الگوی رفتار دولت با منتقدان کیست؟

شاید این روزها کمتر کسی است که از نحوه برخورد مدعیان حمایت انحصاری از دولت و برخی مشاوران و نزدیکان دولت نهم ناراحت نباشد. اما پرسش اساسی این است که الگوی دولتیان در برخورد با منتقدان کیست؟
شاید خالی از لطف نباشد برای بررسی این موضوع به الگوی رفتاری امام خمینی (ره) بپردازیم که همواره محبوب قلوب ملت ایران بوده است.
بررسی اسناد تاریخی و رویدادهای دهه ۶۰، از رفتار کریمانه امام خمینی(ره)، رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حتی با تندترین منتقدان ایشان حکایت دارد.قطعا یکی از این تندترین منتقدان را می توان مرحوم آیت الله احمد آذری قمی دانست که در مرداد ماه سال ۶۳ نامه ای بسیار تند و تا اندازه ای موهن، علیه امام خمینی(ره) نوشت و خطاب به سی تن از علمای بزرگ حوزه فرستاد.
وی که دارای سوابق مبارزاتی در پیش از انقلاب بود، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در مقطعی نماینده مردم قم در مجلس و مسوول روزنامه "رسالت" بود که از همین جایگاه، چندین بار حتی از مواضع امام خمینی(ره) آشکارا انتقاد کرد.
بخشی از این انتقادات نیز در مطالب پیاپی روزنامه "رسالت" به چاپ می رسید و کار به جایی رسید که امام خمینی (ره) برای جلوگیری از ناراحتی رزمندگان که از این مطالب به شدت رنجیده خاطر می شدند، خواستار عدم ارسال این روزنامه به جبهه ها شدند.
با این حال، امام خمینی (ره) به رغم تمام انتقادات صریح آذری قمی که بسیاری از آنها به ویژه در مقطع جنگ تحمیلی، با منطق سیاسی هم قابل دفاع نبود، واکنش تندی به او نشان ندادند و مدتی در احکام جداگانه او را به عنوان عضو شورای بازنگری قانون اساسی و نیز نماینده خود در امور شرعی منصوب کردند.
اما اوج رفتار کریمانه امام خمینی(ره) با آیت الله آذری قمی در نامه ای آشکار شد که اتفاقا پس از مسائل به وجود آمده و ارتباط با روزنامه "رسالت" و جامعه مدرسین به وی نگاشتند و در آن از علاقمندی همیشگی خود به وی سخن گفته و نوشتند: "هرگز هم در ذهنم نیست که خدای ناکرده جنابعالی کاری بر خلاف اسلام بنمایید. شما از چهره های فاضل و مبارز و دلسوخته انقلابی می باشید. شما با نوشتن مطالب و مقالات خوب در تلاشید تا مردم را به راه صحیح راهنمایی نمایید.
من در مورد روزنامه رسالت و جامعه محترم مدرسین - ایدهم الله تعالی - حرفی نمی توانم بزنم. هر طور خود و جامعه صلاح دانستید، عمل کنید. اگر در این زمینه ها حرفی زده ام و یا چیزی نوشته ام، آن گونه که مصلحت تشخیص داده ام عمل کرده ام. خداوند جنابعالی را برای یاری اسلام و مسلمین حفظ فرماید".
ماجرا از این قرار است که در جلسه علنی ۱۴ مرداد ۶۳ که رای اعتماد به دولت در دستور کار بود، علاوه بر مهندس میرحسین موسوی که نخست وزیر آن به شمار می آمد، آقایان محمد میرزایی، ولی الله زمانی، احمد کاشانی و احمد آذری قمی در مخالفت با رای اعتماد به دولت و آقایان هاشمی رفسنجانی، مهدی کروبی، هادی غفاری، صادق خلخالی، اسدالله بیات و محمد خزاعی در موافقت با رای اعتماد به دولت آقای میرحسین موسوی صحبت کردند.
آقای آذری قمی در سخنان خود گفت: "در سطح جامعه و نمایندگان محترم، اینکه کم و بیش مرا وادار کرد که صحبت کنم این مطلب است که مخالفت با دولت را به عنوان مخالفت با امام و منتخب امام و مورد علاقه امام تلقی می کنند و خوشبختانه در آخر صحبت های آقای زمانی به برادر بزرگوارمان که من سابقا افتخار می کردم و به خودشان هم گفتم که به وجود امثال آقای هاشمی افتخار می کنم و حالا هم همین طور دیدم با یک جمله این مطلب را فرمودند که فرمایش امام، ارشادی است. این مسئله ولایت فقیه که این نظر شخصی خود من است و به هیچ گروهی ارتباط ندارد و اگر بناست چیزی خورده شود به سر خود من خورده شود. ما امتحانمان را در این کشور پس دادیم.
یعنی بنده آذری قمی، آن روز که امام، مهندس بازرگان را انتخاب فرمودند که ما همان موقع هم قبول نداشتیم ولی سه هزار نفر از فضلا و طلاب قم و جامعه مدرسین حرکت کردند و گفتند: بازرگان، بازرگان، حمایتت می کنیم. برای اینکه منتخب امام هستی. بنی صدر هم همچنین. عرض کنم قطب زاده هم همچنین. آن را هم امام اظهار می کردند، می شناسم تا آن موقعی که انحرافی نبود و می دانستیم مورد توجه امام هستند و حتی جناب آقای موسوی، نخست وزیر محترم را هم همین اخیرا که ایشان تقویت کردند و گفتند دولت را تضعیف نکنید. پس ما از این جهت امتحانمان را پس دادیم و من خودم بحث ولایت فقیه را خیلی بحث کردم که فکر نمی کنم کسی به این حد بحث کرده باشد. بنابراین از این جهت مسئله ای نیست و من می خواستم عرض کنم که ما بزرگترین سرمایه ای که برای انقلاب داریم، چه در حال و چه در آینده های دور، امام است.
ما از امام، مایه نگذاریم. مطالبی و مسائلی را به وظیفه شرعی خودمان به این بهانه عمل نکنیم. امام به عنوان یک مرشد و ناصح امین باید به وظیفه اش عمل کند و به وظیفه اش عمل کرده و در مقاطع حساس هم می کند. آن نظر خودش را بیان می کند که چنین و چنان است. اما یک وقتی با مردمی که آنها مامور به شور و بررسی هستند، با آنها صحبت می کند، یک وقتی با نمایندگان مجلس صحبت می کند که می گوید نمایندگان مجلس! این نظر من است و این نصیحت من است و الا خود دانید. یعنی خودتان می دانید. اگر واقعا در موضع، مسئله برخلاف است، یعنی شما که در جامعه، روستا و شهرها هستید با مشکلات و نقصها و ضعف مدیریت ها برخورد می کنید و امثال اینها، اینها باید خودشان به وظیفه شان عمل کنند. من این را با کمال صراحت به شما عرض می کنم، اگر ما در اینجا تحقیق نکنیم و به صرف این مطلب که ولی فقیه فرموده، پس ما باید رای بدهیم، عرض کنم که ما فردا خدا، پیغمبر(ص)، ملت و خود امام، ممکن است از ما مواخذه کند".
هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجلس، در پاسخ به سخنان آقای آذری قمی گفت: "من احساس کردم این اظهاراتی که بعضی از آقایان مخالفین فرمودند، کل انقلاب را زیر سوال برد. البته آنها با نهایت حسن نیت در موضوع صحبت کردند اما من از طرف کل انقلاب حرف می زنم. در مورد اظهارات آقای آذری قمی البته ایشان در مسائل جزیی سیاسی و اقتصادی خودشان، مطلبی نداشتند و از این و آن نقل فرمودند که ما زیاد به این مسائل نمی پردازیم. در مورد ارشادات امام (ره)، البته در مجلس کسی استدلال آن جوری نکرده بود که این همه بحث لازم داشته باشد. در ذهن نمایندگان مسئله بود و همیشه هم این بوده امام، هیچ وقت نخواستند رای بر مجلس تحمیل کنند ولی وقتی که مهم تشخیص دادند، یک ارشادی می فرمایند. حالا هم همین است. یعنی آقایان به ارشادهای امام اهتمام قایل باشند.
فکر می کنم این بحثها دیگر لزومی ندارد و امام هم مجلس را یک مجلس آزاد می خواهند و من این را تاکید می کنم. در مورد خبر واحد و اینها هم انشا»الله بقیه اشتباهات ایشان در اصول، مثل این خبر واحد نباشد چون از آن خبر واحدهایی است که به قرائن قطعی است و یک ذره هم احتمال خلاف در موردش نیست".
آقای میرحسین موسوی نخست وزیر هم در پاسخ به مخالفت آقای آذری قمی گفت: "برادر بزرگوارمان حاج آقا آذری قمی صحبت هایی را در اینجا کردند در ضمن اینکه می گفتند من وارد نیستم، یک چیزهایی را گفتند. اگر وارد نیستید چرا اظهارنظر می کنید؟ اگر وارد هستید، بیایید صحبت کنیم و آمار و ارقام بیاوریم".
آیت الله احمد آذری قمی، نماینده قم در مجلس شورای اسلامی و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در نامه خود، امام خمینی(ره) را "آقای حاج روح الله خمینی" خطاب می کند و به این نکته تاکید دارد که ولی فقیه در برابر قوه مقننه وظیفه ای جز ارشاد و راهنمایی ندارد و حق تعیین تکلیف و صدور احکام برای مجلس شورای اسلامی، از حدود اختیارات او خارج است.
آقای آذری قمی در نامه ای که در اختیار علمای بزرگ حوزه قرار داد (تعداد ۳۰ فقره رونوشت) نوشته بود: "پس از سخنان اینجانب در روز چهاردهم مرداد ]۱۳۶۳[ در مجلس شورای اسلامی که ضمن آن سخنان، اشاراتی به مفهوم واقعی ولایت فقیه داشتم و گفتم ولی فقیه، وظیفه ای جز ارشاد، نصیحت و راهنمایی ندارد و در مقامی نیست که برای قوه مقننه تکلیف معلوم کند. علاوه بر آن، اضافه کردم که شخص آقای روح الله خمینی (ره)، تاکنون در امور آقایان ]مهندس مهدی[ بازرگان، ]صادق[ قطب زاده و ]سیدابوالحسن[ بنی صدر به این عنوان که آقایان را در بیست سال پیش می شناسد و بر ایمان و تقوا و تعهد آنها اطلاع دارد، ما را ناچار از پذیرش این سه نفر، در بحرانی ترین روزهای انقلاب اسلامی کرده بود، تاکید کردم که ولی فقیه، حق تعیین تکلیف و صدور احکام برای مجلس را ندارد. دو روز پس از سخنان من در مجلس، قرائتی، به خانه ام آمد و به روایتی از حاج احمد خمینی که پیام پدرش را به قرائتی ابلاغ کرده بود، به این مفهوم به من ایفاد کرد: "به آقای آذری قمی بگویند که نفوذ و مقام ایشان به گرد پای نفوذ و مقام شریعتمداری در میان علمای اعلام نمی رسد، بهتر آن است، دیگر پا را از گلیم درازتر نکنند. وقتی این فرد، این پیام را ابلاغ کرد، او را با شدت و عصبانیت و ترتیبی که سزاوارش بود، از خانه بیرون کردم و پس از آن به تحقیق پرداختم و دیدم که این پیام صحت دارد. بنابراین لازم دانستم این پیام را به شخص آقای روح الله خمینی بنویسیم و ۳۰ فقره رونوشت آن را برای ۳۰ تن از علمای اعلام و دلسوخته ای که در این پنج سال، شاهد از بین رفتن احکام شرع و التقاط این احکام و نفوس با فتواهای نادرست بود، و دلی خونین دارند، بفرستم".
زمان: ۲۸ شهریور /۱۳۶۷ ۱۷صفر ۱۴۰۹
و اما اوج رفتار کریمانه امام خمینی (ره) با یک منتقد را می توان در نامه ایشان ملاحظه کرد که این افتخار اصلاح طلبان خط امامی است .
مکان: تهران، جماران
موضوع: روزنامه رسالت و جامعه مدرسین
مخاطب: آذری قمی، احمد
بسمه تعالی
جناب حجت الاسلام آقای آذری قمی - دامت افاضاته
با سلام و دعا، من همیشه به شما علاقه مند بوده و هستم; و هرگز هم در ذهنم نیست که خدای ناکرده جنابعالی کاری بر خلاف اسلام بنمایید. شما از چهره های فاضل و مبارز و دلسوخته انقلابی می باشید. شما با نوشتن مطالب و مقالات خوب در تلاشید تا مردم را به راه صحیح راهنمایی نمایید.
من در مورد روزنامه رسالت و جامعه محترم مدرسین - ایدهم الله تعالی - حرفی نمی توانم بزنم. هر طور خود و جامعه صلاح دانستید، عمل کنید. اگر در این زمینه ها حرفی زده ام یا چیزی نوشته ام، آن گونه که مصلحت تشخیص داده ام عمل کرده ام. خداوند جنابعالی را برای یاری اسلام و مسلمین حفظ فرماید. والسلام علیکم
۶۷/۶/۲۸
روح الله الموسوی الخمینی

منبع : روزنامه مردم سالاری