نظاره گر رشد قابل ملاحظه جایگاه سینما در بازار سمعی - بصری داخلی و مجامع سینمایی جهانی هستیم.
بودجه قابل ملاحظه ای که دولت جهت تامین نیازهای این شاخه فرهنگی از سال ۲۰۰۲ تخصیص داده، نقش بسیاری مهمی در نگهداری و رشد سینمای میهنی ایفاده کرده است. این استراتژی که دولت در آن دوره پیش گرفت – افزایش حمایت دولتی از تولید فیلم های میهنی – بستر مناسبی جهت فعالیت های سینمای داخلی آماده ساخت. زمان، درست بودن این تصمیم را تایید کرد: پس از سه سال، درآمد حاصل از فیلم های میهنی در بازار روسیه از ۴.۵ درصد به ۲۸ درصد و در سال ۲۰۰۷ به ۳۰ درصد رسید. امروز سهم روسیه از فیلم هایی که به بازار داخلی این کشور مربوط می شوند، ۲۷ درصد است، در حالی که زمانی نه چندان قبل سانس های متعلق به فیلم های روسی در سینماتاترهای معاصر بیش از ۳-۵ درصد را به خود اختصاص نمی دادند.
حمایت اصلی دولت از سینما بایستی در جهت ساخت فیلم هایی باشد که مسایل زندگی معاصر روسیه را مطرح می کنند؛ تصویر جنگ و گذشته تاریخی کشور؛ آثاری برای کودکان و خردسالان؛ اکران کلاسیک ادبی؛ آثار سبک های مختلف؛ نخستین هنرنمایی جوانان خلاق (هنرنمایی افراد آماتور).
طبق برنامه ای که برای تولید فیلم های هنری در سال ۲۰۰۸ تهیه شده بود، ۱۰۰ پلان تهیه شد. توجه اصلی بیشتر به موضوعات عصر حاضر معطوف بود.
در حوزه سینمای غیر هنری، بیشترین توجه به پروژه هایی معطوف شده بود که به تاریخ سینمای روسیه می پرداختند؛ فیلم های بلند و موضوعات علمی - آموزشی، همچنین تصاویری که منعکس کننده جوانب اجتماعی- اخلاقی زندگی جامعه روس و مسایل اقتصادی و ژئوپلتیکی بودند. این پروژه، تدوین ۵۰۰ فیلم غیر هنری را در برنامه دارد.
در سینمای انیمیشن بیشتر به حفظ و توسعه سنت انیمیشن روسی، ساخت فیلم و سریال های کودکان و فیلم های بلند و کارهای حرفه ای و آماتور توجه می شود. در سال ۲۰۰۸ تولید ۶۵ فیلم انیمیشنی را در برنامه خود دارند.
سال ۲۰۰۸ بیش از ۱۰۰ طرح در جهت توسعه هنر سینمای میهنی انجام گرفته است. دولت در برنامه حمایتی خود از سینما، اولویت را به فیلم های خانوادگی و مناسبات درست و آموزنده، نمونه های مثبت حمایت از میهن، شیوه سالم و صحیح زندگی خصوصا در میان کودکان و خردسالان می دهد.
با حمایت وزارت فرهنگ روسیه در سال جاری بیش از ۵۳ فستیوال سینمایی در سطح روسیه و جهان برگزار شده و ۲۷ فیلم هنری سینمایی، ۲ انیمیشن و ۱ فیلم غیر هنری به نمایش درآمده است. از میان فیلم های به نمایش درآمده، می توان به فیلم های زیر اشاره کرد: «جناب آقای افسر»، «۱۸۱۴»، »امپراطور ناپدید شده»، «مغول»، «ایندیگو»، «گیورگ»، «ایلیا مورامتس و سالاوی رایزبوینی»، «هیچ جیز غیر شخصی نیست»، «کوه نورانی- ۲» و ... . برنامه تهیه ۲۲ فیلم میهنی دیگر تا پایان سال جاری در دست اقدام است.
برای چاپ مجلات اختصاصی سینما از قبیل «ایسکوستوا کینو »، «نووی فیلمی » - «کینو مخانیا »، «کینوسناری »، «کینو گراف »، «پراکات »، «کینوودچسکی زاپیسکی »، «ناش پراکات »، روزنامه «اکران ای تسینا »، «اس ک – نووستی »، و «پوت ک اکرانو »، دایره المعارف های «ناویشایا ایستوریا کینو »، بولتن سینماتوگرافی روسیه به نام «پروسه سینما» و مجموعه سالانه «سینماتوگرافی روسیه»، تولید پورتال اینترنتی مربوط به سینمای میهنی از حمایت های مالی وزارت فرهنگ روسیه برخوردار شده اند.
فعالیت وزارت فرهنگ روسیه در سطح جهان و در حوزه سینماتوگرافی، طبق برنامه های سالانه همکاری های بین المللی طرح ریزی می شوند. این برنامه ها بر اساس تعهداتی مکتوب در قراردادهای بین المللی - در خصوص همکاری های فرهنگی و علمی-، پیشنهادات سفارت روسیه و مرکز فعالیت های خارجی روسیه و همچنین نتایج گزینش فیلم های میهنی در برنامه فستیوال های سینمایی بین المللی تعیین می شوند.
فیلم های روسی و سینماتوگراف های روس در سال جاری مفتخر به دریافت چهاردهمین جایزه و نشان فستیوال سینمایی بین المللی شده اند.
خط مشی اصلی فعالیت های بین المللی روسیه در حوزه سینماتوگرافی به شرح زیر است:
▪ برنامه های غیر بازرگانی روسیه در خارج از کشور (هفته سینما، مرور گذشته سینما، فستیوال، نمونه های فیلم)؛
▪ شرکت فیلم های روسی در فستیوال های بین المللی؛
▪ برگزاری فستیوال های بین المللی در روسیه، علاوه بر فستیوال بین المللی هرساله مسکو؛
▪ همکاری علمی بین المللی در حوزه سینماتوگرافی و همکاری با دانشکده های سینمایی.
اقدام اخیر دولت در سیاست های مربوط به سینما، امضای دو سفارش در سال جاری توسط ولادیمیر پوتین، نخست وزیر روسیه: تعمیم سامانه یکپارچه خودکار اطلاعات برای نمایش فیلم ها در سالن های سینما و تغییر مکانیسم حمایت دولتی از تولید و نمایش فیلم ها. این دستورات مرحله ای جدید در حرکت تدریجی سینمای روسیه به بازار سینما ایجاد کرده و شیوه حمایت دولتی را از کمیت به سمت بالابردن کیفیت فیلم هدایت می کند.
این تغییر سیاست دولت باعث عدم تمرکز منابع مالی میان فیلم های بیشماری می شود که غالبا می توانند برای تماشاگر بی جاذبه باشند، بنابراین محبوبت فیلم های میهنی و سهم آنها را در بازار سینما به شدت کاهش خواهد داد.
در حال حاضر سعی در تولید و گسترش فیلم های ملی است. این کار تا حد زیادی مسیر سینما را به سمت تماشاگر آسان می کند، زیرا کاملا مشخص است که اطلاعات و تبلیغات شرکت ها باید تقریبا از همان ابتدای فیلم برداری آغاز شود، حتی اگر از مرحله آماده سازی آغاز شود، بهتر است. تا همین اواخر حمایت دولتی فیلم در خصوص نمایش، تنها پس از اتمام کار تولید و دریافت اجازه نمایش آغاز می شد.
مساله مهم دیگر که در این دستورات آمده است، مساله مالی طرح های بزرگ سینمایی ملی است که منعکس کننده وجود دموکراسی در دولت، طرفداری از فرهنگ سنتی و ارزش های اخلاقی ملت روس می باشد. تحقق این دستورات نیاز به ایجاد تغییراتی در قانون گذاری دارد، زیرا به اعتقاد ما تحقق جنین پروژه های عظیمی مستلزم گزیش دقیق سناریوها، تولید کنندگان و کارگردانان است، در عین حال قانون فعلی در خصوص تغییر سفارشات مطابق نیازهای دولتی و شهرداری، امکان ایجاد رقابت برای انتخاب مجری پروژه را در چند مرحله دچار مشکل می کند. قوانین فعلی، امکان دستیابی به پروژه های سینمایی برای نمایش را از سایر نویسندگان می گیرد.
