تروزاروس، دایناسور بالدار

● آناتومی:
پتروزارها، راسته ای از خزندگان پرنده بود که در زمان دایناسورها می زیستند. اندازه تروزاروس، از چند اینچ تا بیش از ۴۰فوت در تغییر بود. این جانوران استخوانهایی توخالی داشته و سبک وزن بودند و اندامی کوچک داشتند. آنها مغزی بزرگ و قدرت بینایی قوی ای داشتند. روی بدن بعضی از تروزارها با خز پوشیده شده بود و روی سر بعضی از آنها(مانند ترونودون) تاجی استخوانی و سبک وزن وجود داشت که احتمالا به هنگام پرواز به عنوان رادار عمل می کرده است یا ویژگیها و کاربردهای جنسی داشته است.
بالهای تروزاروس با پوستی چرمی پوشیده شده بود. این پوست نازک اما محکم در تمام بدن، بالای پاها و چهار انگشت بلندش کشیده شده بود و ساختار بال را تشکیل می داد. چنگالها، از انگشتان دیگر بیرون آمده بودند.
پتروزارها، پرمی زدند و با قدرت پرواز می کردند اما احتمالا بزرگترین آنها(مانند کوئتزالکواتلوس که طول بالهایش بیش از ۳۶فوت یا ۱۱متر عرض بود) به کمک جریانهای بالارونده(هوای گرم صعود کننده) و نسیم پرواز می کردند.
● زمان زیست:
پتروزارها در دوران مزوزوییک، عصر خزندگان می زیستند. گونه های اولیه پتروزارها(رامفورینکوییدها) در دوره تریاس ظاهر شدند و در انتهای دوره ژوراسیک از بین رفتند. پتروزارهای تکامل یافته تر(تروداکتیلوییدها) در اواخر دوره ژوراسیک ظهور کردند و در کرتاسه، حدود۶۵میلیون سال قبل، در طی انقراض کرتاسه- ترشیاری(۶۵میلیون سال قبل)از بین رفتند.
● تغذیه:
پتروزارها، گوشتخوار بودند. آنها ماهیها(که آنها را از سطح اقیانوس می گرفتند)، حلزونها، خرچنگها، احتمالا پلانکتونها(بعضی گونه ها)، حشرات و لاشه جانوران مرده خشکی را می خوردند.
● تحرک:
پتروزارها با استفاده از بالهای بزرگ و سبکشان، مسافتهای طولانی را می پیمود.
● طبقه بندی:
تروداکتیلوییدها، خزنده بودند اما دایناسور نبودند. در تعریف، همه دایناسورها خزندگان دیاپسید با وضعیت ایستایی راست و ایستاده هستند. احتمالا وضعیت ایستایی پتروزارها نیمه راست بوده است و دایناسور نبوده اند. تعداد کمی از دیرینه شناسان معتقدند که وضعیت ایستایی پتروزارها راست بوده است و بنابراین باید پتروزارها را جزء دایناسورها قرار داد(از تروپودها مشتق شده اند). به هر حال، مطمئنا دایناسورها و پتروزارها بسیار به هم نزدیک هستند.
● تروداکتیلوس متعلق است به:
· قلمرو(جانوران)
· شاخه مهره داران(طناب داران)
· زیر شاخه طنابداران
· سوپر رده تتراپودا (جانوران چهار پا)
· رده دیاپسیدها- این جانوران شامل تمامی خزندگان(به استثنای لاک پشتها) و پرندگان هستند. از ویژگیهای آنها داشتن دو سوراخ در بخش عقبی و بالایی جمجمه و دو سوراخ در پشت چشمهاست.
· زیر رده آرکوزاریا- این گروه شامل دایناسورها، تمساحها، پتروزارها، پرندگان و غیره است.
· راسته پتروزاریا- خزندگان پرنده. دو نوع پتروزار وجود دارد:
° زیر راسته رامفورینكوییدها(منقار دماغی ها)- پتروزارهای اولیه که در دوره تریاس ظهور كردند و در انتهای ژوراسیک از بین رفتند و دمی بلند، گردنی کوتاه و بالهایی بلند و باریک داشتند. آنها نخستین مهره داران پرنده بودندو احتمالا برای پرواز بالهایشان را به هم می زدند. رامفورینكوییدها عبارتند از:
▪ جنس اودیمورفودون- طول بالهای این جانور۵/۲فوت(۷۵/۰متر)بود و چشمانی بزرگ، تعداد زیادی دندان تیز در آرواره هایی نوک تیز(برای خوردن ماهی و حشرات) و زایده پوستی الماس شکلی در انتهای دم بلند و نوک تیزش داشت. این جانور در دوره تریاس پسین در ایتالیا می زیست.
▪ جنس دیمورفودون- طول بالهای این جانور۴فوت (۲/۱متر) بود و آرواره هایی عمیق و عریض شبیه منقار پنگوئن های امروزی، گردنی کوتاه و زایده پوستی الماس شکلی در انتهای دم بلند و نوک تیزش داشت. این جانور در دوره ژوراسیک پیشین در انگلستان می زیست.
▪ جنس کامپیلوگناتوییدس- طول بالهای عریض این جانور ۲۰فوت(۶متر) بود. این جانور دمی بلند داشت و در دوره ژوراسیک پیشین در آلمان و هند می زیست. در سال ۱۹۲۸ توسط استرند نامگذاری شد.
▪ جنس رامفورینکوس - طول بالهای عریض این جانور ۲۵/۳فوت(۱متر)بود و آرواره هایی بلند و باریک، دندانهایی تیز و نوک تیز به سمت خارج و زایده پوستی الماس شکلی در انتهای دم بسیار بلند و نوک تیزش داشت. این جانور در دوره ژوراسیک پسین در سولنهوفن آلمان و تانزانیا می زیست.
▪ جنس اسکافوگناتوس-(به معنای آرواره های قایقی شکل) طول بالهای عریض این جانور۲۵/۳فوت(۱متر)بود و بینایی قوی، بویایی ضعیف و زایده پوستی الماس شکلی در انتهای دم بلند و باریکش داشت. این جانور در دوره ژوراسیک پسین در انگلستان می زیست و در سال ۱۸۶۱توسط واگنر نامگذای شد.
▪ جنس سوردس- طول بالهای عریض این جانور ۵/۱فوت(۵/۰متر)بود و روی بدنش پوششی ضخیم و مودار (اما روی دم یا بالهایش این پوشش وجود نداشت)، دمی بلند و نوک تیز داشت و روی سرش فاقد تاج بود. این جانور در دوره ژوراسیک پسین در قزاقستان آسیا می زیست.
▪ جنس آنوروگناتوس- طول بالهای عریض این جانور۱فوت(۳۰سانتیمتر)بود و آرواره هایی عریض، عمیق و پنگوئنی شکل و دندانهایی میخی داشت. احتمالا این جانورحشرات را می خورده است. آنوروگناتوس، دمی کوتاه داشت و در دوره ژوراسیک پسین در آلمان می زیست.
°زیرراسته تروداكتیلوییدها(بال انگشتیها)- زادگان آنها در اواخر ژوراسیك ظهور كردند و در انقراض كرتاسه- ترشیاری، حدود ۶۵ میلیون سال قبل از بین رفتند و دم كوتاهتری داشتند. احتمالا به استثنای گونه های بزرگتر، سایرگونه برای پرواز بالهایشان را به هم می زدند و شامل ترانودون و کوکوئتزالکوتالوس می باشند. تروداکتیلوییدها عبارتند از:
▪ جنس تروداکتیلوس- طول بالهای عریض این جانور۵/۲فوت(۷۵/۰متر)بود و آرواره هایی بلند و باریک و دندانهایی تیز داشت و روی سرش فاقد تاج بود. این جانور در دوره ژوراسیک پسین در تانزانیا، آفریقا، انگلستان، فرانسه و آلمان می زیست.
▪ جنس تروداسترو- طول بالهای عریض این جانور ۴فوت(۲/۱متر)بود، آرواره هایی بسیار بلند، ضخیم و بی نوک داشت در آرواره پایینی دندانهایی بلند و در آرواره بالایی دندانهایی کوچک داشت. این جانور پس از تماس مختصر از سطح اقیانوس غذا می گرفت. این جانور در دوره ژوراسیک پسین در آرژانتین می زیست.
▪ جنس سراداکتیلوس- طول بالهای عریض این جانور۱۳فوت(۴متر)بود و دندانهایی برآمده و درهم قفل شده داشت. این جانور در دوره کرتاسه پیشین در برزیل می زیست.
▪ جنس زونگاریپتروس- طول بالهای عریض این جانور۱۰فوت (۳متر)بود و روی پوزه اش، تاجی استخوانی و غیر عادی داشت و دارای آرواره هایی بلند، باریک و خمیده و منقاری نوک تیز بود. در پشت آرواره های زونگاریپتروس، دندانهای مسطحی وجود داشت که احتمالا برای خردکردن پوسته طعمه به کار می رفته است. این جانور در دوره کرتاسه پیشین در چین می زیست.
▪ جنس ترانودون- طول بالهای عریض این جانور۲۳فوت(۷متر)بود و فاقد دندان و دم بود. ترانودون منقاری بلند داشته و روی سرش تاجی بلند و استخوانی داشت. این جانور بدون پر زدن می پرید و در دوره کرتاسه پسین در انگلستان و کانزاس ایالات متحده می زیست.
▪ جنس کوئتزالکوتالوس- طول بالهای عریض این جانور ۳۶فوت(۱۱متر)بود و بزرگترین جانور پرنده است. این جانور بدون پر زدن می پرید. کوئتزالکوتالوس، آرواره هایی بلند، نوک تیز و بی دندان و گردنی بلند و خمیده داشت. این جانور در دوره کرتاسه پسین در تگزاس ایالات متحده می زیست.
● کشف فسیلها:
فسیلهای پتروزارها در آمریکای شمالی، اروپا، آفریقا و استرالیا کشف شده اند. نخستین پتروزار(خزنده پرنده)در سال ۱۷۸۴،توسط طبیعی دان ایتالیایی، کاسمو آلساندرو کولینی، در آهک سولنهوفن(در باواریای آلمان) کشف شد. در ابتدا تصور می شد که این فسیل، جانوری دریایی باشد- اما بعدها معلوم شد که یک خزنده پرنده است و(در سال ۱۸۰۹، توسط جورجز کویر) تروداکتیل نامیده شد.

منبع : پایگاه داده های علوم زمین کشور