فلز کاری در دورهخامنشی

با قدرت گرفتن پارسها و تشكیل حكومت هخامنشی (۵۴۹ ـ۳۳۰ ق . م . ) هنر فلز كاری تحول یافت و جایگاه ویژه ای در صنعت این دوران پیدا كرد . فلز كاری این دوره در دوره های بعد نیز تاثیر گذاشت . تا كنون اشیاء فلزی فراوانی مربوط به دورهخامنشی از مناطق مختلف ، چه در كاوشهای علمی و چه به طور تصادفی ، به دست آمده است كه مهمترین آنها عبارت اند از :
۱) شوش
۲) گنجینه جیحون و همدان به طور اتفاقی كشف شده اند .
همچنین نشانه هائی از فلز كاری این دوره در نقش برجسته های تخت جمشید دیده شده است ـ به صورت ظروفی با اشكال مختلف و متنوع در دست هدیه آورندگان ، و سلاحهائی كه سربازان به همراه دارند كه نمونه هائی زا آنها در مجموعه ها و موزه ها نگهداری می شود . با برسی شواهد عینی و مدارك مكتوب تاریخنگاران می توان به اهمیت این هنر و صنعت و رواج یافتن ساخت انواع اشیاء از فلزات گوناگونی چون مفرغ ، طلا ، نقره و آهن و …. در دوره هخامنشی پی برد.
دریك گل نوشته به دست آمده از شوش چنین ذكر شده : (( طلائی كه در اینجا به كار رفته از ساردو باختر {آسیای صغیر و آسیای مركزی كنونی }آورده شده و در اینجا ساخته و پرداخته شده است …)) و (( سنگ آهن گرانبهائی كه در اینجا به كار رفته ، از خوارزم آورده اند ، نقره مصرف شده را از كشور مصر آورده اند .)).
متن مندرج در این گل نوشته نماینگر وسعت سرزمینهای تحت استیلای هخامنشیان و همچنین توسعه و گسترش هنر و صنعت فلزكاری این دوران است . همچنین مشخص می شود كه صنعتگران و هنرمندان چیره دست محلی اشیاء مذكور را خود ساخته اند و تنها مواد اولیه آن ازدیگرمناطق وارد می شده است .
در دوره هخامنشی برای ساختن اشیاء فلزی از دو روش قالب ریزی و چكش كاری استفاده می شد و در تزیین آنها هنرمندان روشهای مختلفی را به كار برده اند .
اشیاء باقیمانده از دوره هخامنشی از نظر شكل و تزیینات و موارد مصرف دارای تنوع فراوانی هستند كه به مواردی از آنها اشاره می شود:
۱) ظرفها
الف) كوزه ها .
كوزه ها اكثراً از جنس نقره هستند با بدنه استوانه ای یا مخروطی ، با شیارهای افقی یا عمودی موازی همراه با دو دسته به شكل حیوان كه سر آنها به عقب برگشته و این حیوانات به شكل بز كوهی ، اسب و … هستند . در نقوش بر جسته تخت جمشید در دست هدیه آورنده ای ظرفی دیده می شود كه دسته ای به شكل حیوان دارد و در پشت حیوان آبریزی تعبیه شده است .
ب) كاسه ها .
كاسه ها از جنس نقره و طلا و مفرغ با كف و بدنه پهن هستند كه در نزدیكی دهانه تنگتر شده و لبه تخت آن به خارج برگشته است ، با گلهای كوكب و گلبرگهای بزرگ كه تمامی سطح بدنه را فرا گرفته اند . در كف كاسه ها نقوش با دامی شكل ، تصویر حیوانات نظیر بز كوهی تزیین شده اند
ج) ریتون ها .
از جنس طلا و نقره كه ابتدای آنها به شكل حیوانات مختلف نظیر شیر بالدار ، بز كوهی اسب و پرنده هستند و انتهای بدن آنها به شكل لیوان است كه با دانه های مرواریدی ، شیارهای افقی موازی ، برگهای خرما و گلها و غنچه های لوتوس تزیین شده است و گاهی قسمتهائی از آنها زراندود شده اند.
۲) سلاحها سلاحهای مختلف كه می توان نمونه های آن را در نقش آجرهای لعابدار شوش و نقوش برجسته تخت جمشید دید كه ا زآهن و مفرغ ساخته شده اند .
۳) زیورها ساختن زیور در این دوران بسیار مورد توجه بوده و نمونه های بسیار زیبائی از آنها باقی مانده است از جمله گوشواره ، گردنبند ، النگو و … كه قسمتهائی از آنها با سنگهای گرانبها نظیر فیروزه ، لاجورد ، زمرد ، كریستال ، آماتیس ، یشم و عقیق ترصیع شده اند.
۴) روكش روكش درهای چوبی از نقره ، طلا یا مفرغ بوده اند .
۵) كتیبه ها كتیبه هائی كه بر روی لوحهای طلائی نقش شده اند .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی