سیمای ماه تمام

● حجاب در میان بانوان تركیه
برای مردم تركیه مشاهده بانوان محجبه در خیابان های مدرن استانبول، آنكارا و گوشه گوشه این كشور جای تعجب ندارد، با این همه تعارض سكولاریزم و تلاش برای اروپایی شدن از یك سو و پایبندی مردم به ویژه بانوان به اسلام و مظاهر آن از سوی دیگر، برای خارجی هایی كه وارد تركیه می شوند تعجب برانگیز و جالب توجه است.
به عبارت دیگر شاید دیدن زنان و دختران محجبه در گذرگاه های مختلف برای مردم آن بعید و دور از ذهن نبوده و با تفكرات اسلامی آنان و ریشه آن در سال های بسیار دور تاریخ این كشور منافاتی نداشته باشد، اما هم اكنون حضور زنان با حجاب در تمامی دانشگاه های تركیه ممنوع است و در هیچ یك از این اماكن دولتی و خصوصی نمی توان بانوی مسلمان محجبه ای را دید كه به فراگیری دانش و یا حضور در عرصه های علمی همراه با پوشش اسلامی خود مشغول باشد. هیچ یك از زنان مسلمان نماینده مجلس تركیه حق استفاده از پوشش اسلامی را ندارند به طوری كه در گرامیداشت روز جمهوری این كشور در سال جاری نام تمامی بانوان محجبه عالی رتبه تركیه از فهرست میهمانان مراسم كاخ ریاست جمهوری حذف شد و هیچ دعوتی از آنان برای شركت در این همایش به عمل نیامد. هم اكنون جامعه سكولار تركیه چالش نوینی را پیش روی خود دارد كه برای سال های بسیاری همواره مورد بحث و جدل دولتمردان آن بوده است. منع استفاده از حجاب مناسب برای زنان مسلمان در اماكن اداری در كشوری كه تا كمتر از صد سال پیش حضوری فعال در عرصه های مختلف گسترش آداب و رسوم ناب اسلام داشته است برای بسیاری از مردمان آن گران و غیرقابل تصور تلقی می شود.
● نمادهای آشكار
با گذری كوتاه در خیابان های آنكارا می توان به خوبی روند رو به رشد گرایش های مذهبی مردان و زنان تركیه را درك كرد. افزایش روزافزون شمار زنانی كه برای حضور در فعالیت های اجتماعی، ترجیح می دهند حجاب كامل اسلامی خود را نیز حفظ كنند نشان از تفاوت نظرهای مردم این كشور با حكومت جامعه سكولار تركیه دارد. با وجود این روی كار آمدن حزب جدید عدالت و توسعه و گرایش های اسلام گرایانه این عده تأثیر بسیار مطلوبی بر رویكرد مذهبی مردم تركیه داشته است. زیرا بسیاری از مردان آن با در دست گرفتن زمام كشور از سوی حزب كنونی احساس فراغت و راحتی خیال بیشتری دارند. طبق آخرین نظرسنجی در تركیه شمار زنانی كه هم اكنون در این كشور از انواع پوشش های اسلامی استفاده می كنند به ۶۳ درصد جمعیت آن رسیده است كه عده بسیاری از آنان با استفاده از لباس های سنتی و روسری های مخصوص دوران گذشته خود و بدون استفاده از چادر و دیگر پوشش های خاص سعی دارند با پنهان داشتن موهایشان از نگاه مردان، تعالیم دینی را ولو به هر صورت ناچیزی ثابت و پایدار باقی نگاه دارند. در این میان احزاب سكولار تركیه كه در مسندهای مختلفی مانند ارتش، ریاست جمهوری و قوه قضاییه این كشور جای دارند با نگرانی از افزایش روند چشمگیر حجاب در میان زنان تركیه سعی می كنند حجاب را به عنوان یكی از مسائل و شاخص های بنیادگرایی مسلمانان تلقی كنند. «لیدا ...» روزنامه نگار برجسته ترك با انتقاد از فعالیت های گسترده حزب عدالت و توسعه عنوان می كند این حزب هیچ گاه نمی تواند تركیه را به دوران پیش از حضور آتاتورك بازگرداند. «آنها به ما می گویند كه می خواهند تركیه را همردیف دیگر كشورهای اروپایی و غرب مطرح كنند؛ اما چطور؟ این چه جور پیشرفتی است كه همسر خود نخست وزیر روسری به سر می كند. به نظرم آنها فقط می خواهند مردم را فریب دهند و گرایش های اسلامی شان نمی تواند ما را به رؤیای دستیابی به عضویت اتحادیه اروپا نزدیك كند، هر چند جامعه سكولاریسم تركیه همواره در پی آن بوده است تا با انتقادهای شدید خود از احزاب اسلامی، گرایش های مردم را به سمت و سوی پیشرفت دولت سكولار عنوان كند و فعالیت این گروه غیرمذهبی را به انتخاب خود مردم تركیه بداند، اما گرایش های ناب اسلامی مردم كوچه و بازار شهرهای تركیه گواه تازه ای بر تأثیر اسلام در زندگی روزمره آنان و افزایش میزان علاقه جوانان و قشرهای مختلف تركیه در به كارگیری تعالیم اسلامی است.
● حجاب و اعتماد به نفس
در نظرسنجی از سوی عده ای از كارشناسان علوم اجتماعی كشور آلمان كه میان ۱۳۵ زن مسلمان ترك در سنین میان ۱۸ تا ۴۰ انجام شد، ۹۷ درصد آنان علت اصلی رعایت حجاب خود را در نظر داشتن تعالیم مذهبی و دینی خود برشمردند. همه اینها اظهار داشتند كه رعایت حجاب فقط به انتخاب خودشان بوده است و هیچ اجباری از سوی دیگر اعضای خانواده شان مانند پدر، برادر یا همسرشان نداشته اند. ۹۰ درصد زنان تُرك، رعایت حجاب را در هنگام حضور در فعالیت های اجتماعی باعث افزایش اعتماد به نفس و اتكای درونی شان یاد می كنند و معتقدند رعایت پوشش مناسب به آنها در زمان كار اعتماد و قوت قلب خاصی می بخشد. هر چند كه در این میان تبعیض های رفتاری دیگر افراد جامعه و گاهی نگاه های تحقیرآمیز آنها باعث آزردگی خاطرشان می شود. جالب آنكه این عده بهترین دوستان خود را از میان قشرهای می دانند كه به رعایت ۸۵ درصد پوشش اسلامی توجه چندانی ندارند. به عقیده آنان اختلاف های سلیقه ای در برداشت از مفاهیم مذهبی نمی تواند تأثیر بسزایی در روند ارتباطات آنها با افراد جامعه و نوع روابطشان با دیگران داشته باشد.
با این حال آنچه كه بیش از هر امری باعث آزار و ناراحتی خاطر آنها می شود، نوع برخورد مسئولان امور در مراكز و اماكن دولتی با مشاهده حجاب آنان است.
لیلا شاهین كه چندی پیش به دلایل امتناع از برداشتن روسری خود از دانشگاه پزشكی تركیه اخراج شد، حجاب را تنها وسیله ابراز وجود خودش می داند: «من از ۱۴ سالگی روسری سر می كنم. این تنها وسیله ای است كه می توانم تمامی افكار و احساساتم را از طریق آن تجلی بدهم. تا وقتی كه حجاب این آرامش خاص را به من می دهد، هیچ قدرتی نمی تواند من را مجبور به ترك آن كند. من فكر می كنم هیچ كس حق ندارد دیگری را به دلیل افكار و عقاید خاصش سرزنش یا وادار به تغییر آن كند.»
● در قلب اروپا
هنوز یك ماه از صحبت های اخیر جك استراو، وزیر امور خارجه سابق انگلستان از انواع پوشش های صورت مبنی بر استفاده نكردن زنان مسلمان در مراكز دولتی كشور نگذشته است كه شمار بسیاری از مردم مسلمان این كشور با روی آوردن به پوشش جدید مخالف نظر دولتمردان سعی دارند به تأكید بر گرایش های مذهبی خود بپردازند.
