خیزش ویروس مرموز

بیماری ایدز تا به حال دو مرحله را در ایران طی كرده است و پیش بینی ها نشان می دهد اگر مبارزه با آن مؤثر نباشد وارد مرحله سوم خواهد شد.
هر چند وقت یك بار كسانی نسبت به این مرحله سوم اعلام خطر می كنند ولی معیاری نیست كه نشان دهد چقدر تا خطر فاصله داریم.
گفته می شود كه در اغلب جوامع ایدز ابتدا از راه فرآورده های خونی منتشر می شود سپس ترزیق در میان مصرف كنندگان مواد مخدر آن را منتقل می كند و بعد از آن نوبت به انتقال از راه تماس جنسی می رسد. در مرحله چهارم انتقال مادر به فرزند هم به موارد قبلی اضافه می شود كه در آن بیماری كاملاً از كنترل خارج خواهد شد.
●اژدهای سرخ
به راستی همه گیری ایدز چه تفاوتی با الگوی همه گیری دیگر بیماری ها دارد؟ تفاوت های این بیماری را می توان در سه نكته خلاصه كرد. ۱- ایدز واكسن ندارد: بنابر این نمی توان مانند فلج اطفال یا سرخك تمام افراد مستعد را واكسینه كرد. ۲- ایدز درمان قطعی ندارد و تنها می شود با تقویت دستگاه دفاعی بدن عوارض آن را به تأخیر انداخت. ۳- ایدز در مرحله گسترش عمومی كاملاً مرتبط با رفتارهای پرخطری است كه معمولاً انكار می شوند و راه تحقیق را می بندند.
ایدز به عنوان یك بیماری مشخصات دیگری هم دارد كه باعث می شود ترسناك تر به نظر بیاید. عامل HIV پس از ورود به بدن انسان بین دو ماه تا یك سال قابل شناسایی در آزمایشات معمولی نیست.
حتی بعد از فعال شدن بیماری و واكنش بدن نسبت به آن باز هم ممكن است تا ده سال در حالت نهفته باقی بماند و شخص از بیمار بودن خویش بی اطلاع باشد. این ویژگی ها برای ترساندن مردم كافی هستند.
آیا ترساندن برای پیشگیری از بیماری مؤثر است؟ ایدز برای ما بیشتر شبیه یك اژدها است تا یك بیماری مسری و علاوه بر آن كه از ابتلای به آن می ترسیم، مبتلایان را نیز با برچسب فساد اخلاقی از اجتماع خود دور می كنیم.
یك اچ آی وی مثبت اگر در یك مدرسه، اداره، كارخانه یا بدتر از همه در یك درمانگاه پزشكی بیماری خود را ابراز كند به احتمال بسیار بالا با برخورد بسیار ناخوشایندی از آنجا رانده خواهد شد. این شخص در درمانگاه دوم درباره بیماری خود چیزی نمی گوید و پزشكان، كاركنان و بیماران دیگر را در معرض خطر قرار خواهد داد.
فرد بیمار در این صورت از فهرست آمارها و از برنامه درمانی خارج خواهد شد. البته یك سری اقدامات در دولت و مجلس برای رفع تبعیض از این بیماران انجام شده است ولی با تبلیغاتی كه در گذشته صورت می گرفت هنوز هم جامعه ما این بیماری را مساوی با فساد اخلاقی می داند. شاید به همین دلیل است كه نزدیك به یك چهارم بیماران راه ابتلای خود را نامشخص ذكر كرده اند.
●ناشناخته
با این كه آمارهای متفاوتی از گسترش ایدز وجود دارد ولی می توان به نتایج تحقیقات اداره بیماریهای عفونی وزارت بهداشت استناد كرد. تا پایان بهار ۱۳۸۵، ۵/۹۴ درصد از بیماران مبتلایان به ایدز و HIV مرد و ۵/۵ درصد آنها زن بوده اند. پس می توان نتیجه گرفت كه ایدز در حال حاضر یك بیماری مردانه است.
درباره روشهای چهارگانه انتقال نیز این اعداد به دست آمده اند. فرآورده های خونی ۸/۱ درصد، اعتبار تزریقی ۶۴ درصد، آمیزشی ۴/۷ درصد و مادر به كودك ۵/۰ درصد. این آمار نشان می دهد كه عمده ترین روش گسترش ایدز در ایران اعتیاد تزریقی است. ولی یك قسمت دیگر نیز وجود دارد، ۳/۲۶ درصد بیماران روش انتقال را نامشخص دانسته اند.
با توجه به قبح اخلاقی ارتباط جنسی به نظر می آید سهم زیادی از این ۲۶ درصد متعلق به روش آمیزشی باشد كه بیماران سعی كرده اند آن را پنهان كنند. می توانیم در نهایت بدبینی این دو را جمع زده و به رقم ۳۵ درصد ارتباط جنسی برسیم.
