شرایط سرپرستی کودکان بی‌سرپرست

شش سال از ازدوج آنها گذشته بود ولی نتوانسته بودند صاحب فرزند شوند. پزشکان هم اگرچه آنها را ناامید نکرده و مداوا را امکان‌پذیر می‌دانستند، ولی نازایی را در آنها تایید کرده بودند. آن دو یکدیگر را دوست داشتند و اگرچه مانند دیگران می‌خواستند کانون خانواده‌شان را گرم‌تر کنند اما حاضر نبودند بچه‌دار نشدن، آنها را از همدیگر جدا کند. چند ماهی بود که زن دایماً از شوهرش می‌خواست کودک بی‌سرپرستی را به فرزندی قبول کنند اما شوهرش زیر بار نمی‌رفت. ”از کجا معلوم که درخواست ما برای سرپرستی بچه‌ای که می‌خواهیم، مورد قبول واقع شود؟ تازه اگر ما به امید خدا درمان شده و صاحب فرزندی شدیم تکلیف آن فرزند چه می‌شود؟ اصلاً از کجا معلوم بتوانیم فرزندی را که می‌آوریم بزرگ کنیم و او را بپذیریم؟ نمی‌شود که فرزندی را قبول کنیم و پس از چند ماه منصرف شده و برش گردانیم!“ این‌ها حرف‌هایی بود که شوهر در مقابل درخواست همسرش می‌گفت و زن پاسخی برایشان نداشت. در واقع، ناآگاهی زوجین از قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مانع از تحقق خواسته‌هایشان می‌شد. در حالی که اگر این زوج، قانون را می‌دانستند یا در پی آگاهی از آن می‌رفتند، تمام سئوالات خود را در آن می‌یافتند و می‌توانستند در صورت داشتن شرایط لازم، فرزندی را به سرپرستی بپذیرند.
این سئوال‌ها ممکن است برای هر زوجی که صاحب فرزند نمی‌شوند، مطرح شود، بنابراین در صدد برآمدیم تا شرایط سرپرستی کودک را با توجه به محتوای قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست بیان کنیم. اولین موضوعی که در این قانون به بآن اشاره شده این است که هر زوجی می‌خواهند طفلی را به سرپرستی بپذیرند در صورتی که هر دو مقیم ایران باشند می‌توانند با توافق یکدیگر و رعایت مقررات، سرپرستی طفلی را با تصویب دادگاه قبول نمایند که این سرپرستی به منظور تأمین منافع مادی و معنوی طفل است. یعنی طفل تحت سرپرستی از زن و مردی که او را به سرپرستی می‌پذیرند هیچ گونه ارثی نخواهد برد. زوجین باید تقاضانامه سرپرستی را مشترکاً تسلیم دادگاه نمایند و دادگاه، قرار سرپرستی را مشترکاً تسلیم دادگاه نمایند و دادگاه، قرار سرپرستی را در صورت احراز شرایط زیر برای دوره آزمایشی (به مدت شش ماه) صادر می‌کند. شرایط بدین صورت است که پنج سال تمام از تاریخ ازدواج زوجین گذشته و آنها صاحب فرزند نشده و سن یکی از آنها حداقل ۳۰ سال تمام باشد، هیچ کدام دارای محکومیت جزایی مؤثر به علت ارتکاب جرایم عمدی نبوده و محجور نباشند، زوجین مبتلا به بیماری‌های مسری، صعب‌العلاج یا معتاد به الکل یا موادمخدر و سایر اعتیادات مضر نباشند، هر دوی آنها دارای صلاحیت اخلاقی بوده و هر دو یا حداقل یکی از آنها دارای امکان مالی باشد. شایان ذکر است در صورتی که زوجین بنا به دلایل پزشکی نتوانند صاحب فرزند شوند، دادگاه دو شرط ابتدایی را می‌تواند حذف کند.
در صورتی که خانواده‌ای کودکی را بگیرد و در همین حین زوج باردار شده و کودکی متولد شود، قرار سرپرستی فسخ نخواهد شد و تنها به تقاضای دادستان یا انجمن ملی حمایت از کودک یا مؤسسه‌ای که طفل قبلاً در آنجا تحت سرپرستی بوده دادگاه می‌تواند قرار سرپرستی را فسخ نماید.
طفلی که برای سرپرستی سپرده می‌شود به موجب این قانون باید سنش از ۱۲ سال تمام کمتر بوده، نباید هیچ کدام از پدر، جد پدری یا مادر طفل شناخته شده یا در قید حیات باشند و یا سه سال تمام مراجعه نکرده باشند و یا کودک جزو کودکانی که به مؤسسه عام المنفعه سپرده شده باشد. از لحاظ نگهداری و تربیت ونفقه و احترام، حقوق و تکالیف سرپرست و طفل تحت سرپرستی عیناً شبیه حقوق و تکالیف اولاد و پدر و مادر است. اداره اموال و نمایندگی قانونی طفل صغیر بر عهده سرپرست خواهد بود مگر آن که دادگاه ترتیب دیگری اتخاذ کرده باشد. برای طفل تحت سرپرستی، شناسنامه‌ای جدید فقط با مشخصات زوجین سرپرست و نام خانوادگی زوج صادر خواهد شد. بعد از این که سرپرستی به موجب این قانون برای زوجین ایجاد شد به تقاضای دادستان در صورتی که سوء رفتار یا عدم اهمیت و شایستگی هر یک از زوجین برای نگهداری و تربیت طفل محرز باشد و یا به تقاضای سرپرست در صورتی که سوء رفتار طفل برای زوجین غیر قابل تحمل باشد و در حالتی که سرپرست، قدرت و استطاعت برای تربیت و نگهداری طفل را از دست داده باشد و همچنین توافق طفل بعد از رسیدن به سن قانونی یا توافق زوجین سرپرست با پدر و مادر واقعی طفل صغیر، حکم سرپرستی قابل فسخ خواهد بود.
البته قبل از صدور حکم فسخ سرپرستی، دادگاه اقدامات لازم را جهت بقای سرپرستی به عمل می‌آورد اما در صورت صدور حکم فسخ سرپرستی به عمل می‌آورد اما در صورت صدور حکم فسخ سرپرستی و قطعیت آن، دادگاه صادر کننده حکم مراتب را برای تصحیح شناسنامه و اسناد مربوط به اداره ثبت احوال اعلام می‌کند. در انتها، قابل ذکر است که متقاضیا می‌توانند با تصویب دادگاه و رعایت مقررات این قانون، کودکان متعددی را سرپرستی نمایند، اما در مجموع، دادگاه در صورتی که درخواست کنندگان به کیفیت اطمینان بخشی در صورت فوت خود هزینه تربیت و نگهداری و تحصیل طفل را تا رسیدن به سن بلوغ تأمین کنند، حکم سرژرستی را صادر خواهد نمود.
پس با آگاهی داشتن از این شرایط و طی مراحل قانونی آن می‌توانیم با آغوش باز به حمایت از کودکان بی‌سرپرست بشتابیم و آنها را نیز از حضور در کانون گرم خانواده بهره‌مند سازیم.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده