تروریسم بین الملل‌ و حمل و نقل کالاهای خطرناک‌

شاید تمامی محصولات پتروشیمی، دارویی یا صنایع بیولوژی در مقوله كالاهای خطرناك نگنجد، اما باتری یك اسباب بازی یا نوت بوك می تواند خطرآفرین باشد. سانحه تروریستی در تونس كه طی آن كامیونی شامل كالای خطرناك با بمب منفجر شد، نورافكن ها را به سمت حمل و نقل كالاهای خطرناك روشن كرده است. به ویژه ایالات متحده آمریكا كه حساسیت را در این بخش به اوج خود رسانده است. تدوین قوانین حفاظتی برای جلوگیری از سوء استفاده از حمل و نقل مواد خطرناك امروزه در محافل حمل ونقلی دنیا بحث روز است. همه معتقدند كه این قوانین ۱۰۰ درصد ایمنی را محقق نمی كند. به هرحال برای تحقق ایمنی چه در حین ترانزیت و چه در انبارداری هزینه ها بالا می رود. بنابراین سفارش دهندگان در جستجوی پیمانكاران لجستیكی هستند كه بالاترین درجه ایمنی را با قیمت قابل قبول تضمین كنند. به این منظور ترمینال ها و مدیریت بندری خود را با شرایط جدید وفق می دهند.‌ دولت آمریكا مرتب یادآوری می كند كه فرودگاهها و بنادر به بهبود نظام های امنیتی احتیاج دارند به ویژه آن دسته كه با كالاهای خطرناك سروكار دارند. بحث بر سر استفاده ابزاری تروریست ها از كالاهای خطرناك به رویكرد جدیدی از مباحث امنیتی دامن زده است. زمزمه هایی كه از ۱۱ سپتامبر به این طرف دامنه وسیع تری یافته است. در همین زمان كارشناسان واقع بین و شركت های مطرح حمل و نقل دنیا از قانون گذاران می خواهند كه هنگام تدوین و اجرای قوانین حفاظتی مواظب باشند تا جنبه های سودآوری حمل و نقل مواد خطرناك برای شركت های خصوصی همواره جذابیت خود را حفظ كند. صنعت شیمی به خودی خود ارتباط مستقیمی با امنیت دارد در عین حال كه به هیچ وجه نمی توان سهم و نقش این محصولات را در تجارت جهانی نادیده گرفت. تروریسم بین المللی تهدیدی برای حركت روان كالاها در زنجیره لجستیكی است. به اندازه كافی دلایل محكمی در پس این موضوع وجود دارد كه اقدامات متقابل را توجیه پذیر كند. بااین وجود به سختی می توان پذیرفت كه تروریسم تنها با عملیات واكنشی سر و كار داشته باشد.‌ نكته اینجاست كه تروریسم موضوع جدیدی نیست. كارشناسان معتقدند كه لازم نیست قوانین گسترده برای آن تدوین كرد تا اینكه ببینیم چكار داریم می كنیم. تاكنون اقدامات تروریستی در شبكه حمل ونقل كالا چندان به چشم نیامده است اما اگر سرعت زنجیره لجستیك كالا كم شود، آن وقت بن لادن برنده ماجرا خواهد بود. زیرا هر عملی كه منجر به كاهش سرعت حمل و نقل شود، زیان های هنگفت مالی در پی خواهد داشت.
