ارائه الگوی نوین بهداشت مسکن و اماکن عمومی در منطقه ۲۲ در ابعاد فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی

● هدف مطالعه:
داشتن مكانی بهداشتی چه از نظر مسكن خصوصی و یا اماكن عمومی خواسته تمامی انسان هاست. بدیهی است عدم توجه به بهداشت محل زندگی موجب عوارض جانبی و بهداشتی فراوانی می گردد و در نتیجه شیوع بیماری های متعدد را در كمین دارد. در اماكن عمومی كه محل ورود و خروج و تجمع انبوه جمعیت در آن می باشده می تواند موجب انتقال بیماری های واگیردار از این طریق گردد. رعایت ایجاد موارد فیزیكی در یك مسكن از قبیل استانداردهای نور، تهویه، دما، ورود نور آفتاب، عدم تجمع زباله و مواد مانده غذایی و رعایت نظافت می تواند به اعتلای بهداشتی و اقتصادی یك جامعه كمك فراوان نماید. در این پروژه سعی شده است كه استانداردها و الگوهای مسكن و اماكن عمومی جهت كشور در یك منطقه شهری نمونه بررسی و تبیین گردد.
● روش مطالعه:
▪ بررسی تامین احتیاجات اساسی جسمی و روحی در مسكن و اماكن عمومی
▪ ایجاد شرایط مطلوب از قبیل نور، گرمایش و سرمایش مناسب، صدا و دیگر ساختارهای فیزیكی لازم در جلوگیری از بروز و انتقال بیماری های واگیردار در مسكن و اماكن عمومی
▪ ارائه روش های جلوگیری از سوانح و حوادث در مسكن و اماكن عمومی
▪ انتخاب بهینه محل ساختمان مسكن و شرایط ساخت و ساز به لحاظ بهداشت محیط
▪ روشهای دفع مدفوع ، فاضلاب و مواد زائد جامد در مسكن و اماكن عمومی به طرق استاندارد
▪ ارائه الگوی بهینه بهداشت هتل ها و ساختمان های مسكونی و اداری
▪ ارائه الگوی بهینه بهداشت زیارتگاه ها و مساجد
▪ ارائه الگوی بهینه بهداشت گرمابه ها و استخرهای شنا و آب بزرگ ترین دریا چه انسان ساخت كشور
▪ ارائه الگوی بهینه بهداشت كشتارگاه ها و غسالخانه ها
▪ ارائه الگوی بهینه بهداشت پارك های شهری و مكان های تفریحی و تفرجگاهی در منطقه.
● نتایج مطالعات:
در این منطقه سعی گردیده است با توجه به خصوصیات طبیعی و زیست محیطی منطقه۲۲ شهرداری تهران ، پیشنهاداتی در جهت ایجاد محیطی مناسب و بهداشتی در این منطقه ارائه گردد.
به طور کلی یک مکان مسکونی یا عمومی مناسب و بهداشتی بایستی از نظر موقعیت ساختمان ، وضعیت آب آشامیدنی ، دفع زباله و فاضلاب و همچنین نور ،تهویه ، حرارت ، رطوبت و سروصدا تامین کننده سلامت جسمی و روحی افراد ساکن در آن باشد.
در یک مسکن مناسب سطح موردنیاز برای هر نفر مطابق با استانداردهای موجود ۱۴ تا ۱۵ مترمربع و برای هر فرد اضافی ۸ تا ۱۰ مترمربع زیربنا بایستی در نظر گرفته شود.
انتخاب محل مناسب برای مسکن و اماکن عمومی یکی از عوامل مهم در ایجاد محیطی بهداشتی محسوب می گردد لذا بدین منظور رعایت نکات زیر در انتخاب محل می بایست مدنظر قرار گریند:
▪ زمین انتخاب شده پست و مرطوب نباشد.
▪ دوری از مراکز تجاری و صنعتی ، ایستگاههای راه آهن ، فرودگاه ، تعمیرگاه و خیابانهای پررفت و آمد.
▪ ازنظر موقعیت جغرافیایی در نقاط زلزله خیز واقع نشده باشد.
با توجه به اینکه منطقه۲۲ شهرداری تهران از نظر زلزله خیزی دارای پتانسیل بالایی می باشد و تحت تاثیر چندین گسل اصلی و زلزله زا قرار دارد ، لذا ساخت بنا های منطقه باید با رعایت موارد و اصول زیر صورت پذیرد:
▪ پی های مسکن روی زمین شیب دار و زمین سخت یا بسیار نرم قرار نگیرد.
▪ ساختمان مستطیل شکل باشد و از نقطه نظر سازه ای در پلان و ارتفاع متقارن باشد.