با تغییر قانون در خصوص سفارشات دولتی، می بینیم که تمام سیستم حمایت دولتی از پروژه های هنری در سینماتوگرافی به سمت مکانیزم بودجه حمایتی می رود. اصولا در سیستم حمایت دولتی از تولید و نمایش فیلم های ملی این روش، جدید است:
▪ شرکت دولت در تحقق برنامه های تولیدی سه ساله که توسط شرکت های بزرگ تولید کننده با سابقه در بازار کشور انجام می گیرد. هدف این روش، حمایت از فضای سینماتوگرافی روسیه در مقابل نفوذ شرکت های بزرگ فوق ملیتی است که سعی در گرفتن بازار میهنی تولیدات سینمایی دارند. تاسیس شعب دو شرکت بزرگ به نام های «Universal» و «Walt Disney» با بودجه هنگفت دلاری، تهدیدی جدی برای قابلیت رقابت تولیدات میهنی و برهم زدن بازار داخلی روسیه به شمار می رود.
آنچه که مانع از تحقق این امر می شود، در حقیقت عدم وجود شرایط مناست در قانون حمایت دولتی از سینماتوگرافی در جهت تامین مالی فیلم ها است. علاوه بر آن، با تدوین این قانون، بودجه سالانه تولیدات سینمایی مشخص می شود. تمام این ها مستلزم ایجاد تغییرات در قانون مذکور است. از طرف دیگر، رسیدن به مکانیسم بودجه حمایتی که مبلغ آن امروز در بودجه فدرال برای دوره سه ساله تعیین می شود، می توانست امکان تامین مالی برنامه های سه ساله را بدون هر گونه تغییری در این قانون فراهم کند.
بودجه حمایتی را می توان به عنوان تشویق به شرکت های تولید کننده ای تخصیص داد که فیلم هایشان بیش از یک میلیون تماشاگر داشته است. این روش هم اصولا اهرمی تازه برای ایجاد انگیزه در میان تولیدکنندگان سینمایی جهت تولید فیلم هایی است که به دنبال نتیجه موفقیت آمیز هستند و استفاده از این اهرم در حال حاضر کاملا بجا است.
توجه اصلی را باید به فیلم هایی معطوف ساخت که در سالن های بزرگ نمایش اکران نشده اند، اما از نظر ارزش در فرهنگ سینمای میهنی اهمیت بالایی دارند، آنهایی که از پلان های هنری جدید استفاده کرده، در تولید سینمایی نوآوری داشته و بازتابی مستند از رویدادهای مهم تاریخی کشور و مسایل مهم جامعه کنونی داده اند. علاوه بر کمک های مالی دولت برای تولیدات انیمیشنی، غیر هنری، تجربی و پروژه های آماتوری که طی سال آینده کاهش نخواهد یافت، نیاز به حمایت از مکان های نمایش فیلم (سینما، مکان های فرهنگی و غیره از این قبیل) نیز احساس می شود. حمایت از چنین سازمان هایی عملا در بسیاری از کشورهای اروپایی دیده می شود. در این جا نیز همچون برنامه های تولیدات یسه ساله سینمایی، بودجه حمایتی جهت پشتیبانی از سازمان های نمایش دهنده فیلم تخصیص داده شده است. با این وجود مکانیزم استفاده از این بودجه حمایتی نیازمند بررسی جداگانه با احتساب تفاوت شکل مالکیت و موضوعات سازمان مربوطه است.
پروژه تشکیل سامانه یکپارچه خودکار اطلاعات برای اکران فیلم ها در سالن های سینما، واقعا مساله مهمی محسوب می شود. انجام این پروژه از طرف وزارت فرهنگ روسیه امکان استفاده افراد را از بلیط های هماهنگ با سیستم فوق فراهم می سازد.
مساله مهمی که نیاز به مجوز دولتی دارد، ایجاد این شرایط در شهرهای دوردست، شهرهای کوچک و روستاها است. بایستی خاطر نشان کرد که وزارت فرهنگ روسیه در طول سه سال اخیر سعی در حل کردن این مساله به کمک برقراری سیستم دیجیتال نمایش فیلم در بیش از ۱۳۰ سالن نمایش دیجیتال در شهرهای کوچک روسیه داشته است. پروژه مذکور ایجاد این سالن های نمایش را هم به صورت پایگاهی جهت نمایش فیلم و هم پایگاهی برای انجام اقدامات فرهنگی در نظر گرفته است. متاسفانه، وضعیت بازرگانی بیشتر سینماها و مکان هایی که در آن فیلم اکران می شود و همچنین غیر دولتی یا خودمختار بودن آنها مانعی کاملا مشخص برای رسیدن به هدف تعیین شده از طریق بودجه دولتی است.
تشکیل شبکه سالن های دیجیتال در شهرهای کوچک و سازمانی جهت نمایش دیجیتال به صورت سینمای سیار در روستاها نیز می تواند چشم انداز خوبی داشته باشد. مجهز کردن مکان های فرهنگی همچون کتابخانه ها، کلوپ ها، خانه ها و کاخ های فرهنگ به نمایش دیجیتال نیز می تواند مفید باشد. این اقدام می توانست به شکل دهی شبکه ای از مراکز چند منظوره فرهنگی- اطلاعاتی و فرهنگی- آموزشی کمک کند. بدین صورت نه تنها از کمک های مستقیم دولت که حتی به طور غیر مستقیم در غالب موسسه ای با مشارکت خصوصی دولت نیز می توان بهره مند شد. دستور کار روی مکانیزم استفاده از مشارکت دولتی- خصوصی در شاخه سینما را دولت روسیه فدرال به وزارت فرهنگ کشور و تعدادی از وزارت خانه ها و حتی ادارات نیز ارایه کرده است، با این وجود طرح مذکور به پروژه ای با وسعت بالاتر و حتی در سطح جهان مربوط می شود:
● تاسیس ساختاری به صورت یک مجموعه ملی با نام «راس کینو ».
مساله سرنوشت استودیوهای سینمایی که تبدیل به شرکت های سهامی شده اند و سهام آنها در تملک دولت قرار گرفته، چندان بی اهمیت نیست.
در حال حاضر پنج استودیوی سینمایی دولتی در خاک روسیه فعالیت دارند که از اهمیتی خاص برای گسترش فعالیت های سینما در منطقه و تولیدات روسیه برخوردار هستند. این پنچ استودیو بدین شرح هستند: شرکت سینمایی «ماس فیلم»، شرکت سهامی خاص «لن فیلم»، شرکت سهامی خاص «مرکز فیلم ملی»، شرکت سهامی خاص «استودیو سینمایی سوردلوفسکایا»، سهامی خاص «اتحادیه تولیدی- هنری استودیوی مرکزی فیلم های کودکان و نوجوانان م.گورکی».
واگذاری سهام دولتی استودیوهای سینمایی به بخش خصوصی در دوره کنونی باعث شده است که خط مشی آن به طور کامل تغییر کند. در عین حال استودیوهای سینمایی پیشرو قویا نیاز به سرمایه گذاری برای بازسازی دستگاه های قدیمی و تولید مجموعه های تولیدی – تکنیکی جدید دارند.
تنها راه نجات از شرایط بوجود آمده انتقال بسته سهام به یک شرکت قابل اطمینان و معتبر است که به طور رقابتی انتخاب شده باشد. این کار امکان حفظ مزایای استودیوی سینمایی را فراهم کرده و به قید ضمانت سهام آنها، منابع مالی لازم جذب می شود.
در عین حال لازم است مساله استودیوهای سینمایی که خارج از استانداردهای تولیدات امروزی می باشند، حل و فصل شود. بهترین حالت ممکن برای این استودیوها، متصل شدن به سایر استودیوهایی است که از شرایط خوب و مناسبی برای تولید برخوردار هستند.

منبع : پایگاه دانش، پژوهش و نشر بین الملل