هم اكنون واردات به آمریكا ۳ تا ۴ روز بیشتر از گذشته زمان می برد و شركت های حمل و نقل این وحشت را دارند كه این زمان بیشتر هم بشود. شركت های حمل و نقل و صنعت لجستیك برای سال ۲۰۰۵ انتظار داشتند كه از هزینه های آموزش و امنیتی كه توسط نیروی انسانی بیشتر محقق شود كاسته شود. با این وجود برنامه های امنیتی جدیدی خلق و بكار گرفته شده است. در همین زمان سازمان ملل نیز قوانین جدیدی را كه با نام “كتاب نارنجی” شناخته می شود برای تدابیر بیشتر امنیتی تدوین كرده است كه این قوانین سخت گیرانه جز اینكه هزینه های حمل و نقل را بالا ببرد و سرعت انتقال كالا را كاهش دهد دستاورد دیگری نخواهد داشت. ‌ انجمن صنایع شیمیایی آلمان از آوریل ۲۰۰۲ حداقل استانداردهای ایمنی را برای حمل و نقل مواد خطرناك بكار گرفته است با این وجود ضایعات چندان قابل توجه نبوده است. در سال ۲۰۰۲ نزدیك به ۵۷ میلیون تن كالا از بنادر آلمان فدرال تخلیه و بارگیری شده است. ۷۰ درصد این میزان (در حدود ۴۰ میلیون تن) در مقوله كالاهای خطرناك دسته بندی شده است.
كالاهای قابل اشتعال مانند نفت خام و فراورده های پالایشگاهی رقمی در حدود ۷/۳۶ میلیون تن را در بر گرفته است. مابقی شامل گازهای مایع شده مواد شیمیایی بوده است. كارشناسان آلمانی نسبت به حساسیت ویژه كه از سوی آمریكا القاء می شود با دیده شك نگاه می كنند و باور ندارند كه چنین قوانینی بتواند از عملیات تروریستی جلوگیری كند یا حتی آن را كاهش دهد. آنها معتقدند برای مقابله با تروریسم باید استاندارد واحدی وجود داشته باشد. تروریسم مشكل جامعه جهانی است و تهدیدات آن به یك كشور یا مجموعه ای از كشورها محدود نمی شود. بنابراین پذیرفتنی نیست كه اقتصادی در فضایی كه قواعد و قوانین متحدالشكل وجود ندارد، متحمل هزینه های اضافی شود. سروكار داشتن با كالاهای خطرناك نیازمند پرسنل های آموزش دیده و مسئولیت پذیر است. به ویژه زمانی كه با گازهای مایع شده سروكار دارند. این قوانین افراد را به رعایت یك “باید” قوی مجبور كرده است به ویژه وقتی كه كالاهای خطرناك می باید در كنار سایر كالاهای تجاری جابجا شود. ‌ آموزش حمل كالاهای خطرناك در اروپا آموزش برای چگونگی حمل كالاهای خطرناك در اروپا هنوز از استاندارد واحدی پیروی نمی كند. در اینجا وضعیت آموزشی كشورهای آلمان، فرانسه، سوئیس و ایتالیا بررسی شده است.‌ هركسی كه در صنعت حمل و نقل كار كرده باشد و تخصصی در حمل كالاهای خطرناك داشته باشد می داند كه یكسان سازی دانش این كار حمل و نقلی و انطباق آن با معیارهای بین المللی برای كاركنان تا چه اندازه ضروری است.
كاركنان حمل و نقل مواد خطرناك برای چگونگی حمل كالاهای خطرناك در گستره اتحادیه اروپا با پرسش های واحدی روبرو هستند: بهترین گزینه های حمل و نقل شامل هوایی، دریایی، ریل و جاده و مناسب ترین ابزارها برای حمل و نقل كالاهای خطرناك كدام است؟ ابزارها را چگونه باید بكار گرفت و دسته بندی كالاها به چه شكل است؟ پاسخی كه برای این پرسش ها وجود دارد، اما یكسان نیست و از هر كشور اروپایی به كشور دیگر فرق می كند. تا سال ۲۰۰۰ میلادی متصدیان حمل و نقل كالای خطرناك، در تمامی كشورهای عضو اتحادیه اروپا مطابق قانون تجارت خارجی موظف بودند كه یك كارمند ویژه برای حمل مواد خطرناك بكا گمارند یا اینكه مشاوران ایمنی داشته باشند. ‌ آلمان: در سال ۱۹۹۹ در آلمان قانون تاسیس حمل ونقل كالاهای خطرناك ابلاغ شد. این فرمان نسخه ای تجویز می كرد تا افراد ویژه ای برای سروكار داشتن با عملیات حمل و نقل كالاهای خطرناك تعلیم یابند. این قانون شامل رانندگان هم می شد و مسئولیت های ویژه ای برای این افراد تعیین می كرد. این آموزش های اضافی در واقع موارد جدیدی بود كه به قانون پیشین طبقه بندی كالاهای خطرناك اضافه شد.
