این ژاپن نیست که فرصت اداره جهان را از ایران می گیرد

ایران که پس از پنج دهه عضویت در سازمان ملل قصد دارد به عضویت غیردائم شورای امنیت درآید با ژاپن در همین زمینه وارد مجادله ای لفظی شده است که شاید خود گویای زمان نامناسب برای پیوستن ایران به شورای امنیت باشد.
شورای امنیت پنج عضو دائم و ۱۰ عضو انتخابی دارد. آمریکا، بریتانیا، چین، فرانسه و روسیه پنج عضو دائم را تشکیل می‌دهند که از حق وتو برخوردارند و اعضای غیر دائم به مدت دو سال برگزیده می‌شوند و برای انتخاب شدن، نیازمند کسب آرای دو سوم از ۱۹۲ کشور عضو سازمان ملل متحد هستند.
برای عضویت در شورای امنیت به عنوان مثال باید دید در گروه آسیایی کدام کشورها نامزد هستند و چه کشورهایی قبلا عضو بوده اند تا نوبت به کشورهای دیگر برسد. روال نیز بر این است که کشورهای هر منطقه روی یک یا چند کشور مشخص و واحد به توافق می رسند و سپس از بین نامزدها آن کشورها را به مجمع عمومی معرفی می کنند.
به طور طبیعی این موضوع که کدام دولتها در مجمع عمومی رای می آورند بستگی مستقیم به لابی ها و رابطه آنها با سایر کشورهای دنیا دارد. با درنظر گرفتن اینکه هر کشوری بر اساس مصلحت و منفعت خود در مجمع عمومی به کشورهای نامزد عضویت در شورای امنیت رای می دهد، بنابراین ارتباط کشور نامزد با سایر ممالک بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال می توان پیش بینی کرد که اغلب کشورهای عربی رای خود را در این باره به ایران نخواهند داد.
آنچه اکنون از رقابت ایران و ژاپن برداشت می شود این است که ایران برای کسب جایگاه مربوطه وارد رقابتی نامتوازن و اساسا غیر قابل رقابت شده است. تصویری که این روزها از ایران به جهان مخابره می شود و نیز انتقادهای صریحی که مقامات بلندپایه کشورمان از سازمان ملل ارائه می دهند و گاه اساس ساختار آن را زیر سوال می برند از یکسو و رابطه گسترده ژاپن با کشورهای دنیا در حوزه های مختلف و جایگاه آن به عنوان کشوری صنعتی و پیشرفته از سوی دیگر، حکایت از شانس بالاتر ژاپن نسبت به ایران دارد. حتی این را هم می توان گفت که دولت های اروپایی و آمریکای لاتین در کنار برخی کشورهای آسیایی و عربی ترجیح می دهند ژاپن عضو شورای امنیت باشد تا ایران.
نگاهی به تاریخچه و ترکیب اعضای غیر دائم شورای امنیت در دهه های گذشته گویای این واقعیت است که ایران سال ها (از ۱۹۵۶ تاکنون) عضو شورای امنیت نبوده و ژاپن بارها در آن نقش آفرینی است. اما این قید را نیز باید پذیرفت که ملاک برای این حضور نه زمان است و نه گردش ادوار. هیچ روش حقوقی یا اساسنامه ای برای اینکه مشخص کند اعضای غیردائم از چه کشوری باید انتخاب شوند، وجود ندارد. آنچه معیار پذیرش است رای است و صلاحیت کسب رای را کشورهایی تعیین می کنند که طی همه سال های گذشته با آنان مراوده داشته یا نداشته ایم، گفتگو کرده یا نکرده ایم و منافع آن را در نظر داشته یا نداشته ایم.
زمانی که قطعنامه های شورای امنیت به هیچ انگاشته می شود و یا از قول مسئولین آن هم در گفتگو با یک شبکه خبری ژاپنی شنیده می شود که "ایران برای پیشرفت نیازی به دوستی با کشورهای دیگر ندارد" نمی توان انتظار داشت به عضویتش در همان شورا رایی قاطع داده شود. اتفاقا برخی کارشناسان معتقدند که یکی از مشکلات ایران برای عضویت در این شورا صدور قطعنامه های تحریمی علیه ایران است که بر آرای مجمع عمومی سازمان در این مورد تاثیرگذار خواهد بود.
اگرچه چند روز پیش معاون نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل با انتقاد از عملکرد شورای امنیت خواستار تغییر ساختار این نهاد جهانی شد و گفت "شیوه‌های کاری، ساختار و روند تصمیم گیری در شورای امنیت نیاز به اصلاحات بنیادین دارد" اما این قبیل انتقادات بطور قانونی راه را بر عضویت کشورها مسدود نمی کند و این فرصت را به منتقدان نیز می دهد تا با تاثیرگذاری بر کشورهای دیگر، زمینه های اخذ رای و در نتیجه تاثیرگذاری بر شورای امنیت و حتی اداره جهان را به دست آورند.
