فال نیک برای سینمای کودک

● نگاهی به فیلم های سینمای كودك و نوجوان در جشنواره بیست و پنجم
جشنواره بیست و پنجم فیلم فجر با حضور۲۶ فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران، ۲۰ فیلم در بخش میهمان و ۱۷ فیلم در بخش مسابقه فیلم های اول - با در نظر گرفتن مشترك بودن برخی فیلمها در این سه بخش- از وجوه مختلفی قابل تحلیل و ارزیابی است. به طوری كه می توان حضور كمی فیلمهای دفاع مقدس و یا فیلمهایی كه به اقتباس ادبی پرداخته اند و... را مورد ارزیابی قرار داد. در این میان پرداختن به كمیت فیلمهای كودك و نوجوان در این جشنواره اهمیت خاصی دارد.
سینما و ژانری كه به نوعی مهجور مانده و ارزیابی كمی جشنواره سال گذشته به خودی خود شاهد این مدعاست. وقتی به تنها جشنواره ای كه داعیه حمایت از این سینما را دارد نگاه می كنیم، اتفاق های سال اخیر می تواند بخشی از این تغییر كمی را جوابگو شود. جشنواره بین المللی كودك و نوجوان كه هر سال در شهر اصفهان برگزار می شد، امسال بنا به صلاحدید به شهر همدان منتقل شد. همین تغییر و امكاناتی كه برای برگزاری این جشنواره باسابقه در یك شهر لازم است، زمان برگزاری را از مهر ۸۵ به اردیبهشت ۸۶ منتقل كرد. تأخیری اجتناب ناپذیر كه می تواند مورد تحلیل قرار بگیرد.
یكی از وجوه این تحلیل می تواند حضور هفت فیلم از سینمای كودك و نوجوان در جشنواره بیست و پنجم را تا حدی توجیه كند و متأثر از برگزار نشدن جشنواره كودك و نوجوان در زمان مقرر باشد؛ كمیتی كه در جشنواره فجر سال گذشته محدود به یك فیلم در بخش میهمان بود «رؤیای خیس» پوران درخشنده.
امسال هفت فیلم به سینمای كودك و نوجوان اختصاص دارند: «گوشواره» وحید موسائیان، «تصمیم كبری» سیروس حسن پور، «یك قدم تا خدا» علی وزیریان، «قفل ساز» غلامرضا رمضانی، «سبیل مردونه» جواد اردكانی، «سینه سرخ» پرویز شیخ طادی و «بچه های ابدی» پوران درخشنده.
«گوشواره» پنجمین ساخته موسائیان، برگرفته از مجموعه داستان «لبخند انار» هوشنگ مرادی كرمانی است؛ فیلمی كه هم از جهت تعلق به سینمای كودك و نوجوان و هم اقتباس ادبی حائز اهمیت است. مرادی كرمانی نویسنده ای است كه آثارش بیشترین سهم را در اقتباس ادبی در فیلم های كودك دارند. «مربای شیرین» مرضیه برومند، «شرم»، «صبح روز بعد»، «نان و شعر» و «سفرنامه شیراز» ساخته كیومرث پوراحمد از مجموعه داستان «قصه های مجید» هستند كه تبدیل به فیلم سینمایی شده اند. داستان فیلم «گوشواره» درباره دختری به نام مهین از یك خانواده فقیر است كه گرانترین هدیه تولد را برای دوستش می خرد و...
«تصمیم كبری» آخرین فیلم سیروس حسن پور است كه داستان آن بر اساس قصه كتاب فارسی دوره دبستان شكل گرفته است. این فیلم بر اساس متن مشترك پیام یزدانی و حسن پور به تصویر درآمده است. فیلم داستان دختری ده ساله به نام كبری است كه در شرایطی خاص مجبور می شود تصمیم بزرگ زندگی اش را بگیرد.
ساخته قبلی حسن پور فیلم «قطار كودكی» بود كه آن هم برگرفته از داستانی دیگر از كتاب فارسی دبستان است. داستان دو دانش آموز روستایی كه برای مسابقه روزنامه دیواری مدرسه قصد دارند عكسی از ریزعلی خواجوی گرفته و با او گفت و گو كنند. این مسأله آنها را به سمت سفری برای شناخت بیشتر دهقان فداكار سوق می دهد به طوری كه خودشان با وضع مشابه او مواجه می شوند. پرداختن به قصه ای كه به نوعی در حافظه كودكی قشر عظیمی از كودكان دیروز و امروز كشورمان جای دارد می تواند رویكردی خاص و جدید هم به اقتباس و هم به قصه های مستند و معاصر كشورمان محسوب شود؛ نگاهی جدید به سینمای كودك این بار از نگاه ادبیاتی كه همه با آن مأنوس هستند.
«یك قدم تا خدا» نخستین فیلم بلند وزیریان است كه فیلمنامه را هم خودش در كنار مشاوری چون ابراهیم فروزش نوشته است. فیلمنامه نویس باتجربه فیلمهای كودك كه نگاه ویژه و ظریفی به مسائل كودكان و نوجوانان دارد. داستان فیلم درباره دختربچه ای است كه به دنبال گمشده ای می گردد. در این میان مردی میانسال برای كمك به دختر می آید، اما او نیز با اتفاق ها و شرایط جستجوی دختر درگیر می شود. «قفل ساز» پنجمین فیلم سینمایی رمضانی بعد از فیلمهای «عبور از تله»، «چرخ»، «بازی» و «حیات» است. تا به حال فقط نخستین فیلم او به اكران عمومی رسیده و سایر آنها كه در ژانر كودك و نوجوان قرار دارد به معرض دید مخاطب درنیامده اند.
داستان فیلم درباره قاسم قفل ساز است كه در كمال ناباوری دستگیر و روانه بازداشتگاه می شود. محمدعلی پسر نوجوان او در دستگیری پدر بی تقصیر نیست و خانواده و خواهرش او را در فشار قرار می دهند تا پدر را آزاد كند. وظیفه قفل سازی پدر به دوش او می افتد. «سبیل مردونه» داستان معصومه دختر شش ساله ای است كه تلاش می كند برای خان عمو كه مردی مسن و عقب مانده ذهنی است، دوچرخه بخرد و به این وسیله آرزوی دیرین او را برآورده كند. این فیلم سومین تجربه كارگردانی اردكانی پس از «چوری» و «قناری» است.
«سینه سرخ» به نویسندگی و كارگردانی پرویز شیخ طادی، سومین فیلم بلند او پس از «دفتری از آسمان» و «پشت پرده مه» است. «پشت...» هم به سینمای كودك ونوجوان تعلق داشت و زندگی پسربچه گُنگ روستایی را روایت می كرد كه نمی تواند با رابطه عاطفی معلم ومادرش كنار بیاید و این مسأله زمینه ساز ماجراهائی می شود. داستان «سینه سرخ» درباره علی یار، كودك دوازده ساله مسلمان است كه در پی مرگ بهترین دوستش برای احیای او به دنبال كسی است كه دم مسیحایی داشته باشد. او در این جست وجو غیر از خود، كسی را نمی یابد.
«بچه های ابدی» هشتمین فیلم سینمایی پوران درخشنده است كه عمده آثارش به كودكان ونوجوانان اختصاص یافته البته با نزدیكی به مفهوم فیلم (درباره كودك) نه (برای كودك). «رابطه»، «پرنده كوچك خوشبختی»، ... و «رویای خیس» كه به تازگی بر اكران سینماها بود و به مسائل نوجوانان می پرداخت.
«بچه های...» روایتگر زندگی دختری به نام نگار است كه در آستانه ازدواج با جوانی به نام سعید درمی یابد او تعهدی در زندگی دارد كه نمی تواند به خاطر ازدواج آن را نادیده بگیرد. نگار درباره پذیرفتن این تعهد و این كه تا چه اندازه توانایی آغاز زندگی مشترك با نفر سومی را دارد، دچار تردید است.
این فیلم به طور غیرمستقیم نقبی می زند به دنیای كودكان معلول، مسائل و مشكلات خاص و نوع برخورد انسان های عادی با آنها. همان طور كه اشاره شد این كمیت می تواند بیانگر رویكردی جدید به این ژانر سینمایی محسوب شود. رویكردی جدید كه سینماگران را به بازنگری مجدد این ژانر واداشته است.
هر چند این بازنگری بیشتر متمركز بر فیلم (درباره كودك) است تا فیلم (برای كودك) كه می تواند به نوعی آغازگر یك جریان شود. جریانی كه از پرداختن به كودك، دنیای او و دغدغه هایش از فیلتر ذهنی بزرگسالان عبور كرده و نهایتاً به همسویی صرف با دنیا و فضای ذهنی آنها می رسد. پروسه جریان سازی فیلم (درباره كودك) و رسیدن به فیلم (برای كودك) به این جهت اهمیت پیدا می كند كه به نظر می آید ایده آل سینمای كودك رسیدن به كمیت بیشتری از فیلم های (برای كودك) است.
چون مخاطبان اصلی این ژانر خواستار به تصویر درآمدن دنیای ذهنی و كودكانه خود بر پرده هستند تا به سینما رفتن ترغیب شوند. در صورتی كه فیلم (درباره كودك) دغدغه جذب مخاطب كودك ندارد و می تواند با مخاطب بزرگسال هم به حیات خود ادامه دهد. كودكان ما نیازمند فیلمی های اختصاصی و لایق این بذل توجه هستند. رویكرد جدید سینماگران مان به سینمای كودك و نوجوان را به فال نیك می گیریم و پیگیر این جریان سازی هستیم.

سحر عصرآزاد

منبع : روزنامه ایران