▪ مسکن از طریق استفاده کافی از بتون آرمه و ... تقویت گردد.
اقلیم منطقه نیز یکی از عواملی است که در انتخاب محل مسکن و درنحوه ساخت آن موثر خواهد بود. باتوجه به وضعیت تابش خورشید در عرض جغرافیائی منطقه۲۲ ؛ فاصله دو بنا از یکدیگر بایستی به نحوی باشد که تابش خورشید به داخل مسکن نفوذ نماید . بدین خاطر بایستی به نسبت ۱ به ۷۳/۱ بناها به نسبت ارتفاع بنای قرار گرفته در ضلع جنوبی و با توجه به کسر اختلاف تراز از یکدیگر فاصله داشته باشند .
همچنین باتوجه به جهت وزش باد غالب در منطقه ، مناسب است که از امتدادهای طولانی و ایجاد کانال در جهات شرقی غربی اجتناب شود و با توجه به جهات اصلی استقرار بناها در حوزه ۵/۱۰ تا ۵/۲۲ درجه جنوب شرقی ، به کمک ایجاد شکستگی هائی در راستای شرقی غربی از کانالیزه شدن باد غالب غربی جلوگیری شود.
بدیهی است بهترین روش تامین روشنائی در منطقه۲۲ شهرداری تهران استفاده از برق است. باید توجه داشت که هنگام استفاده از برق مقدار نور کافی و ثابت و در تمام جهات اتاق یکنواخت باشد. و همچنین تابش نور و بنحوی نباشد که ایجاد تیرگی در چشم کند.
هنگام انتخاب مصالح بنا در منطقه۲۲ شهرداری تهران بایستی سعی گردد حتی المقدور از مصالحی استفاده شود که قابلیت هدایت حرارتی آنها کمتر باشد. . به منظور صرفه جوئی در مصرف انرژی و محدود کردن انتقال گرما ، باید تمامی اجزای تشکیل دهنده پوسته خارجی بنا در منطقه۲۲ عایق حرارتی داشته باشند . بدین منظور عایق بندی حرارتی در دیوارها ، سقف ، کف ، بازشوهای شفاف و غیر شفاف می بایست مدنظر قرار گیرند.
ضریب اتلاف حرارتی براثر تهویه در واحدهای مسکونی منطقه۲۲ با درنظر گرفتن ۲اتاق برای هر واحد m۳g ۰۸/۲۱ برآورد گردیده است . همچنین براساس برآوردهای انجام شده متوسط میزان مصرف انرژی حرارتی و متوسط میزان مصرف انرژی برودتی لازم جهت تامین آسایش ساکنان واحدهای مسکونی باتوجه به اقلیم منطقه به ترتیب ۲۳۰kwh/yr.m۳ و ۲kwh/yr.m۳ می باشد. لازم به ذکر است ، عایقبندی حرارتی بناها برمبنای عایقبندی بهینه ، صرفه جوئی متوسطی معادل ۳۵ درصد در گرمایش سالیانه و ۶۵ درصد در سرمایش سالیانه را به دنبال خواهد داشت.
یکی دیگر از ویژگی های یک مسکن بهداشتی دور بودن از مراکز پر سر و صدا است . به منظور نیل به این هدف درنظر گرفتن محل مناسب استقرار مسکن ، بالا بردن صدابندی دیوارهای خارجی و درها و پنجره ها و هنچنین صدابندی سقف در برابر صدای کوبه ای ضروری به نظر می رسد. در طراحی پلان صحیح نیز ازنظر حفاظت آکوستیکی باید قسمتهای آرام خانه از بخشهای غیر آرام و پر سر و صدا جدا گردد.
همچنین پیشنهاد می گردد از گیاهان عایق صوت مانند گونه های سرو نقره ای ، سرو معمولی ، شمشاد معمولی، برگ بو ، خرزهره و ماگنولیا ، گونه های افرا ، جوالدوز ، صنوبر ، انجیر و توت در سازه های گیاهی صوت شکن در سطح منطقه استفاده شود.
بدیهی است زباله محیط مناسبی برای جلب و تکثیر حشرات است لذا ، جمع آوری و دفع صحیح زباله از عوامل موثر در تامین بهداشت و سلامت افراد جامعه محسوب می شود. لازم به ذکر است سرانه تولید مواد زائد جامد در منطقه در حال حاضر برابر ۴۲۶ گرم به ازای هر نفر در روز برآورد گردیده است.
▪ بطور خلاصه موارد زیر جهت جمع آوری و دفع صحیح زباله در منطقه۲۲ شهرداری تهران پیشنهاد می گردد:
- دخالت مردم و شوراهای محلی در برنامه ریزی.
- آموزش همگانی شهروندان منطقه در زمینه مواد زائد جامد.
- تامین سیستم های جدید جمع آوری حمل و نقل زباله.
- درنظر گرفتن بازیافت و آموزش مردم در تفکیک مواد به عنوان اولین و مهمترین اقدام.
- آموزش مردم جهت ایجاد کمپوست خانگی به منظور کاهش در تولید زباله.
- ایجاد سیستم شوتینگ در آپارتمانهای منطقه.
- درنظر گرفتن ظروف مناسب ذخیره در منازل.
داشتن آب سالم و بهداشتی از ضروری ترین نیازهای بهداشتی در هر منطقه شهری است . سرانه مصرف آب منطقه۲۲ بین ۲۷۰ تا ۲۹۰ لیتر در روز محاسبه شده است. درحال حاضر ۱۵ حلقه چاه کار آبرسانی به شهرکهای مسکونی موجود در منطقه را تامین می نماید اما در نظرگرفتن شبکه آبرسانی شهری در منطقه۲۲ امری اجتناب ناپذیر به نظر میرسد.
قسمت اعظم آبهای مصرفی پس از استفاده به صورت فاضلاب در می اید. فاضلابهای شهری این منطقه تقریباً شامل ۱/۹۹ درصد آب می باشد و درصد کمی از فاضلاب را جامدات تشکیل می دهند که شامل مواد آلی و معدنی می باشند و به صورت مواد حل شده و یا سوسپانسیون شده وجود دارند. بدیهی است بهترین روش دفع فاضلاب شهری منطقه موردنظر استفاده از تصفیه خانه فاضلاب شهری است .
لازم به ذکر است در لوله کشی فاضلاب بناها باید توجه داشت که لوله های فاضلاب در مجاورت لوله آب نباشد و درصورتی که اجباراً در مجاورت لوله های آب قرار گیرد ، باید با ملات سیمان اطراف لوله ها ، خم ها و زانوها را به منظور جلوگیری از نفوذ و نشت فاضلاب به محیط خارج عایقکاری کرد.
در نهایت می توان اظهار داشت که فاضلاب شهری تصفیه شده در منطقه۲۲ به طور عمده می توان جهت آبیاری فضاهای سبز شهری و تامین آب دریاچه پیش بینی شده در طرح تفصیلی استفاده نمود.
باتوجه به اینکه منطقه۲۲ شهرداری تهران از پتانسیل توریستی و تفرجگاهی بالایی برخوردار است لذا ، تامین الگوهای بهینه بهداشت در مناطق تفریحی و تفرجگاهی این منطقه ضروری می باشد. از جمله مناطق تفریحی و تفرجی منطقه درحال حاضر می توان به پارک جنگلی چیتگر ، خرگوش دره و وردآورد و همچنین مناطق کوهستانی منطقه به خصوص ارتفاعات ۱۴۰۰ تا ۱۸۰۰ متر اشاره نمود که بایستی این مکانها مطابق با الگوهای بهینه و بکارگیری از انرژیهای خورشیدی و باد ، پارک وحش ، پیست اسکی و سایر مراکز تفرجگاهی ساماندهی گردند تا نیازهای جسمی و روانی شهروندان را تامین نمایند .
▪ به منظور نیل به این اهداف پیشنهادات زیر ارائه می گردد:
- جهت ایجاد فضای سبز مناطق تفریحی و تفرجی توصیه می گردد از گونه های درختی و درختچه ای سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه مانند طاووسی ، شیرخشت ، اقاقیا ، داغداغان ، توت ، سرو نقره ای ، کاج تهران ، یاس زرد ، بلوط و ... استفاده شود.
- گونه های کاشت شده می بایست به طور صحیح و اصولی آبیاری گردند تا از خشک شدن آنها جلوگیری گردد.
- تجهیزات داخل پارکها با یکدیگر هماهنگی داشته و حتی الامکان از عناصر طبیعی نظر چوب استفاده شود.
- در هر پارک و تفرجگاه ایجاد بخش اورژانس و کمکهای اولیه لازم است ، بعلاوه قسمتی از پارک نیز باید به مدیریت و وسایل آتش نشانی اختصاص یابد.
- در پارکهای جنگلی در هر هکتار ۱۰ تا ۳۵ واحد خورگشت درنظر گرفته شود که برای هر واحد شامل ۴نفر به یک میز یا نیمکت نیاز است.
و در نهایت پیشنهاد می گردد در منطقه۲۲ پارکهای گوناگونی از نظر کاربرد نظیر پارک حیات وحش ، پارک جنگلی ، پارک ورزشی و... احداث شود.

منبع : شهرداری منطقه ۲۲ تهران