بنابراین اینکه نماینده دائم ایران در سازمان ملل گفته است: "ما با این عضویت می‌خواهیم اعلام کنیم که این قدرت که ۳۰ سال قبل محلی از اعراب نداشت امروز به قدرتی تاثیرگذار مبدل شده و باید در صحنه تصمیم‌گیری بین‌المللی حضور داشته باشد... و اعلام کنیم که این چه شورای امنیتی است که ۵ عضو آن مادام العمر دارای حق وتو هستند؟" نیاز به زمینه سازی دیپلماتیک و لابی قدرتمند با دولت ها و نیز علم به این دارد که عضویت ما در خلاء شکل نمی گیرد.
عباس عراقچی سفیر ایران در ژاپن، ‌بعد از مشاهده تلاش چندین باره ژاپنی ها برای کسب عضویت در شورای امنیت و در نتیجه حذف احتمالی ایران به خبرگزاری فارس گفته است: "ژاپنی‌ها باید بدانند و می‌دانند که در منطقه خاورمیانه شریکی بهتر از ایران پیدا نخواهند کرد. ایران تقریبا ۱۲ الی ۱۵ درصد نفت ژاپن را تامین می‌کند و بیش از ۹۰ درصد نفت ژاپن از منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز عبور می‌کند."
وی که خواسته است با پیش کشیدن مسئله منافع ژاپن در کشورمان آنان را از نامزدی صرف نظر کند افزوده است: "ژاپنی‌ها باید بدانند و من فکر می‌کنم می‌دانند که فرصت‌های موجود در ایران دائمی نیست و ما برای انتخاب شرکای خود و همکاری‌های اقتصادی با دیگران، منتظر ژاپن و هیچ کشور دیگری نخواهیم شد و به شکر خدا انتخاب‌ها و گزینه‌های بسیار متعددی پیش روی ما قرار دارد و کشورهای مختلفی هستند که آماده همکاری‌ با ایران هستند. ژاپنی‌ها و شرکت‌های ژاپنی می‌دانند که فرصت‌های اقتصادی در ایران بسیار زیاد و جذاب است ولی این فرصت‌ها همیشه روی میز باقی نخواهند بود."
لحن عتاب آلود عراقچی که شباهتی اندک به گویش دیپلماتیک یک سفیر در کشوری چون ژاپن دارد، نشان دهنده واقعیتی تلخ و آزاردهنده است؛ واقعیتی که از عدم توانایی ما در چانه زنی و رقابت دیپلماتیک خبر می دهد.
وی البته اذعان کرده است که اصرار ژاپن برای عضویت چندباره نوعی زمینه سازی برای عضویت دائم در شورای امنیت است فلذا تلاش دارد با تکرار عضویت غیردائم خود در شورا به این مهم دست یابد.
گلایه های او چنین ادامه یافته که: "دلیل ژاپنی‌ها هر چه که باشد واقعیت آن است که جمهوری اسلامی ایران بسیار زودتر از ژاپن داوطلبی خود را اعلام کرده بود و از ژاپن چنین انتظاری نمی‌رفت. در عرف مناسبات دوستی بین کشورها و توافقات بین آنها معمولاً کشورها نوبت را رعایت می‌کنند و ما این دلخوری را از ژاپنی‌ها داریم... انتظار می‌رفت ژاپن اجازه دهد کشورها به نوبت، سهم خود را در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و در مناسبات بین‌الملل ایفا کنند. در حال حاضر ما از ژاپن انتظار داریم از کاندیداتوری صرف‌نظر و برای سال‌های آینده مجدداً ثبت‌نام کند."
سفیر ایران در ژاپن در پایان گفته است: " با این حال نمی‌توان کشوری را به کاری مجبور کرد، آنها تصمیم گرفته‌اند که در این قضیه رقابت کنند." و می توان گفت تمام واقعیت ماجرا در همین دو جمله است. دولتمردان کشورمان از ۱۱۴ عضو غیر متعهدها هم که چندی پیش به ایران آمده بودند خواسته تا به عضویت ایران در شورای امنیت رای دهند، اما از غیر متعهدها هم انتظاری قطعی نمی رود چرا که بارها نشان داده اند در کسب منافع و امتیازگیری از دوستان خویش خبره اند. نظام بین الملل چیزی جز این قواعد نیست که نه می توان از اجماع و قطعنامه هایش چشم پوشید و نه بدون دوستی و تعامل با آنها به پیشرفت اندیشید.

منبع : دیپلماسی ایرانی