ولی باز هم اعتیاد تزریقی رتبه اول خود را حفظ می كند. بنابراین ما هنوز در مرحله دوم گسترش ایدز هستیم ولی بسیاری از بیماریها به صورت تصاعدی رشد می كنند و ممكن است ناگهان منفجر شوند. مصطفی اقلیما از اعضای انجمن مددكاران ایران عقیده دارد كه اطلاعات آماری درباره ایدز در ایران و جهان بسیار مبهم و نامشخص است و درباره ایدز به عنوان یك بیماری جدید نمی توان به سادگی پیش بینی كرد.
او می گوید هشت سال قبل شاهد بودم كه در فرانسه یك وحشت همگانی از ایدز وجود داشت. وسایل پیشگیری از انتقال جنسی همه جا، حتی در مدارس به رایگان عرضه می شد. عده ای از مردم هراس داشتند كه تمام محیط اطرافشان آلوده باشد.
نظام های بهداشتی كارایی نداشتند و حدس می زدند كه تا چند سال آینده ایدز همه را به كشتن خواهد داد. ولی در همان كشور هم كسانی بودند كه ابداً به این مسائل اهمیت نمی دادند. ایدز یك بیماری ناشناخته است. ما تنها می توانیم انگیزه زندگی كردن را زیاد كنیم تا مردم بیشتر مراقب سلامتی خود باشند. مدتی نیز شایع شده بود كه ممكن است ایدز از راه نیش حشرات (تقریباً مشابه مالاریا) منتقل شود.
●هنوز فرصت هست
سؤال اصلی هنوز باقی مانده است. ما چقدر تا لبه پرتگاه فاصله داریم؟ دكتر عباس صداقت رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت تعداد افراد +HIV را تا ابتدای تیرماه امسال ۱۳۳۰۰ نفر عنوان كرد ولی این تعداد، مواردی هستند كه در وزارت بهداشت ثبت شده اند. احتمالاً افراد آلوده باید بیشتر از میزان فوق باشند.
صداقت می گوید: سازمان جهانی بهداشت WHO یك فرمول برای كشورهای جهان تعیین كرده است كه با متغیرهای محلی پر می شود و در هر منطقه با منطقه دیگر تفاوت دارد. با استفاده از این فرمول و قرار دادن وضعیت سنی، جنسی، جمعیتی و... می توان تخمینی از تعداد مبتلایان پیدا كرد.
براساس این فرمول ما در سال ۸۴ هفتاد هزار نفر و در سال ۸۵ احتمالاً صد هزار بیمار +HIV خواهیم داشت. توجه داشته باشید كه براساس همین فرمول اگر ۲۰ درصد عدد تخمین در گزارشات كشف شده باشد نشانه یك موفقیت در مهار ایدز است.
یكی از سازمانهای مردمی كه برای كمك به معتادان ساخته شده است مدتی قبل خبر داد كه براساس استاندارد سازمان جهانی بهداشت اگر میزان ابتلا به ایدز از ۱۵ درصد جمعیت بیشتر شود این بیماری از كنترل خارج شده است. بنابراین ما هنوز فرصت داریم.
●باور كنید
صداقت می گوید: یكی از مشكلات ما در دسترسی به بیماران +HIV (دسترسی به معنای معرفی، آمارگیری، درمان و...) شناسایی یكی از عوامل اصلی انتقال این بیماری یعنی زنان خیابانی است. در كشور ما هنوز این زنان كانون انتشار بیماری نیستند ولی اگر ایدز كنترل نشود و آلودگی به این قسمت از اجتماع انتقال یابد مهار آن بسیار مشكل خواهد شد.
جای تعجب است كه وقتی هنوز عده ای حتی وجود زنان خیابانی را انكار می كنند، انتظار داشته باشیم كه آنان را شناسایی كرده و مورد آزمایش قرار دهیم. او یك الگو برای تغییر نحوه انتشار بیماری تعریف می كند.
یك معتاد تزریقی از راه سرنگ مشترك اچ آی وی را دریافت كرده است. به احتمال زیاد همسر او نیز به زودی آلوده خواهد شد. این شخص پس از مدتی به زندان افتاده یا خواهد مرد و خانواده اش بدون سرپرست باقی می مانند. همسر او شاید جزو كسانی باشد كه ناگزیر می شود كه برای تأمین هزینه زندگی تن به خودفروشی دهد و فرجام چنین كاری معلوم است؛ دامن زدن به گسترش بیماری ایدز.

محمد سرابی

منبع : روزنامه همشهری