گمیشان در حسرت رود گرگان

آب های حاصل از رشته کوههای آلاداغ بجنورد و کوههای پس از آن ذره ذره جمع و با جریان تند خود از سرزمین های شیبدار مسیرش همچون ماری خوش خط و خال به سمت غرب خیز برمی داشت و گاه هر آنچه که در مسیرش بود می شست و با خود همراه می کرد و در نهایت در زمینهای مسطح و هموار گمیشان آرام و با وقار به دریای خزر می پیوست و زندگی را در کالبد شهر و دریا می دمید . زنان و مردان ، پیر و جوان با تماشای جریان آبی که با طمأنینه پیچ می خورد و از وسط شهرشان می گذشت، زندگی را حس می کردند.
رود گرگان پس از طی صدها کیلومتر راه پر پیچ و خم، مدام در جستجوی گمیشان، آخرین میعادگاه خود بی تابانه راه می پیمود و تنها آن زمان که به این شهر می رسید با آرامش وصف ناپذیر به راهش ادامه می داد گویا دیگر هیچ عجله ای برای رسیدن به دریا نداشت . این رود چه شور و هیجانی به گمیشان و گمیشانی می بخشید ، شهر را سراسر شور و شوق فرا می گرفت. صدای آب ترانه تداوم حیات بود و امید به زندگی را با خود به آخرین آبادی مسیرش می آورد و با دویدن کودکان همراه با جریان آب، آنها را به دریا، ممر اصلی حیاتشان متصل می کرد .
مصب اصلی و علیای رود گرگان از وسط شهر تاریخی گمیشان می گذشت این رود و دریا شاهرگ حیات و قلب طپنده این شهر بودند . برای شاهد مدعا رجوع شود به کتاب درویشی دروغین در خانات آسیای میانه نوشته آرمینیوس وامبری مجاری که در توصیف ورود خود به گمیشان می گوید از طریق رود گرگان وارد گمیشان شدم . همچنین تصاویری که در سال ۱۳۰۵شمسی در گمیشان گرفته شده و قایق های پارویی و بادبانی صیادان در حالی که در کنار رود پر آب در ضلع شمالی ساختمان عطا حاجی خوزینی پهلو گرفته اند تا ماهیهایشان را به انباری وی تحویل نمایند. این ساختمان و انباری هنوز هم در کنار رود گرگان که در حال حاضر از آن تنها فاضلاب گندیده شهر جریان دارد آرمیده است و از شکوه و جلال گذشته و ندانم کاری ها و بی مهری های اخیر قصه ها دارد .
حدود کمتر از یک قرن پیش یک نفر ارمنی با بستن بندی بر روی رود گرگان در نقطه ای در غرب روستای بصیر آباد ( سلاخ ) که این محل امروزه به "بند" معروف است اقدام به کشت شالی در زمینهای فردی به نام حضرت قلی ساکن روستای سلاخ می نماید از آن تاریخ به بعد رود گرگان مسیر خود را تغییر و برای همیشه از مصب سفلی خود یعنی از طریق روستای خواجه نفس جریان می یابد . از گمیشان تنها زمانیکه رود پرآب بود و در مواقع مشخصی از سال که اکثرا اواخر زمستان و اوایل فصل بهار جریان می یافت . کلنل ییت انگلیسی که هشت سال پس از این واقعه به گمیشان آمده بود در سفرنامه خود می نویسد : « در حدود ۸ سال پیش مسیر رود را تغییر داده، از کمش تپه به سمت خواجه نفس آوردند.» این وضعیت تا یک دهه پیش ادامه داشت هنوز خیلی از مردم گمیشان به یاد دارند تا ۱۰ الی ۱۵ سال پیش با جریان فصلی رودخانه، از این رود ماهی بصورت فراوان صید می کردند . تا اینکه با نظر کارشناس مآبانی که دورنمای فکری آنها از نوک دماغشان تجاوز نمی کرد روی مصب رود کانال سرپوشیده احداث گردید و پس از آن با اولین جریان آب در فصل بهار دهانه این کانال مانع جریان کامل و آزاد آب گردید و رود طغیان کرد و شهر گمیشان بیش از پیش در خطر سیل قرار گرفت باز هم این کوتوله کارشناسان! ضمن لاپوشانی گندکاریهای دیروز خود با نظری جدید وارد میدان شدند . طبق نظر آنها مسیر جریان این آب باریکه فصلی را نیز بستند تا دیگر هیچ آبی از طریق رود گرگان به سمت گمیشان جریان نیابد . آنان بخاطر ترس از بیماری حکم مرگ صادر می کردند . در نتیجه ی تصمیم این افراد از آن تاریخ به بعد آبی از این کانال جریان نیافت و بدین ترتیب تیر خلاص بر شقیقه گمیشان خالی شد . پیشنهاد دهندگان کوته فکر این کانال، به هیچوجه شیب زمین گمیشان را در نظر نگرفته اند و عقلشان قد نداده است که به مرور با عدم جریان آب و انباشت زباله پر خواهد شده و آب باران نیز بدلیل شیب کم زمین گمیشان قادر به تخلیه زباله های آن نخواهد بود . با گذر زمان برای اولین بار در تاریخ ، گمیشانی ها شاهد تردد موش های گردن کلفت فاضلاب شدند . امروزه این کانال مکان امنی برای گزندگان و حشرات موزی تبدیل شده و سلامتی شهر را به شدت تهدید می کند . با حذف پدیده رود گرگان از جغرافیای طبیعی شهر دیگر چهره بخش گمیشان کاملا تغییر کرد. تأثیرات مادی و معنوی آن در جامعه گمیشان بوضوح مشاهده گردید . به تبع آن بسیاری از ارزش ها تغییر یافت ، تابوی گدایی شکست و این چنین گمیشان با بی تدبیری ها که گاها از روی عمد با حسادت های بی مورد و عقده گشایی های بی اساس تاریخی، به شهری متروک تبدیل شد که امروز بدون افتخار به گذشته درخشان آن قابل سکونت نیست .
● چه باید کرد؟
۱) به شورای شهر و شهردار محترم گمیشان پیشنهاد می شود ضمن رایزنی با کارشناسان خبره تصمیمی جدی در رابطه با کانال سرپوشیده گرفته شود . اگر لازم بود آن را تخریب تا بیش از این موجب سلب آسایش شهروندان نباشد . چنانچه نظر کارشناسان حفظ آن باشد فکری اساسی برای بهداشت عمومی شهر که سال به سال به معضلی بزرگ تبدیل می شود اندیشیده شود .
۲) مسیر رودخانه وسط شهر لایروبی و تعریض و همچنین خلع ید از متجاوزین به حریم آن شود .
۳) هر چه زودتر با برداشتن موانع ایجاد شده در مسیر رودخانه، جریان فصلی رود گرگان از وسط شهر را برقرار نمایید . با توجه به اینکه با اتمام سدلاستیکی خواجه نفس این امکان پیش می آید که در مسیر منتهی به گمیشان نیز آب ذخیره شده و موجب شکوفاهی اقتصاد شهر و بخش خواهد شد .
لازم به یادآوری است قبل از مبادرت به این کار تهمیدات لازم برای جلوگیری از آب گرفتگی شهر صورت بگیرد برای این منظور نقاطی که خطر سرریز دارند شناسایی و بازسازی شود.
از تمام مسئولین و افرادی که برای مردم این شهر دل می سوزانند تقاضا می شود در این راه از کمک و یاری کوتاهی نکنند .

منبع: نخبگان کمیش دپه

منبع : پایگاه اطلاع رسانی گمیشان