گویا هرچه مخالفت و مقابله سران دولتی كشورهای اروپایی در تقابل با رویكرد عظیم حجاب در میان مردم مناطق مختلف بیشتر می شود، واكنش محافل مذهبی و حتی غیرمسلمان به آزادی های شخصی و حق انتخاب افراد در پیشبرد سلایق دینی و عقیدتی نیز افزایش می یابد. در سال های اخیر كشورهای مختلف اروپایی سعی داشتند با ممنوعیت استفاده از حجاب در اماكن مختلف خود، بتوانند تا حد امكان فعالیت مسلمانان را محدود كنند. آنان كه با هدف برابری حقوق زنان در جامعه، جدایی دین از سیاست و حتی گرایش های بی اساس مبارزه با ترویست های جهانی به مقابله با رویكرد اسلام در جوامع خود پرداخته اند، هرگز نتوانستند به نتایج مطلوب خود دست یابند. در فرانسه از سال ۲۰۰۴ میلادی ممنوعیت استفاده از حجاب و هر نوع پوشش دیگری كه نمادی از گرایش های اسلامی افراد باشد، به اجرا درآمده است. داشتن حجاب در همه دانشگاه های فرانسه ممنوع و زنان محجبه مجبور به ترك محل فعالیت خود هستند. در تركیه از ۸۰ سال گذشته به این سو یكی از اقدامات گسترده حكومتی این كشور مبارزه با اسلامگرایی و نوع پوشش اسلامی زنان و مردان آن بوده است، به صورتی كه هم اكنون در تمامی مدارس و دانشگاه های آن، زنان و دختران مسلمان نمی توانند از روسری و دیگر پوشش های اسلامی استفاده كنند كه در نوامبر سال ۲۰۰۵ مراجع عالی حقوق بشر اروپا با تأیید تصمیم جدید دولتمردان تركیه، منع استفاده از حجاب را به طور رسمی مناسب شمردند. در انگلستان نیز تا پیش از اظهارات اخیر جك استراو هیچ گونه ممنوعیت خاصی در زمینه حجاب افراد وجود نداشت. هر چند كه مسئولان سعی داشتند در هنگام اخراج دختربچه مسلمان كه با پوشش اسلامی در مدرسه حاضر شده بود، به تدوین لایحه های جدید در این زمینه بپردازند، اما تلاش های آنان در این زمینه بی ثمر ماند، ولیكن رفتار نامناسب آنها با مسلمانان در گوشه و كنار شهرهای مختلف انگلستان، كمتر از نبود حق استفاده از حجاب نیست. در سپتامبر ،۲۰۰۳ دادگاه عالی آلمان با مداخله در موضوع «فرشته لادن» معلمی كه سعی داشت با حجاب اسلامی سر كلاس درس حاضر شود، مسأله حجاب را به عنوان چالش نوین مسئولان ایالت های مختلف آلمان مطرح كرد. هم اكنون در نیمی از ایالت های ۱۶گانه آلمان و با حضور ۳‎/۲ میلیون مسلمان در این كشور، ممنوعیت استفاده از پوشش اسلامی در اماكن مختلف اجرا می شود. روسیه از سال ۱۹۹۷ حجاب زنان را در تصاویر مدارك و اسناد شناسایی آنان مانند گواهینامه و گذرنامه هایشان ممنوع شمرد. ایالت های شمالی ایتالیا نیز از سپتامبر ۲۰۰۴ با محدودیت های مختلفی سعی داشتند زنان مسلمان این كشور را از رویكرد چشمگیر آنان به اسلام بازدارند.
در این راستا در جولای سال ،۲۰۰۵ مجلس ایتالیا به بهانه مبارزه با تروریسم جهانی عنوان داشت هرگونه پوششی كه مانع از شناسایی صحیح افراد شود، جرم شناخته شده و افراد ملزم هستند بدون حجاب در اماكن عمومی حاضر شوند.

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم