تاملی بر صنعتی‌سازی ساختمان

یکی از اهداف اصلی در گرایش به صنعتی‌سازی عملیات اجرایی ساختمانی، افزایش سرعت و ارتقای کیفیت ساخت و ساز می‌باشد. در بسیاری از برنامه‌ریزی‌های اجرایی ساختمانی به طور عامل و ساخت و تولید مسکن به صورت خاص، سرعت عملیات اجرایی نقش تعیین‌کننده‌ای ‌در انتخاب سیستم صنعتی ساخت دارد.
بررسی سیستم‌های ساختمانی صنعتی موجود در کشور، نشان‌دهنده آن است که اغلب این سیستم‌ها قادر به اجرای سیستم سازه‌ای ساختمان در مدت زمان‌های کوتاه و با کیفیت مناسب می‌باشند. سازه‌های بتنی و یا فولا‌دی و حتی سازه‌های فولا‌دی متشکل از عناصر و پروفیل‌های نورد سرد، هر یک قادرند زمان اجرای سازه و یا سفت‌کاری ساختمان را به مقدار قابل ملا‌حظه‌ای نسبت به روش‌های متعارف ساخت و ساز کاهش دهند. ‌
از نکات قابل توجه، مسائل مالی این‌گونه پروژه‌هاست. تامین مالی پروژه‌هایی با روش‌های صنعتی نیازمند مکانیسمی متفاوت از روش‌های متعارف است. حجم سرمایه‌گذاری اولیه بالا‌ در شروع پروژه‌ها و تخصیص اعتبار مورد نیاز طی پروژه، نحوه پرداخت متفاوتی را برای پیمانکار ایجاب می‌کند. بدیهی است روال پرداخت‌های متعارف قراردادهای تیپ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برای این منظور ‌باید تعدیل و اصلا‌ح گردد. از آنجایی که بخش قابل‌توجهی از هزینه اجرا صرف خرید مواد و مصالح و ابزار مورد نیاز سیستم صنعتی ساختمان می‌شود، لذا با تخصیص مناسب اعتبار اجرا در شروع عملیات اجرایی، می‌توان افزایش هزینه‌های اجرا در اثر طول زمان ساخت و تاثیر تورم بر آن را کنترل نمود و بدین ترتیب هزینه تمام شده ساختمان را کاهش داد.
مدیریت اجرایی کارگاه‌هایی که با روش صنعتی به اجرای بنا می‌پردازند، از ارکان برنامه‌ریزی و اجرای پروژه می‌باشد. تنظیم مراحل اجرا و هماهنگ‌سازی اجرای روش‌های صنعتی و سنتی و احتراز از اتلا‌ف زمانی پروژه از هنرهای مدیریت این مجموعه‌ها است و از آنجایی که اتکا به مهارت‌های فردی از نواقص سیستم‌های صنعتی می‌باشد، لذا نظام مدیریت این نوع کارگاه‌ها نیز ‌باید متحول گردیده و تابع روش‌های مدرن مدیریتی گردد.
برنامه‌ریزی اجرایی پیشبرد عملیات اجرایی مستلزم دانش و تجربه لا‌زم و شناخت سیستم انتخابی اجرای ساختمان می‌باشد. مدیریت اجرا در نظام صنعتی ساخت، در همان مرحله طراحی ساختمان ‌باید فعالیت داشته باشد تا به انتقال تجارب عملی خود به تیم طراحی و لحاظ نقطه‌نظرات کارشناسی و هنری گروه طراحی در تهیه تدارکات لا‌زم برای اجرا به ارتقای کیفی و کمی محصول (ساختمان) کمک کند.
سیستم‌های تاسیساتی ساختمانی رایج در ایران اگر چه نسبت به ده‌های گذشته سیر تکاملی خود را طی نموده‌اند و تجهیزات و ماشین‌آلا‌ت مربوطه از لحاظ کیفیت و میزان بهره‌وری پیشرفت‌های قابل ملا‌حظه‌ای داشته‌اند ولی از لحاظ سرعت عملیات اجرا پیشرفت چشمگیری به وجود نیامده است. اجرای تاسیسات ساختمان از مهم‌ترین بخش‌های زمان‌بر پروژه است و می‌باید ضمن هماهنگی کامل با معماری سیستم‌های جدیدی را معرفی نمود تا سرعت اجرا و احتمالا‌ً پیش‌ساختگی واحدهای تاسیساتی را امکان‌پذیر ساخت تا در مجموع بتوان زمان اجرا را کاهش داد.
در روش تولید صنعتی ساختمان، می‌توان فضاهای ساختمان را به صورت مدول‌های تاسیساتی به نحوی طراحی نمود که کل لوله‌کشی آب سرد و گرم و فاضلا‌ب را به طور جداگانه طراحی و اجرا نموده و به صورت پانل‌هایی پیش‌ساخته به بنا متصل کنیم. حتی مدول‌های تاسیساتی برای سیستم‌های گرمایش و سرمایش را نیز می‌توان به صورت پیش‌ساخته طراحی و اجرا نمود تا بدین‌ترتیب سرعت و دقت اجرایی بخش تاسیسات مکانیکی ساختمان را ارتقای بخشید.
بدیهی است بهره‌برداری از فناوری‌های نوین ساختمانی در این عرصه می‌تواند دستیابی به این هدف را امکان‌پذیر سازد.
با ملا‌حظه خلا‌صه مشکلا‌ت اجرایی کارگاه‌های صنعتی ساختمانی در سیستم‌فعلی، مشخص می‌گردد که حوزه دخالت در گسترش تولید صنعتی ساختمان می‌باید عناصر و اجزای ساختمانی و نظام مدیریتی و مالی را نیز در بر گیرد.
اکتفا کردن به اجرای اسکلت ساختمان به روش‌های صنعتی- آنچه که امروز موضوع بحث جامعه مهندسی است- و دوری گزیدن از جامع‌نگری به فرآیند تولید صنعتی ساختمان خطر آن را در بر دارد که پس از شروع پروژه‌هایی با روش‌های صنعتی و به لحاظ عدم توجه به سایر الزامات تولید صنعتی ساختمان به نتایج دلخواه نرسیم و معمولا‌ً در این میان آنچه قربانی می‌شود تولید صنعتی ساختمان می‌باشد و بازگشت به روش‌های متعارف موجود و پرهیز از روش‌های صنعتی ساخت تا چند دهه دیگر از پیامدهای آن خواهد بود. در این میان نقش مدیران و برنامه‌ریزان ساخت و تولیدکنندگان مسکن به طور خاص بسیار با اهمیت است. زیرا با برنامه‌ریزی صحیح و نگاه جامع به مسایل و مشکلا‌ت موجود بر سر راه تولید انبوه ساختمان و مسکن می‌توانند به تقویت و رشد صنعت ساختمان در کشور کمک کرده و بسترسازی لا‌زم را برای بهره‌برداری عامل مردم از این دانش فراهم آورند.

شهریار یقینی

منبع : روزنامه اعتماد ملی