یك قانون فراگیر و عمومی كه نوع بسته بندی و برچسب بر روی ناوگان حمل و نقل و كالاها، اسناد مورد نیاز، را مشخص می كرد در این قانون همچنین مشخص شده كه چه موادی نباید با هم حمل شوند. این قانون استانداردهای بازرسی قوانین ترافیكی، دستورالعمل های ویژه هنگام وقوع حادثه، و دستورالعمل های بسیار دقیق ایمنی را لحاظ كرده بود. شركت هایی كه می خواستند مبادرت به حمل كالاهای خطرناك كنند؛ می بایست آزمون هایی را می گذراندند. حتی شركت هایی كه تنها می خواستند به حمل و نقل یك نوع كالا در دسته بندی مشخص اقدام كنند، نیاز داشتند با كمك یك مشاور ایمنی گواهینامه لازم را كسب كنند. این گواهینامه اعتبار ۵ ساله داشت. برای تمدید این مدت، كارمندان و رانندگانی كه درگیر ماجرای حمل كالاهای خطرناك بودند موظف بودند مجددا آزمونی را پشت سر بگذارند تا از آمادگی آنها اطمینان حاصل شود. این آموزش ها در زمان های كاری و به هزینه كارفرما انجام می شد و كسانی كه موفق می شدند آزمون را با موفقیت پشت سر گذارند گواهینامه ی مخصوص را دریافت می كردند.‌ فرانسه: اختیارات مشخصی برای شركت های خصوصی به منظور حمل كالاهای خطرناك هنوز تدوین نشده است اما در قوانین فرانسه برای كارفرما آموزش كارمندان دیده شده است. دوره های آموزشی برای مشاوران ایمنی یك تا دو هفته به طول می انجامد. نیمی از این واحدها سر كلاس و به طور نظری تدریس می شود و نیمی دیگر از زمان دوره را كارمندان به گونه عملی و در مكان های مشخص مباحث نظری سركلاس را پیاده می كنند.‌ سپس این كارمندان یك آزمون ۶ ساعته را برای گرفتن گواهینامه لازم سپری می كنند.
آزمون های ۴ جوابی شامل مثال های متعددی است كه كارمندان را به فكر وامی دارد.‌ هم اكنون كاتالوگی در فرانسه وجود دارد كه شامل ۱۰۰۰ پرسش حرفه ای و نمونه های حمل مواد خطرناك است. هر كسی كه بخواهد به عنوان یك مشاور ایمنی در فرانسه گواهینامه بگیرد لازم است بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ یورو و برای شركت در آزمون بپردازد. ایتالیا: مشاوران ایمنی در ایتالیا به طور رسمی و برطبق قوانین اتحادیه اروپا به كار گماشته می شوند. شرط و شروط قانونی برای شركت در آزمون به شمار نمی رود منتهی مدارس آموزش رانندگی، و انجمن های تخصصی مرتبط با حمل و نقل موفقیت در این آزمون را شرط لازم می دانند. وزارت حمل و نقل ایتالیا در پایگاه اینترنتی خود پرسش هایی را منتشر كرده است. زمان آزمون بین ۵/۴ تا ۵/۶ ساعت به طول می انجامد.‌ سوئیس: از اول ژانویه ۲۰۰۱ قانون آموزش كاركنان در زمینه ایمنی حمل مواد خطرناك به تصویب رسیده و از اول ژانویه ۲۰۰۳ به مرحله اجرا گذاشته شد. دوره های آموزشی شامل مفاد كلی آموزشی است. موارد تخصصی حمل ونقل در ۲۴ دوره آموزشی گنجانده شده است. تامین امنیت جاده ای بر عهده دولت است. برای تامین امنیت آبراههای داخلی و ریل وی دفتر حمل و نقل ملی مسئولیت دارد.

منبع : مجله صنعت حمل و نقل